Kiến nghị giữ nguyên Quỹ tiết kiệm năng lượng như dự thảo

Sáng 9/6, tại phiên họp thứ 46, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến vào Báo cáo, giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (dự thảo Luật).

Kiến nghị giữ nguyên Quỹ tiết kiệm năng lượng như dự thảo

Đại diện cơ quan thẩm tra, ông Lê Quang Huy, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội đã trình bày Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật.

Ông Lê Quang Huy, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội. Ảnh: Phạm Thắng

Cụ thể, về quy định cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm (khoản 11 Điều 1, sửa đổi Điều 32), Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cho rằng quy định giao UBND cấp tỉnh ban hành danh sách cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm hàng năm là phù hợp với chủ trương phân cấp, phân quyền, đồng thời thúc đẩy ứng dụng khoa học, công nghệ và chuyển đổi số trong công tác quản lý nhà nước. Vì vậy, đề nghị giữ nguyên nội dung như trong dự thảo Luật.

Đối với ý kiến đề xuất bổ sung quy định về việc rà soát đột xuất các cơ sở có mức tiêu thụ năng lượng tăng bất thường, Thường trực Ủy ban khẳng định nội dung này đã được quy định tại khoản 14 Điều 1 (sửa đổi Điều 33), nên không cần bổ sung thêm.

Về mở rộng đối tượng dán nhãn năng lượng cho vật liệu xây dựng (khoản 16 Điều 1, sửa đổi Điều 39), cơ quan thẩm tra cho rằng vật liệu xây dựng có ảnh hưởng lớn đến hiệu quả năng lượng của công trình, do đó việc bổ sung quy định dán nhãn năng lượng cho các vật liệu xây dựng là cần thiết.

“Đây sẽ là cơ sở pháp lý để Bộ Xây dựng triển khai các biện pháp sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả trong lĩnh vực xây dựng, qua đó nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và thúc đẩy chuyển dịch xanh trong ngành”- ông Lê Quang Huy nhấn mạnh.

Thường trực Ủy ban cho biết Bộ Xây dựng hiện đang xây dựng đề án dán nhãn năng lượng cho vật liệu xây dựng, trong đó có đánh giá tác động, lựa chọn tiêu chuẩn quốc gia hoặc quốc tế phù hợp, năng lực tổ chức thử nghiệm và năng lực sản xuất của doanh nghiệp theo từng giai đoạn.

Theo ông Lê Quang Huy, đây là hoạt động mới, dự thảo Luật đã đưa ra các cơ chế khuyến khích, hỗ trợ tổ chức, cá nhân thực hiện; đồng thời giao Bộ Xây dựng ban hành danh mục sản phẩm và lộ trình cụ thể.

Về Quỹ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (khoản 18 Điều 1, bổ sung Điều 41a), Thường trực Ủy ban nhận định việc thành lập Quỹ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả là cần thiết nhằm thể chế hóa Nghị quyết số 55-NQ/TW của Bộ Chính trị. Nhiều quốc gia như Mỹ, Đức, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc… đã thành lập các quỹ tương tự để hỗ trợ tài chính cho hoạt động tiết kiệm năng lượng.

Đại diện Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Tài chính tại phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Quỹ sẽ có vai trò thúc đẩy đầu tư, ứng dụng công nghệ và thiết bị tiết kiệm năng lượng, từ đó nâng cao năng suất lao động, bảo đảm an ninh năng lượng và bảo vệ môi trường. Dự thảo Luật đã quy định các nội dung mang tính nguyên tắc về mô hình tổ chức, nguồn tài chính, phương thức hoạt động (ủy thác…), các nội dung cụ thể sẽ giao Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ quy định.

Về đề xuất tích hợp Quỹ này vào các quỹ hiện có, Thường trực Ủy ban cho rằng cần giữ nguyên phương án thành lập Quỹ riêng.

Theo cơ quan thẩm tra, Quỹ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả có tính chất đặc thù, yêu cầu nguồn vốn lớn, thời gian hoàn vốn dài, và hoạt động theo nguyên tắc bảo toàn vốn, chủ yếu từ nguồn xã hội hóa. Trong khi đó, các quỹ hiện hành như Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia, Quỹ Bảo vệ môi trường chủ yếu sử dụng ngân sách nhà nước và có hạn mức tín dụng thấp, không phù hợp với mục tiêu hỗ trợ toàn diện cho các dự án tiết kiệm năng lượng.

Sửa luật là yêu cầu cấp thiết, không thể chậm trễ

Chủ tịch Quốc hội đánh giá cao nỗ lực của cơ quan soạn thảo dự án luật là Bộ Công Thương và cơ quan thẩm tra là Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường.

“Dự thảo được xây dựng công phu, tiếp thu nghiêm túc các ý kiến của đại biểu Quốc hội, đảm bảo tính thống nhất với hệ thống pháp luật hiện hành. Đồng thời phù hợp với các cam kết quốc tế của Việt Nam về phát triển năng lượng xanh, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả”- Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn. Ảnh: Phạm Thắng

Theo Chủ tịch Quốc hội, việc sửa đổi Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả là yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh Việt Nam bước vào giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập sâu rộng. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng nhằm triển khai các cam kết tại COP26 về đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, thúc đẩy chuyển đổi năng lượng, phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và nâng cao trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong tiết kiệm năng lượng cũng như tăng cường vai trò của cơ quan quản lý nhà nước.

Chủ tịch lưu ý, thực tế cho thấy vấn đề tiết kiệm năng lượng chúng ta tuyên truyền, giáo dục chưa đúng mức. Nước ta có nhiều nguồn điện từ thủy điện, nhiệt điện, điện gió, năng lượng mặt trời... nhưng việc sử dụng chưa hợp lý, trong khi nhu cầu điện năng vẫn tăng cao, đặc biệt vào các thời điểm cao điểm, gây sức ép lên hệ thống điện.

“Các nhà đầu tư nước ngoài khi đến Việt Nam đều đặt câu hỏi về khả năng đảm bảo cung ứng điện bền vững”- Chủ tịch Quốc hội nêu.

“Vì vậy, luật sửa đổi lần này có ý nghĩa hết sức quan trọng nhằm đáp ứng được yêu cầu phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, để đảm bảo đất nước bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”- Chủ tịch Quốc hội khẳng định.

Theo Chủ tịch Quốc hội, Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả năm 2010 đã tạo nền tảng pháp lý quan trọng trong thể chế hóa Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị về định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2045 trong đó nhấn mạnh sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả gắn với bảo vệ môi trường; Nghị quyết 29 của Ban chấp hành Trung ương khóa XIII về công nghiệp hóa, hiện đại hóa cũng xác định triển khai kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và chuyển đổi năng lượng là ưu tiên hàng đầu; cam kết của Chính phủ Việt Nam tại COP26 về đạt phát thải ròng bằng không vào năm 2050...đòi hỏi khung pháp lý đồng bộ, khuyến khích thúc đẩy đổi mới công nghệ, mô hình kinh tế để sử dụng năng lượng hiệu quả.

Chủ tịch Quốc hội cho rằng, luật sửa đổi là nhằm khắc phục các bất cập sau hơn 15 năm thực thi, như cơ chế quản lý còn chồng chéo, thiếu công cụ tài chính hỗ trợ doanh nghiệp, chưa tận dụng cơ hội từ chuyển đổi số trong giám sát và quản lý năng lượng...

Chủ tịch Quốc hội đề nghị cơ quan soạn thảo và cơ quan thẩm tra tiếp tục rà soát dự thảo luật để đảm bảo tính cô đọng, chặt chẽ.

“Mặc dù dự thảo hiện có 12 chương, 48 điều, nhưng tiếp tục rà soát cần cân đối giữa các chương và điều, không quy định chi tiết nội dung Chính phủ sắp tới ban hành Nghị định hay Bộ ban hành Thông tư”- Chủ tịch Quốc hội góp ý

Đồng thời, Chủ tịch Quốc hội đề nghị đơn giản hóa thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ số trong kiểm toán và giám sát năng lượng.

Tăng cường các cơ chế khuyến khích như ưu đãi thuế, vốn vay lãi suất thấp thay vì chỉ áp dụng các biện pháp mang tính bắt buộc. Điều này nhằm tạo động lực thực chất cho doanh nghiệp và tổ chức chủ động tham gia vào quá trình sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Rà soát, hoàn thiện các quy định liên quan đến quỹ, đặc biệt ưu đãi tài chính cho các hoạt động tiết kiệm năng lượng. Các quy định liên quan đến quỹ này cần đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất với Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi), Luật Đầu tư công và thuế... phải đồng bộ liên thông với nhau.

Tiếp theo, ban hành các nghị định, thông tư hướng dẫn chi tiết để hỗ trợ địa phương và doanh nghiệp trong triển khai luật.

Khuyến khích mạnh mẽ ứng dụng chuyển đổi số trong giám sát, quản lý năng lượng, chẳng hạn như xây dựng hệ thống theo dõi tiêu thụ năng lượng theo thời gian thực, nhằm nâng cao tính minh bạch và hiệu quả vận hành.

Chủ tịch Quốc hội đánh giá cao cơ quan soạn thảo và cơ quan thẩm tra. Ảnh: Phạm Thắng

Tiếp tục làm rõ vai trò, trách nhiệm của các bộ, ngành, như Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng, trong quản lý lĩnh vực năng lượng, tránh chồng chéo. Đồng thời, bổ sung quy định yêu cầu các địa phương và cơ quan liên quan tổ chức các chương trình tuyên truyền về tiết kiệm năng lượng, đây là nội dung hết sức quan trọng, đảm bảo sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả trong cộng đồng, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Khuyến khích các chiến dịch truyền thông nền tảng số và mạng xã hội để nâng cao nhận thức của người dân, hướng tới thay đổi hành vi tiêu dùng năng lượng. "Truyền thông hết sức quan trọng trong điều kiện hiện nay"- Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, cho biết, sửa luật lần này chỉ sửa một số điều nhưng là mong đợi của doanh nghiệp và người dân.

Chủ tịch Quốc hội đề nghị cơ quan soạn thảo và cơ quan thẩm tra tiếp tục rà soát các nội dung để khi Quốc hội nhấn nút thông qua Luật đảm bảo ổn định, thực hiện trong thời gian dài mà không phải sửa đổi.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Trương Thanh Hoài. Ảnh: Phạm Thắng

Đại diện cơ quan soạn thảo, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trương Thanh Hoài đã phát biểu tiếp thu ý kiến đóng góp của các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng như chỉ đạo của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn.

Lãnh đạo Bộ Công Thương khẳng định, sẽ tiếp thu nghiêm túc, đầy đủ các ý kiến để đảm bảo dự thảo luật đạt chất lượng tốt nhất khi trình Quốc hội thông qua.

Thu Hường