Kiến nghị thông qua cơ chế đặc thù điện hạt nhân Ninh Thuận ngay tại kỳ họp

Sáng 17/2, thảo luận tại hội trường về các cơ chế, chính sách đặc thù đầu tư xây dựng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đề xuất: "Chính phủ kính đề nghị Quốc hội xem xét, thông qua Nghị quyết về các cơ chế, chính sách đặc thù cho dự án điện hạt nhân Ninh Thuận ngay tại kỳ họp này để làm cơ sở triển khai thực hiện, tận dụng các điều kiện thuận lợi, tinh thần và khí thế tiến công, vượt khó, đẩy nhanh tiến độ thực hiện các công việc quan trọng ban đầu của dự án.

Ông Diên cũng nhấn mạnh tinh thần cầu thị, khẩn trương, không cầu toàn nhưng cũng không nóng vội, chủ quan. "Sau phiên thảo luận hôm nay, chúng tôi cam kết sẽ cùng cơ quan chủ trì thẩm tra quán triệt thực hiện nghiêm túc ý kiến chỉ đạo của lãnh đạo cấp cao, nghiên cứu kỹ lưỡng và tiếp thu tối đa ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội để hoàn thiện dự thảo Nghị quyết, trình Quốc hội xem xét, thông qua vào cuối kỳ họp này, làm cơ sở để khẩn trương triển khai thực hiện dự án.

Nếu phát sinh các vấn đề mới hoặc phải sửa đổi, bổ sung những cơ chế, chính sách này, Chính phủ tiếp tục nghiên cứu để đề xuất cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định", ông nói thêm.

Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên trả lời ý kiến của đại biểu sáng 17/2. (Ảnh: Quốc hội)

Hoàn toàn yên tâm khi điện hạt nhân được IAEA giám sát

Theo ông Diên, do dự án điện hạt nhân Ninh Thuận quy mô rất lớn, công nghệ phức tạp, chưa có kinh nghiệm thực hiện ở nước ta nên rất cần có các cơ chế, chính sách đặc thù, đủ mạnh. Tuy nhiên, cơ chế, chính sách này chưa được quy định hoặc khác với các quy định hiện hành của pháp luật Việt Nam nên rất cần phải được Quốc hội thông qua, ban hành Nghị quyết để tạo cơ sở pháp lý cho các bộ, ngành và tỉnh Ninh Thuận thực hiện trong thời gian tới.

"Khi được Quốc hội thông qua, các cơ chế, chính sách đặc thù nêu trên sẽ tạo thuận lợi và khả thi cho việc triển khai đồng bộ, đồng thời nhiều hạng mục công trình của dự án như việc đàm phán hiệp định đối tác, với tổng thầu thực hiện các gói thầu chìa khóa trao tay; lập, phê duyệt báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, nghiên cứu khả thi; thu xếp vốn đầu tư; đền bù di dân, tái định cư, chuẩn bị mặt bằng xây dựng; đào tạo nguồn nhân lực… để góp phần đẩy nhanh tiến độ thực hiện, bảo đảm hoàn thành đự án theo chỉ đạo của Lãnh đạo Đảng, Nhà nước", ông Diên nhấn mạnh.

Đáng chú ý, theo ông Diên, việc thực hiện điện hạt nhân còn có sự giám sát rất chặt chẽ của Tổ chức năng lượng quốc tế (IAEA), nên chúng ta hoàn toàn có thể yên tâm.

Tại buổi thảo luận, đại biểu Lê Mạnh Hùng (Cà Mau) cũng đồng ý kiến: "Chúng ta hoàn toàn yên tâm vào sự giám sát của cơ quan Năng lượng quốc tế IAEA và kinh nghiệm thực tiễn từ các dự án lớn của các tập đoàn kinh tế trong nước. Do vậy, đề nghị Quốc hội tạo điều kiện thông qua các cơ chế được Chính phủ trình cho dự án điện hạt nhân để các tập đoàn kinh tế thực hiện theo mục tiêu rất áp lực mà Chính phủ đặt ra”.

Đại biểu Lê Mạnh Hùng phân tích, bản chất của nhà máy điện hạt nhân là nhà máy nhiệt điện, phần phụ trợ không phức tạp bằng các nhà máy nhiệt điện điện than, khí mà chúng ta đang làm. Ngoài ra, công nghệ thiết bị đều do các nhà thầu có bản quyền công nghệ cung cấp, dưới sự giám sát rất chặt chẽ của IAEA. Do vậy đại biểu cho rằng không quá quan ngại về sự an toàn cũng như các vấn đề liên quan.

Nói về năng lực của PVN và EVN, 2 đơn vị được Thủ tướng giao làm chủ đầu tư dự án nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận, ông Hùng tỏ ra lạc quan và dẫn chứng thời gian qua hai tập đoàn này đã thực hiện nhiều dự án nhiệt điện, quy mô lớn.

Cơ chế đủ mạnh sẽ đẩy nhanh tiến độ

Theo Bộ trưởng Diên, phát triển điện hạt nhân là dự án có công nghệ phức tạp và chỉ một số ít quốc gia sở hữu và nhu cầu vốn đầu tư rất lớn. Thông thường trên thế giới, để hoàn thành đầu tư một dự án điện hạt nhân có quy mô tương tự, thời gian từ khi phê duyệt đầu tư đến khi vận hành trong khoảng 10 năm; trong đó, dự án tiến độ nhanh nhất khoảng 7-8 năm và đều phải có cơ chế chính sách đặc thù để thực hiện dự án này.

Do tính chất phức tạp của dự án điện hạt nhân và lần đầu tiên được xây dựng ở nước ta, để bảo đảm mục tiêu hoàn thành dự án trong năm 2030-2031 thì rất cần có các cơ chế, chính sách đặc thù, đủ mạnh như trong dự thảo Nghị quyết để đẩy nhanh tiến độ và rút ngắn thời gian thực hiện.

Về cơ sở chính trị, pháp lý ban hành Nghị quyết, theo Bộ trưởng, Quốc hội khóa XII đã ban hành Nghị quyết số 41 về chủ trương đầu tư dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, trong đó tại Điều 4 quy định: Chính phủ nghiên cứu xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù cho phép chủ đầu tư tích lũy nguồn vốn; cung cấp tín dụng; bồi thường, hỗ trợ tái định cư; ổn định đời sống nhân dân để trình Quốc hội xem xét, quyết định.

Thực hiện chỉ đạo của Bộ Chính trị (tại Thông báo số 121 ngày 6/2/2025) và Nghị quyết của Quốc hội khóa XII (tại Nghị quyết số 41), Chính phủ đã có Tờ trình số 74 ngày 8/2/2025, trình Quốc hội xem xét, thông qua các cơ chế, chính sách đặc thù cho dự án điện hạt nhân Ninh Thuận.

Theo đó, Chính phủ đề xuất cơ chế, chính sách đặc thù thuộc thẩm quyền của Quốc hội được áp dụng cho 5 nhóm công việc, bao gồm: Lựa chọn nhà đầu tư và nhà thầu, Chuẩn bị và thực hiện đầu tư; Cơ chế tài chính và thu xếp vốn đầu tư; Tiêu chuẩn, quy chuẩn, hướng dẫn kỹ thuật và định mức, đơn giá và Di dân, tái định cư, bảo đảm an sinh xã hội khu vực của Dự án.

Cơ chế, chính sách đặc thù nêu trên chỉ áp dụng cho dự án điện hạt nhân Ninh Thuận 1, Ninh Thuận 2 và các dự án thành phần đã được Quốc hội khóa XII thông qua tại Nghị quyết số 41. Thời gian áp dụng kể từ thời điểm Nghị quyết có hiệu lực tới khi hoàn thành đầu tư dự án và đưa vào vận hành, khai thác.

"Tiếp thu ý kiến góp ý của các đại biểu, Cơ quan soạn thảo xin điều chỉnh theo hướng chỉ nêu chung “chủ đầu tư dự án”, đồng thời bổ sung đối tượng áp dụng “tỉnh Ninh Thuận” và “đơn vị được giao nhiệm vụ chuẩn bị dự án”. Những chính sách đặc thù khác nếu có sẽ được Chính phủ tiếp tục nghiên cứu, tổng kết và trình cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định trong thời gian tới", ông Diên nhấn mạnh.

PHẠM DUY