Kinh tế Mỹ 2025: Thoát suy thoái, chưa thoát âu lo

Ảnh: The New York Times

Sau một năm đầy biến động với chiến tranh thương mại, thị trường tài chính lên xuống thất thường và thời gian Chính phủ liên bang đóng cửa dài nhất trong lịch sử, kinh tế Mỹ một lần nữa cho thấy khả năng chống chịu tốt hơn dự báo. Những kịch bản xấu nhất, từ suy thoái sâu đến lạm phát phi mã, rốt cuộc đã không xảy ra.

Tuy nhiên, “chống chịu” không đồng nghĩa với “thịnh vượng”. Phía sau các con số “khả quan” là một thực tế không mấy dễ chịu: Thất nghiệp gia tăng và chi phí sinh hoạt tiếp tục bào mòn đời sống của hàng triệu người Mỹ. Khi bước sang năm 2026, tâm trạng chủ đạo của nhiều người Mỹ vẫn là lo lắng: Lo mất việc, lo chi tiêu hàng ngày và hoài nghi về khả năng cải thiện trong thời gian tới.

Những con số trái chiều

Dữ liệu kinh tế chính thức được công bố trở lại vào cuối năm, sau thời gian gián đoạn vì Chính phủ Mỹ đóng cửa đã phản ánh một bức tranh nhiều gam màu. Việc làm trong tháng 11 ở nước này tăng ở mức chấp nhận được, nhưng tỷ lệ thất nghiệp lại nhích lên. Doanh số bán lẻ duy trì đà tăng, song tốc độ tăng lương chậm lại. Lạm phát giảm so với các năm trước, nhưng vẫn cao hơn mức mà nhiều hộ gia đình có thể dễ dàng xoay xở.

Dù vậy, bức tranh này vẫn tích cực hơn rất nhiều so với những cảnh báo hồi đầu năm 2025, khi không ít chuyên gia lo ngại các chính sách thuế quan cứng rắn của Tổng thống Donald Trump có thể đẩy nền kinh tế vào suy thoái hoặc “lạm phát đình trệ”.

So với những cảnh báo hồi đầu năm, bức tranh kinh tế Mỹ đạt được nhiều kết quả tích cực hơn. Ảnh: Newsweek

Các số liệu dự kiến công bố cho thấy GDP Mỹ tăng khá trong quý III, và tính chung cả năm 2025, tăng trưởng thực có thể đạt khoảng 1,5%. Đây là mức giảm so với năm 2024, nhưng rõ ràng chưa phải là suy thoái.

Song, điều khiến dư luận quan tâm hơn cả không chỉ nằm ở tốc độ tăng trưởng, mà ở chất lượng tăng trưởng. Các khảo sát cho thấy đa số người Mỹ cảm nhận rõ áp lực chi phí sinh hoạt và không tin rằng nền kinh tế “đang làm việc vì họ”. Thực tế này được củng cố bởi dữ liệu cho thấy chi tiêu tiêu dùng ngày càng phụ thuộc vào nhóm hộ gia đình giàu có, trong khi các nhóm thu nhập thấp dần hụt hơi.

Khoảng cách giữa chính sách và đời sống

Trong bối cảnh đó, Tổng thống Donald Trump đã tìm cách định hình lại câu chuyện kinh tế bằng những phát biểu mạnh mẽ, cho rằng ông “phải thừa hưởng một mớ hỗn độn” và hứa hẹn một “Thời kỳ hoàng kim” đang ở phía trước. Tuy nhiên, nhiều nhà phân tích cho rằng, những vấn đề cốt lõi từng khiến cử tri quay lưng với đảng cầm quyền trong cuộc bầu cử năm 2024 vẫn chưa được giải quyết.

Thuế quan không gây ra cú sốc lạm phát trên diện rộng, nhưng đã khiến giá một số mặt hàng tiêu dùng tại Mỹ tăng. Giấc mơ sở hữu nhà tiếp tục xa vời với nhiều người Mỹ, đặc biệt là giới trẻ. Chi phí chăm sóc trẻ em vẫn ở mức cao, hóa đơn điện tăng và phí bảo hiểm y tế có nguy cơ leo thang khi các khoản trợ cấp hết hạn.

Theo bà Heather Boushey, cựu cố vấn kinh tế của Tổng thống Joe Biden, khi người dân đánh giá nền kinh tế, họ không nhìn vào GDP hay chỉ số chứng khoán, mà vào những câu hỏi rất cụ thể: Liệu họ có đủ khả năng chi trả cho nhu cầu cơ bản và liệu họ có cơ hội cải thiện thu nhập hay không. Khi câu trả lời là “không”, các thông điệp lạc quan từ Chính phủ khó có thể thuyết phục được công chúng.

Lợi ích phân bổ không đồng đều

Xét trên nhiều chỉ số, nền kinh tế Mỹ khi ông Trump trở lại Nhà Trắng vẫn ở trạng thái tương đối vững. Thất nghiệp thấp, tiền lương tăng và lạm phát đã giảm đáng kể so với đỉnh năm 2022. Tuy nhiên, những tháng đầu nhiệm kỳ hai của ông Trump lại chứng kiến nhiều xáo trộn do các quyết sách thuế quan thay đổi liên tục và các kế hoạch cắt giảm bộ máy liên bang.

Đỉnh điểm là tuyên bố áp thuế lên hầu hết các đối tác thương mại vào tháng 4/2025, khiến thị trường tài chính chao đảo và dấy lên lo ngại về suy thoái. Việc sau đó chính quyền điều chỉnh, trì hoãn và rút lại một phần các biện pháp thuế đã giúp doanh nghiệp kịp thích ứng, giảm bớt cú sốc.

Bên cạnh đó, sự bùng nổ đầu tư vào các trung tâm dữ liệu phục vụ trí tuệ nhân tạo (AI) và đà tăng của thị trường chứng khoán đã đóng vai trò quan trọng trong việc nâng đỡ tăng trưởng. Tuy nhiên, lợi ích từ các động lực này chủ yếu rơi vào nhóm thu nhập cao.

Trong khi đó, thị trường lao động hạ nhiệt đã khiến tiền lương của nhóm thu nhập thấp tăng chậm lại. Chi tiêu tiêu dùng vì thế bị phân hóa rõ rệt: người giàu tiếp tục chi tiêu mạnh, còn người thu nhập thấp ngày càng gặp khó khăn trong việc trả nợ và trang trải sinh hoạt.

Đáng chú ý, tỷ lệ thất nghiệp của lao động da màu tăng mạnh, vượt xa mức trung bình toàn quốc. Các chuyên gia cảnh báo, nếu xu hướng này lan rộng, những khó khăn hiện nay có thể không còn là vấn đề của riêng một nhóm, mà trở thành thách thức chung của nền kinh tế nước này.

Triển vọng năm 2026: Lạc quan, nhưng thận trọng

Dù vậy, phần lớn các nhà dự báo vẫn cho rằng kinh tế Mỹ có cơ hội cải thiện trong năm 2026. Các khoản hoàn thuế lớn hơn, chính sách khuyến khích đầu tư và mặt bằng lãi suất thấp hơn sau các đợt cắt giảm của Cục Dự trữ Liên bang được kỳ vọng sẽ hỗ trợ tiêu dùng và sản xuất.

Một yếu tố quan trọng khác là sự suy giảm bất định chính sách sau một năm nhiều biến động. Khi doanh nghiệp và nhà đầu tư có môi trường ổn định hơn, đầu tư có thể phục hồi.

Tuy nhiên, triển vọng này không phải không có rủi ro. Nếu làn sóng đầu tư AI hạ nhiệt hoặc chính sách thương mại lại trở nên khó lường, kinh tế Mỹ có thể đối mặt với những cú sốc mới. Ngay cả khi không có biến cố lớn, sự suy yếu từ từ của thị trường lao động vẫn là mối lo thường trực.

Như một nhà kinh tế nhận định, nếu việc làm và thu nhập thực sự suy giảm, thì những yếu tố hỗ trợ khác, từ hoàn thuế đến lãi suất thấp cũng khó đủ sức giữ nhịp tiêu dùng. Và khi đó, câu hỏi lớn không còn là “kinh tế Mỹ có suy thoái hay không”, mà là “bao nhiêu người Mỹ có thể chịu đựng được trạng thái ì ạch kéo dài như vậy”.

Hồng Nhung