Kinh tế thế giới năm 2024 liệu có tươi sáng hơn?

Những dự báo này chủ yếu dựa trên những yếu tố tác động từ diễn biến tình hình thế giới, nhất là cuộc chiến Nga-Ukraine, cuộc chiến Israel-Hamas,…

Thương mại đóng vai trò quan trọng đối với năng suất và sự phát triển.

Những dự báo kém khả quan

IMF đã cắt giảm dự báo tăng trưởng của Trung Quốc và khu vực đồng euro, đồng thời cho biết tăng trưởng toàn cầu nói chung vẫn ở mức thấp và không đồng đều bất chấp “sức mạnh đáng chú ý” của nền kinh tế Mỹ. Trong Triển vọng kinh tế thế giới mới nhất, IMF giữ nguyên dự báo tăng trưởng GDP thực tế toàn cầu vào năm 2023 ở mức 3,0% nhưng cắt giảm dự báo năm 2024 xuống 2,9% so với dự báo tháng 7 là 3,0%. Sản lượng thế giới tăng 3,5% so với năm 2022.

Ông Pierre-Olivier Gourinchas, nhà kinh tế trưởng của IMF.

Nhà kinh tế trưởng của IMF, Pierre-Olivier Gourinchas, cho biết nền kinh tế toàn cầu tiếp tục phục hồi sau COVID-19, cuộc chiến Nga-Ukraine và cuộc khủng hoảng năng lượng năm ngoái, nhưng xu hướng tăng trưởng khác nhau đồng nghĩa với triển vọng trung hạn “tầm thường”.

Ông Gourinchas cho biết các dự báo thường chỉ ra một cuộc “hạ cánh mềm”, nhưng IMF vẫn lo ngại về những rủi ro liên quan đến cuộc khủng hoảng tài sản của Trung Quốc, giá cả hàng hóa biến động, sự phân mảnh địa chính trị và sự gia tăng lạm phát.

Một rủi ro mới xuất hiện dưới hình thức xung đột giữa Israel và Palestine ngay khi các quan chức từ 190 quốc gia gặp nhau tại Marrakech để dự các cuộc họp thường niên của IMF và Ngân hàng Thế giới. Cuộc chiến đã diễn ra sau khi bản cập nhật triển vọng hàng quý của IMF bị khóa vào ngày 26/9.

Tương tự như IMF, OECD đưa ra dự báo tăng trưởng GDP năm 2023 mạnh hơn dự kiến, nhưng sẽ chậm lại vào năm sau do các điều kiện tài chính thắt chặt hơn, tăng trưởng thương mại yếu và niềm tin của doanh nghiệp và người tiêu dùng thấp hơn tiếp tục gây thiệt hại cho nền kinh tế toàn cầu.

Trong báo cáo triển vọng kinh tế mới nhất của mình, OECD dự kiến phân tích hai lần một năm về các xu hướng và triển vọng chính toàn cầu trong hai năm tới, một sự hạ cánh nhẹ nhàng cho các nền kinh tế tiên tiến.

Trên phạm vi toàn cầu, OECD dự đoán tăng trưởng sẽ giảm xuống 2,7% vào năm 2024, từ mức 2,9% trong năm nay, trước khi tăng lên 3% vào năm 2025, do tăng trưởng thu nhập thực tế phục hồi và lãi suất thấp hơn.

Tuy nhiên, trước đó, OECD đã dự báo tăng trưởng chậm lại do chỉ số PMI yếu, khảo sát cho thấy tâm lý kinh doanh ở nhiều nền kinh tế lớn, tăng trưởng tín dụng chậm lại và niềm tin người tiêu dùng liên tục ở mức thấp.

Các nền kinh tế tiên tiến nhìn chung phải đối mặt với mức tăng trưởng chậm hơn so với các thị trường mới nổi và hiệu quả hoạt động của châu Âu đang tụt hậu so với Bắc Mỹ và các nền kinh tế lớn của châu Á.

Châu Âu, nơi nền kinh tế bị ảnh hưởng nặng nề bởi lãi suất cao và nơi chi phí năng lượng cao hơn kéo theo thu nhập, phải đối mặt với con đường đặc biệt khó khăn để phục hồi hoàn toàn.

Mỹ đang vượt xa phần lớn các nước G7, diễn đàn kinh tế của 7 nền kinh tế tiên tiến nhất thế giới về lạm phát và GDP. Tỷ lệ lạm phát so với cùng kỳ năm trước ở Mỹ đứng thứ ba trong G7 sau Italy - ở mức 1,7% tính đến tháng 10 sau khi giảm từ mức 5,3% trong tháng 9 - và Canada ở mức 3,1%. Trong tháng 10, Nhật Bản, Pháp và Đức đều ở mức dưới 4%, trong khi Anh ở mức 4,7%.

Trong quý 3, Mỹ có mức tăng trưởng GDP lớn nhất cho đến nay ở mức 1,2% so với quý trước. Cao tiếp theo là Pháp ở mức 0,1%, trong khi các nước còn lại không ghi nhận mức tăng trưởng hoặc sụt giảm. Kể từ quý 4 năm 2019, Mỹ cũng vượt qua G7 về GDP - Mỹ tăng trưởng 7,4%, trong khi vị trí thứ hai là Canada ở mức 3,5% và Italy ở mức 3,3%.

Ngược lại, tăng trưởng GDP được duy trì tốt hơn ở Hoa Kỳ và nhiều nền kinh tế sản xuất hàng hóa khác. Thị trường mới nổi và các nền kinh tế đang phát triển đã cùng nhau duy trì tốc độ tăng trưởng gần bằng mức trước đại dịch.

Bà Clare Lombardelli, nhà kinh tế trưởng của OECD.

Theo OECD, khu vực đồng euro có thể mong đợi mức tăng trưởng GDP hàng năm là 0,5% trong 3 tháng cuối năm 2023. GDP của khối này dự kiến sẽ tăng 0,6% trong năm nay, tiếp theo là 0,9% vào năm 2024 và 1,5% vào năm 2025.

Tăng trưởng bị kéo xuống ở châu Âu, nơi tầm quan trọng của tài chính ngân hàng tương đối cao và áp lực lên thu nhập do chi phí năng lượng tăng cao đặc biệt mạnh mẽ. Tuy nhiên, nhìn về phía trước, tiêu dùng dự kiến sẽ tăng mạnh do thị trường lao động thắt chặt và thu nhập thực tế tăng khi lạm phát đang chậm lại.

Mặt khác, dự báo cũng ước tính rằng tác động toàn diện của chính sách tiền tệ thắt chặt trong khối vẫn còn xuất hiện và hoạt động có thể bị ảnh hưởng mạnh hơn dự kiến.

Lạm phát đang giảm bớt nhưng vẫn là mối lo ngại

IMF cho biết lạm phát tiếp tục giảm trên toàn cầu do giá năng lượng giảm và giá lương thực ở mức độ thấp hơn, nhưng vẫn ở mức quá cao. Dự kiến sẽ giảm xuống mức trung bình hàng năm là 6,9% vào năm 2023 từ mức 8,7% vào năm 2022 và xuống còn 5,8% vào năm 2024. Lạm phát cơ bản, không bao gồm lương thực và năng lượng, sẽ giảm dần - xuống 6,3% vào năm 2023 từ mức 6,4% vào năm 2022 và xuống 5,3% vào năm 2024 - do thị trường lao động thắt chặt và lạm phát dịch vụ cao hơn dự kiến.

Theo OECD, lạm phát ở khu vực đồng tiền chung châu Âu sẽ giảm xuống 2,9% vào năm tới sau mức 5,5% trong năm nay và sẽ ổn định ở mức 2,3% vào năm 2025. Mục tiêu 2% của ECB không thành hiện thực trong hai năm nữa, triển vọng chỉ báo hiệu 2,1% vào cuối giai đoạn được kiểm tra; ba tháng cuối năm 2025.

Nhà kinh tế Gourinchas nói: “Lạm phát vẫn ở mức cao một cách khó chịu”, đồng thời cảnh báo: “Các ngân hàng trung ương phải tránh nới lỏng quá sớm”. Tuy nhiên, việc cắt giảm của các nền kinh tế chủ chốt của OPEC+ và sự gián đoạn nguồn cung trên thị trường dầu mỏ đã khiến giá dầu tăng cao kể từ tháng 6. Điều này kết hợp với sự không chắc chắn do căng thẳng địa chính trị gia tăng hiện đang làm lu mờ triển vọng lạm phát.

IMF đưa ra dự báo thị trường lao động sôi động và tỷ lệ thất nghiệp thấp ở hầu hết các nền kinh tế tiên tiến, nhưng không có nhiều bằng chứng về vòng xoáy lạm phát giá lương, ngay cả khi có một cuộc đình công lớn của các công nhân ôtô tại Hoa Kỳ.

IMF cho biết sự không chắc chắn đã giảm bớt kể từ dự báo tháng 4, nhưng vẫn còn nhiều rủi ro tiêu cực hơn là rủi ro tăng trưởng cho năm 2024. Khả năng tăng trưởng giảm xuống dưới 2% - vốn chỉ xảy ra 5 lần kể từ năm 1970 - hiện ở mức rất thấp.

IMF lưu ý rằng đầu tư đều thấp hơn so với trước đại dịch, trong đó các doanh nghiệp tỏ ra ít mong muốn mở rộng và chấp nhận rủi ro hơn do lãi suất cao hơn, điều kiện cho vay chặt chẽ hơn và ít hỗ trợ tài chính hơn. Nhà kinh tế Gourinchas cho biết IMF cũng đang tư vấn cho các nước xây dựng lại bộ đệm tài chính mỏng để chống lại những cú sốc trong tương lai, đồng thời lưu ý rằng sự suy giảm đáng kể về thâm hụt tài chính ở Mỹ là “đáng lo ngại nhất”.

Tỷ lệ thất nghiệp ở mức thấp

Trên khắp các nước OECD, tỷ lệ thất nghiệp vẫn ở mức thấp với mức dự kiến là 5,1% cho cả năm 2024 và 2025. Tỷ lệ này được dự báo sẽ tăng ở Mỹ, Vương quốc Anh, Canada và Australia. Tuy nhiên, tại Nhật Bản và tỷ lệ thất nghiệp ở khu vực đồng euro dự kiến sẽ vẫn ở mức thấp và gần bằng mức hiện tại là 6,5%.

Tăng trưởng lực lượng lao động vẫn mạnh trên toàn cầu, tốc độ tăng trưởng việc làm hàng năm chậm lại, số lượng vị trí tuyển dụng thấp hơn và trong một số trường hợp tỷ lệ thất nghiệp tăng nhẹ. Hiện nay, thị trường lao động chặt chẽ tiếp tục hỗ trợ tiêu dùng tư nhân. Tuy nhiên, song song với điều này, đầu tư tư nhân được dự đoán sẽ bị kéo xuống bởi lãi suất cao. Điều này cũng tác động đến thị trường nhà ở, đầu tư bất động sản nhìn chung yếu ở các nền kinh tế OECD trong nửa cuối năm 2022 và nửa đầu năm nay trong bối cảnh lãi suất thế chấp cao. Mức tăng giá đã chậm lại kể từ cuối năm 2022 và trong một số trường hợp đã đảo ngược. Đối với châu Âu, doanh số và đầu tư vẫn chưa giảm nhưng tiếp tục yếu đi.

Hậu quả kinh tế của cuộc khủng hoảng Israel-Hamas

Một cuộc xung đột lan rộng ở Trung Đông có thể nhấn chìm những kỳ vọng kinh tế toàn cầu hiện nay, đặc biệt đối với các nền kinh tế châu Âu, nơi đang hứng chịu những cú sốc rất rõ ràng thông qua giá năng lượng và lương thực tăng cao. Một cuộc xung đột rộng hơn ở Trung Đông có thể tạo ra sự gián đoạn đáng kể đối với thị trường năng lượng và các tuyến thương mại chính, và nếu thị trường tài chính gặp rủi ro bổ sung, điều đó sẽ làm chậm tăng trưởng hơn nữa và cuối cùng làm tăng thêm lạm phát. Kỳ vọng lạm phát tăng lên có thể khiến các ngân hàng trung ương giữ lãi suất chính sách cao hơn dự kiến trong thời gian dài hơn dự kiến, đi kèm với các tiêu chuẩn tín dụng chặt chẽ hơn làm chậm chi tiêu hơn nữa, dẫn đến thất nghiệp và phá sản gia tăng.

Cần làm gì để hỗ trợ tăng trưởng dài hạn?

Bà Clare Lombardelli, nhà kinh tế trưởng của OECD, cho biết: “Thương mại toàn cầu đang yếu kém”. OECD ước tính thương mại hàng hóa và dịch vụ toàn cầu chỉ tăng 0,1% nửa đầu năm 2023 so với cùng kỳ năm ngoái.

Lĩnh vực này đã bị ảnh hưởng bởi các hạn chế thương mại ngày càng gia tăng, các chính sách bảo hộ và tái cơ cấu chuỗi giá trị toàn cầu. Triển vọng không chắc chắn của thương mại toàn cầu là mối lo ngại chính vì tầm quan trọng của nó đối với năng suất và sự phát triển. OECD cũng kêu gọi hợp tác đa phương để vực dậy thương mại toàn cầu.

Nền kinh tế toàn cầu đang trên đà đưa lạm phát quay trở lại mục tiêu mà không có sự suy giảm tăng trưởng rõ rệt hay tỷ lệ thất nghiệp tăng mạnh, dẫn đến mức tăng trưởng tốt hơn dự kiến vào năm 2024.

Để duy trì triển vọng này, OECD đề nghị duy trì chính sách tiền tệ thắt chặt hiện tại cho đến khi có những dấu hiệu rõ ràng rằng lạm phát được kiểm soát, nhường chỗ cho một số đợt tăng lãi suất bổ sung nếu cần. Báo cáo của OECD cho biết: “Nhu cầu duy trì áp lực giảm lạm phát sẽ hạn chế phạm vi giảm lãi suất chính sách cho đến tận năm 2024”.

OECD cũng đang kêu gọi chính sách tài khóa thận trọng, lưu ý rằng các chính phủ phải đối mặt với chi phí gia tăng để tái cấp vốn cho các khoản nợ ngày càng tăng trong khi phải cân nhắc chi tiêu bổ sung cho dân số già, biến đổi khí hậu và quốc phòng.

Một số nền kinh tế mạnh nhất ở khu vực đồng tiền chung châu Âu đã chứng kiến chi phí đi vay chính phủ của họ tăng vọt trong năm qua, lãi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm của Đức đang tăng hơn mức 3% trong khi Italy gần đây đã vượt mức 4,5%.

Để tránh những cú sốc trong tương lai, các kế hoạch chi tiêu và thuế rõ ràng là rất quan trọng, đồng thời tăng cường đầu tư, đặc biệt là “tiến bộ nhanh hơn trong quá trình khử cacbon cũng là điều cần thiết”, báo cáo cũng nhấn mạnh.

Trương Hùng