Kinh tế thế giới tháng 5/2025: Tạm lắng trước cơn bão mới

Tàu chở hàng hóa neo tại cảng Long Beach ở California, Mỹ. Ảnh: THX/TTXVN

Tâm điểm của các diễn biến kinh tế tháng 5/2025 là thỏa thuận tạm thời giữa Mỹ và Trung Quốc nhằm giảm mức thuế quan áp đặt lẫn nhau. Sau cuộc đàm phán tại Geneva trong hai ngày 10 - 11/5, hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đã thống nhất giảm thuế xuống còn 30% đối với hàng hóa Trung Quốc xuất sang Mỹ và 10% đối với hàng hóa Mỹ xuất sang Trung Quốc, có hiệu lực trong 90 ngày. Động thái này được các thị trường đánh giá là bước đi hạ nhiệt căng thẳng, dù vẫn còn hạn chế và mang tính tạm thời.

Ngoài ra, Mỹ cũng tạm hoãn áp dụng các mức thuế mới đối với nhiều đối tác thương mại khác, tạo ra làn sóng tích cực trên thị trường tài chính. Các chỉ số chứng khoán toàn cầu khởi sắc, trong khi chỉ số Nhà quản trị mua hàng (PMI) sản xuất ghi nhận sự cải thiện nhẹ. Tuy nhiên, theo các tổ chức quốc tế như Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và Hội nghị Liên hợp quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD), những biện pháp này chỉ mang tính kỹ thuật, chưa giải quyết được gốc rễ các bất đồng về cấu trúc thương mại và chiến lược kinh tế giữa các cường quốc. Do đó, triển vọng kinh tế toàn cầu vẫn được các tổ chức này đánh giá một cách thận trọng.

Dự báo tăng trưởng: Không có dấu hiệu khởi sắc

Báo cáo Triển vọng Kinh tế Thế giới mới nhất của IMF dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu năm 2025 chỉ đạt 2,8%, giảm đáng kể so với mức 3,3% được đưa ra trước đó. Các dự báo từ Ngân hàng Citi và Wood Mackenzie thậm chí còn thận trọng hơn, lần lượt ước tính tăng trưởng toàn cầu chỉ đạt 2,3% và 2,4% trong năm nay. Sự sụt giảm này phản ánh nhu cầu toàn cầu yếu đi và hoạt động thương mại xuyên biên giới chững lại do tác động từ các bất ổn thương mại.

Theo IMF, các nền kinh tế phát triển - vốn phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu và đầu tư - chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Dự báo tăng trưởng kinh tế Mỹ bị điều chỉnh giảm từ 2,7% xuống 1,8%, trong khi tăng trưởng của Trung Quốc giảm từ 4,6% xuống 4%.

Ngân hàng Citi ước tính, nếu các biện pháp thuế quan hiện tại và dự kiến được duy trì, mức thuế trung bình hiệu quả của Mỹ có thể tăng lên khoảng 15%, so với chỉ 2,5% vào đầu năm 2017. Điều này có thể làm giảm 1 điểm phần trăm tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Mỹ và khoảng 0,5 điểm phần trăm GDP toàn cầu trong vòng 4 đến 6 quý tới. Đây là mức thiệt hại đáng kể, đặc biệt khi nền kinh tế thế giới đang thiếu động lực phục hồi rõ ràng.

Mặc dù các chỉ số tài chính tại Mỹ gần đây cho thấy dấu hiệu phục hồi, các nhà phân tích cảnh báo rằng sự khởi sắc này phần lớn bắt nguồn từ tâm lý “mua trước” để tránh tác động của thuế quan. Số liệu cho thấy nhập khẩu của Mỹ trong tháng 3/2025 tăng gần 30% so với tháng 10/2024 - một mức tăng bất thường trong bối cảnh kinh tế chậm lại. Hoạt động tích trữ hàng hóa của doanh nghiệp và hộ gia đình, đặc biệt trong các lĩnh vực như ô tô và điện tử, đã tạm thời hỗ trợ nhu cầu toàn cầu. Tuy nhiên, xu hướng này không bền vững. Khi các hiệu ứng “mua trước” suy giảm, sức mua thực tế bị ảnh hưởng bởi giá cả tăng cao có thể khiến nhu cầu sụt giảm mạnh trong nửa cuối năm 2025.

Chính sách tiền tệ tại các nền kinh tế lớn đang đối mặt với những thách thức mới. Tại Mỹ, nguy cơ “đình lạm” - sự kết hợp giữa lạm phát gia tăng và tăng trưởng yếu - khiến Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) rơi vào thế khó trong điều hành chính sách tiền tệ vĩ mô. Các nhà phân tích dự đoán Fed sẽ giữ nguyên lãi suất ít nhất đến quý IV/2025, trước khi xem xét cắt giảm nếu các chỉ số kinh tế tiếp tục suy yếu.

Ngược lại, tại châu Âu và các thị trường mới nổi, xu hướng nới lỏng chính sách tiền tệ rõ ràng hơn. Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) đã cắt giảm lãi suất tổng cộng 1,75 điểm phần trăm kể từ đầu năm nay và dự kiến sẽ tiếp tục giảm thêm trong thời gian tới. Ngân hàng trung ương Anh (BoE) và các ngân hàng trung ương tại Nhật Bản, Brazil cũng đang điều chỉnh theo hướng nới lỏng để đối phó với suy giảm cầu xuất khẩu và rủi ro từ chuỗi cung ứng.

Một điểm sáng đáng chú ý trong tháng 5/2025 là sự thay đổi trong cách tiếp cận chính sách thương mại của Mỹ. Việc chuyển từ đối đầu sang đàm phán thể hiện sự thực dụng hơn của Nhà Trắng trong bối cảnh áp lực kinh tế trong nước gia tăng. Theo Citi Research, trong vài tuần tới, Mỹ có thể hoàn tất các thỏa thuận thương mại song phương với các đối tác như Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Saudi Arabia, Australia và Việt Nam. Nếu các thỏa thuận này thành công, chúng có thể góp phần giảm bớt bất ổn chính sách trong ngắn hạn.

Mặc dù những diễn biến tích cực gần đây mang lại cảm giác ổn định tạm thời, nhưng nền kinh tế toàn cầu vẫn đứng trước nhiều rủi ro. Các thỏa thuận thương mại chỉ mang tính thử nghiệm, chuỗi cung ứng đang tái cơ cấu và chính sách tiền tệ toàn cầu ngày càng phân hóa. Theo Wood Mackenzie, xu hướng giảm tỷ trọng xuất khẩu trong GDP toàn cầu sẽ tiếp tục, trong khi Ấn Độ có thể hưởng lợi từ việc tái định hướng chuỗi cung ứng từ Trung Quốc. Tuy nhiên, nếu căng thẳng thương mại leo thang trở lại, nguy cơ suy thoái toàn cầu vẫn hiện hữu.

Trong bối cảnh này, các nền kinh tế - đặc biệt là các quốc gia đang phát triển - cần chủ động theo dõi các biến động về chính sách thương mại và xu hướng tiền tệ. Việc xây dựng khả năng chống chịu và thích ứng hiệu quả sẽ là yếu tố then chốt để vượt qua giai đoạn bất định phía trước.

Diệu Linh/TTXVN (tổng hợp)