Kinh tế toàn cầu đứng trước nhiều nguy cơ

Kế hoạch áp thuế mạnh tay

Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump mới đây đã tuyên bố sẽ áp thuế 25% đối với tất cả các sản phẩm từ Mexico và Canada, và thêm 10% thuế đối với hàng hóa từ Trung Quốc. Và ông Donald Trump khẳng định, kế hoạch áp thuế sẽ được ông ký ban hành ngay trong ngày đầu tiên nhậm chức Tổng thống thứ 47 của nước Mỹ, vào ngày 20.1.2025.

Trong thông tin được đăng tải trên mạng xã hội Truth Social, Tổng thống đắc cử Donald Trump nêu rõ, việc áp thuế đối với Mexico và Canada sẽ được áp dụng cho đến khi hai quốc gia láng giềng này siết chặt các biện pháp ngăn chặn ma túy, đặc biệt là fentanyl và tình trạng người di cư vượt biên trái phép. Tương tự, ông Donald Trump áp mức thuế bổ sung 10% với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc vì “lượng lớn ma túy, nhất là fentanyl, đang được chuyển vào Mỹ” và nhấn mạnh, mức thuế quan đối với hàng hóa Trung Quốc sẽ không thay đổi cho tới khi vấn đề này được giải quyết.

Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump tuyên bố tăng thuế với Canada, Mexico và Trung Quốc. Ảnh: Financial Times

Kế hoạch áp thuế 25% đối với hàng nhập khẩu từ Mexico và Canada nếu được ban hành sẽ chấm dứt Thỏa thuận thương mại Mỹ - Mexico - Canada (USMCA). Đáng chú ý, mức thuế mới mà ông Donald Trump tuyên bố sẽ áp dụng đã vi phạm các điều khoản của thỏa thuận là hiệp định thương mại tự do có hiệu lực năm 2020, vốn được chính ông đặt bút ký thành luật.

Mặc dù, tuyên bố áp thuế với Mexico, Canada và Trung Quốc không gây bất ngờ vì ông Donald Trump đã từng nhiều lần đề cập tới khi tranh cử, song vẫn gây chấn động bởi đây đều là những đối tác thương mại lớn của Mỹ. Trong đó, Mexico hiện là đối tác thương mại lớn nhất của nhau không chỉ trong phạm vi USMCA mà còn trên quy mô toàn cầu. Trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 9.2024, kim ngạch thương mại song phương Mỹ - Mexico đạt 632 tỷ USD, chiếm tới 15,9% tổng kim ngạch ngoại thương toàn cầu của nền kinh tế lớn nhất thế giới. Cùng kỳ, Canada và Trung Quốc là các đối tác thương mại lớn thứ 2 và thứ 3 của Mỹ với tỷ trọng lần lượt đạt 14,4% và 10,8%.

Nguy cơ bùng phát cuộc chiến thương mại

Các chuyên gia nhận định rằng, nếu tổng thống đắc cử thực hiện kế hoạch áp thuế đơn phương đối với tất cả hàng nhập khẩu, điều này có nguy cơ đẩy Mỹ cùng 3 quốc gia trên vào tranh cãi, xung đột thương mại, thậm chí là chiến tranh thương mại. Điều này tác động rất lớn tới không chỉ các quốc gia “trong cuộc” mà cả dòng chảy thương mại trên thế giới cũng như nền kinh tế toàn cầu.

Theo các chuyên gia kinh tế, việc tăng thuế nhập khẩu đối với hàng hóa của 3 đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ sẽ đẩy thuế nhập khẩu của Mỹ trở lại mức cao kỷ lục từng ghi nhận vào năm 1930 và làm gia tăng lạm phát, dẫn tới sụp đổ mối quan hệ thương mại đa phương, kích động các biện pháp trả đũa và thậm chí tái cấu trúc toàn bộ chuỗi cung ứng toàn cầu.

Quyết định áp thuế ở mức cao sẽ gây khó cho hàng hóa của Mexico, Canada và Trung Quốc vào thị trường lớn nhất thế giới này. Do đó, Chính phủ của ba đối tác kinh tế lớn này của Mỹ đã lập tức lên tiếng chỉ trích, phản ứng gay gắt, đồng thời cảnh báo sẽ có những biện pháp trả đũa.

Phản ứng trước tuyên bố thuế quan nêu trên, Mexico khẳng định sẽ có kế hoạch áp thuế quan trả đũa đối với hàng nhập khẩu của Mỹ. Trong bức thư gửi ông Donald Trump, Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum nhấn mạnh rằng: “Tình trạng nhập cư và tiêu thụ ma túy ở Mỹ sẽ không được giải quyết bằng sự đe dọa hay rào cản thuế quan. Nếu ông Donald Trump thực hiện kế hoạch trên, mỗi đòn thuế quan sẽ bị đáp trả bằng một đòn thuế quan khác và cứ thế cho đến khi chúng ta đẩy các doanh nghiệp của mình vào tình thế rủi ro”. Bà khẳng định, việc áp thuế với hàng hóa của những doanh nghiệp khó có thể chấp nhận và sẽ gây ra lạm phát cũng như thất nghiệp ở cả Mỹ và Mexico.

Trong khi đó, ông Liu Pengyu, người phát ngôn đại sứ quán Trung Quốc tại Mỹ nói rằng: “Sẽ không có ai thắng trong cuộc chiến thương mại hay cuộc chiến thuế quan. Bởi chỉ có hợp tác kinh tế và thương mại song phương mới mang lại lợi ích lâu dài cho cả hai bên”. Tại Mỹ, một số doanh nghiệp cũng lên tiếng bình luận về kế hoạch thuế quan mới của ông Trump. CEO Corie Barry của hãng bán lẻ đồ điện tử Mỹ Best Buy cảnh báo rằng, 60% chi phí hàng hóa của công ty này đến từ Trung Quốc; trong khi đó, Mexico là nguồn nhập khẩu hàng hóa lớn thứ hai của công ty.

Không chỉ các quốc gia đối tác trực tiếp của Mỹ, Liên minh châu Âu (EU) cũng thể hiện sự quan ngại về động thái này. Bộ trưởng Kinh tế Đức Robert Habeck đã lên tiếng kêu gọi EU cần chuẩn bị đối phó với khả năng Mỹ áp dụng thuế cao đối với hàng hóa xuất khẩu từ châu Âu; đồng thời nhấn mạnh rằng, EU phải phản ứng một cách thống nhất và tìm cách đối thoại trước khi nghĩ đến việc áp dụng biện pháp trả đũa.

Một cuộc chiến thuế quan chắc chắn sẽ gây tổn hại đến các đối tác thương mại lớn, nhưng bản thân Mỹ cũng sẽ không thoát khỏi tổn thất. Là quốc gia xuất khẩu lớn thứ hai và nhập khẩu lớn nhất thế giới, Mỹ là bên hưởng lợi lớn từ hệ thống thương mại toàn cầu. Giới quan sát cho rằng, việc áp thuế ban đầu có vẻ sẽ mang lại lợi ích cho Mỹ, bằng cách bảo vệ các nhà sản xuất trong nước thông qua giá cao hơn; song lợi ích này dần sẽ gây ảnh hưởng tiêu cực tới người tiêu dùng Mỹ - những người phải trực tiếp đối mặt với chi phí tăng cao. Thêm vào đó, các biện pháp trả đũa từ các quốc gia khác sẽ làm xói mòn mọi lợi ích tiềm năng từ các chính sách, cuối cùng khiến Mỹ và nền kinh tế toàn cầu trở nên tồi tệ hơn.

Mặc dù vấp phải nhiều phản ứng chỉ trích, nhưng ông Donald Trump vẫn kiên định với quan điểm “Nước Mỹ trên hết” và khẳng định chính sách thuế sẽ giúp bảo vệ ngành công nghiệp trong nước và giảm tình trạng nhập cư trái phép.

Lo ngại thiếu hụt nguồn cung

Theo các chuyên gia về kinh tế nông nghiệp, người tiêu dùng Mỹ có nguy cơ đối mặt với tình trạng thiếu hụt hàng hóa nếu Tổng thống đắc cử Donald Trump quyết tâm thực hiện kế hoạch này. Giá thực phẩm cũng được dự đoán sẽ tăng mạnh vào năm tới, đặc biệt là ở nhóm trái cây và nông sản tươi sống. Trích dẫn từ Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), Mexico và Canada hiện là hai nhà cung cấp nông sản lớn nhất cho Mỹ, với tổng kim ngạch nhập khẩu nông sản đạt gần 86 tỷ USD vào năm 2023; khoảng hai phần ba lượng rau củ và một nửa lượng hạt, trái cây trên thị trường Mỹ đến từ Mexico, với 90% bơ, 35% nước cam và 20% dâu tây.

Giới chuyên gia nhận định, thuế quan nhắm vào các lô hàng thực phẩm từ Mexico và Canada có thể gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng về tài chính và hoạt động của chuỗi cung ứng trong khu vực, càng làm nổi bật mức độ phụ thuộc của Mỹ vào các nước láng giềng để bảo đảm nguồn cung. Hơn nữa, không chỉ riêng thực phẩm tươi sống mà nhiều loại đồ uống cũng sẽ nằm trong diện hạn chế. Trong đó, bia và rượu tequila là nhóm sản phẩm chủ lực trong xuất khẩu từ Mexico sang Mỹ, chiếm gần một phần tư tổng kim ngạch vào năm ngoái.

Chủ tịch Hiệp hội Sản phẩm Tươi sống Châu Mỹ cho biết: “Người tiêu dùng Mỹ sẽ cảm nhận rõ nhất tác động của chính sách thuế quan này khi họ đi siêu thị và ăn uống tại nhà hàng. Họ sẽ có ít lựa chọn hơn trong khu sản phẩm tươi sống hay nhiều mặt hàng quen thuộc không có sẵn”.

Một số ý kiến cho rằng, đây là cách ông Donald Trump gây áp lực với Mexico và Canada trước khi tái đàm phán thỏa thuận thương mại USMCA, cũng như thúc đẩy hai nước đưa ra những cam kết mạnh mẽ hơn trong kiểm soát nhập cư và ma túy. Tuy nhiên, nếu chính sách này được duy trì trong một thời gian dài, Mỹ sẽ bị xem là một đối tác không đáng tin cậy, qua đó các nhà xuất khẩu hàng hóa sẽ phải tìm đến các nguồn cung khác để thay thế.

Châu Anh