Kinh tế tư nhân Việt Nam và bước tiến sau 40 năm đổi mới

Tăng mạnh về số lượng và quy mô

Sau 40 năm đổi mới (1986 - 2025), theo nhận định của các chuyên gia kinh tế, khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam có sự bứt phá mạnh mẽ, khi tăng trưởng mạnh cả về số lượng và quy mô.

Doanh nghiệp tư nhân Việt Nam tăng mạnh về số lượng và quy mô. Ảnh minh họa

Cụ thể, theo GS. TS Ngô Thắng Lợi - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân: Kinh tế tư nhân Việt Nam đã trải qua 5 giai đoạn phát triển và hiện đang bước vào giai đoan thứ 5. Trong đó, giai đoạn 1 trước năm 1986, đây là giai đoạn kinh tế tư nhân bị hạn chế phát triển.

Tuy nhiên, bước sang giai đoạn 2 (từ năm 1986-1999), được coi là giai đoạn “khởi động” của khu vực kinh tế tư nhân. Trong giai đoạn này, khu vực kinh tế tư nhân chính thức được công nhận và phát triển theo Luật Công ty được Quốc hội ban hành ngày 21/12/1990.

Giai đoạn 3 (2000-2014), Luật Doanh nghiệp được Quốc hội ban hành ngày 12/6/1999 có hiệu lực năm 2000. Cùng với đó là Luật Đầu tư được Quốc hội ban hành ngày 29/11/2005, đã tạo ra những động lực cho khu vực doanh nghiệp tư nhân phát triển. Thời điểm này, Việt Nam có 677.000 doanh nghiệp và 4,7 triệu hộ kinh doanh.

Bước sang giai đoạn 4 (từ 2015- 2024), là giai đoạn “tăng tốc”, kinh tế tư nhân Việt Nam được khẳng định vị trí và động lực phát triển bằng Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư 2014, cùng nhiều quyết sách quan trọng về cải thiện môi trường kinh doanh, đã khiến Việt Nam có hơn 900.000 doanh nghiệp hoạt động và 5,2 triệu hộ kinh doanh.

Giai đoạn 5 từ năm 2024, được đánh giá là giai đoạn “bước ngoặt” khi kinh tế tư nhân là động lực chính cho phát triển kinh tế quốc gia với sự xuất hiện của "4 trụ cột", bao gồm: Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết 59-NQ/TW của Bộ Chính trị về về hội nhập quốc tế trong tình hình mới ; Nghị quyết 66-NQ/TW của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới; Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về Phát triển tế tư nhân.

Cũng đánh giá cao về sự phát triển của kinh tế tư nhân, TS Trần Văn Thế - Chủ tịch HĐQT Công ty Đầu tư và phát triển InDel cho rằng, sau 40 năm đổi mới, khu vực kinh tế tư nhân của Việt Nam đã có gần 1 triệu doanh nghiệp hoạt động, chiếm hơn 50% GDP toàn nền kinh tế với tốc độ tăng trưởng bình quân 6,3%/năm.

“Khu vực doanh nghiệp tư nhân đã phát triển mạnh cả về số lượng và đóng góp vào tăng trưởng kinh tế”, ông Trần Văn Thế khẳng định.

Trong khi đó, ông Phạm Tấn Công - Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho rằng, trong số các doanh nghiệp tư nhân đang hoạt động có không ít những doanh nghiệp có quy mô lớn như Tập đoàn Hòa Phát, FPT, Vingroup… và đang khẳng định vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam.

Khu vực kinh tế tư nhân đóng vai trò quan trọng vào tăng trưởng kinh tế. Ảnh minh họa

Tiếp tục khẳng định vị thế trong kỷ nguyên mới

40 năm qua, khu vực kinh tế tư nhân đã đạt được bước tiến tích cực, đóng góp quan trọng vào tăng trưởng kinh tế và tạo công ăn việc làm cho người lao động. Tuy nhiên, các chuyên gia kinh tế cũng thẳng thắn cho rằng, bên cạnh những mặt tích cực, khu vực kinh tế tư nhân vẫn còn những tồn tại, hạn chế cần sớm được khắc phục.

Tại Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân cũng nêu rõ, kinh tế tư nhân hiện vẫn đối mặt với nhiều rào cản kìm hãm sự phát triển, chưa bứt phá về quy mô và năng lực cạnh tranh, chưa đáp ứng được yêu cầu, kỳ vọng là lực lượng nòng cốt của kinh tế đất nước.

Hầu hết doanh nghiệp có quy mô siêu nhỏ, nhỏ và vừa; tiềm lực tài chính và trình độ quản trị hạn chế; phần lớn có năng lực công nghệ, đổi mới sáng tạo thấp; năng suất lao động, hiệu quả hoạt động và sức cạnh tranh chưa cao; tư duy kinh doanh thiếu tầm nhìn chiến lược, thiếu kết nối với các doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài.

Cũng nói về những hạn chế của khu vực kinh tế tư nhân, ông Trần Văn Thếcho rằng: Vốn và lao động bình quân mỗi doanh nghiệp tư nhân rất thấp. Năm 2020, bình quân một doanh nghiệp tư nhân chỉ có 44 tỷ đồng vốn và 15 lao động, trong khi doanh nghiệp FDI có 420 tỷ đồng, doanh nghiệp nhà nước lên tới 5.300 tỷ đồng vốn.

“Cùng với đó, khả năng tham gia chuỗi giá trị còn hạn chế, chỉ có khoảng 18-21% doanh nghiệp trong nước tham gia được vào chuỗi giá trị toàn cầu và đa phần là với vai trò gia công, giá trị gia tăng thấp”, ông Trần Văn Thế thông tin.

Để khắc phục những tồn tại, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi để khu vực kinh tế tư nhân vững vàng bước vào kỷ nguyên mới, ông Trần Văn Thếcho rằng, cần tập trung vào một số giải pháp, bao gồm: Hoàn thiện thể chế thông qua đồng bộ, minh bạch và ổn định trong lĩnh vực doanh nghiệp đang gặp nhiều vướng mắc như đầu tư, đất đai, tín dụng và hợp tác công - tư. Cùng với đó, cải cách thủ tục hành chính, trong đó, việc cải cách không chỉ trên danh nghĩa mà đi vào thực chất, giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí tuân thủ.

Đặc biệt, Việt Nam cần xây dựng đội ngũ doanh nhân có năng lực và bản lĩnh thông qua phát triển văn hóa kinh doanh minh bạch và thượng tôn pháp luật; chương trình đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng lãnh đạo, quản trị và có sự ghi nhận xứng đáng…

Nguyễn Hòa