Kyriakos Mitsotakis, từ ánh hào quang đến bóng tối ngờ vực

“Con nhà nòi”

Kyriakos Mitsotakis sinh năm 1968 tại Athens, trong một gia đình chính trị quyền lực bậc nhất Hy Lạp. Cha ông là Konstantinos Mitsotakis, người từng giữ chức Thủ tướng giai đoạn 1990-1993.

Dòng họ Mitsotakis có quan hệ họ hàng với Eleftherios Venizelos, một trong những nhà lãnh đạo sáng lập nền Cộng hòa Hy Lạp hiện đại. Trong bầu không khí chính trị “đặc quánh” của gia đình, Kyriakos từ nhỏ đã quen với sân khấu quyền lực, truyền thông và những cuộc tranh luận quốc gia.

Sau thời thơ ấu phần lớn tại nước ngoài, đặc biệt là ở Paris, trong thời gian cha ông bị trục xuất sau đảo chính 1967, Mitsotakis tiếp tục con đường học thuật đỉnh cao. Ông tốt nghiệp Đại học Harvard ngành xã hội học, lấy bằng thạc sĩ quan hệ quốc tế tại Đại học Stanford, và sau đó là MBA tại Harvard Business School. Ông làm việc tại McKinsey & Co., Credit Suisse và NBG Venture Capital trước khi dấn thân vào chính trị năm 2004.

Khác với nhiều chính trị gia Hy Lạp mang đậm màu sắc dân túy, Mitsotakis định vị mình là nhà điều hành, một CEO quốc gia hơn là nhà hùng biện. Ngay từ nhiệm kỳ đầu tiên, ông thúc đẩy chương trình cải cách sâu rộng: số hóa thủ tục hành chính, cắt giảm giấy tờ, thu hút đầu tư công nghệ, và đặc biệt là nới lỏng các rào cản với doanh nghiệp vừa và nhỏ. Ông cũng ưu tiên giảm thuế và duy trì kỷ luật tài khóa, từng bước đưa Hy Lạp ra khỏi danh sách cảnh báo nợ công của EU.

Dưới thời ông, Hy Lạp đã phục hồi mạnh mẽ sau đại dịch Covid-19, với tăng trưởng GDP trên 2%, thặng dư ngân sách và xếp hạng tín nhiệm được nâng lên mức “đầu tư” lần đầu tiên kể từ năm 2010. Chính phủ của ông cũng nổi bật trong việc triển khai nhanh chương trình tiêm vaccine và chuyển đổi số trong giáo dục, y tế và quản lý dân cư.

Không những thế, Mitsotakis còn đóng vai trò trung tâm trong các sáng kiến địa chính trị ở Đông Địa Trung Hải, thiết lập trục hợp tác với Israel, Ai Cập, và Pháp, đồng thời duy trì quan hệ chặt chẽ với Mỹ trong khuôn khổ NATO. Những bước đi đó khiến ông được nhiều người đánh giá là "thủ tướng đáng tin nhất của Hy Lạp trong thế kỷ 21”.

Bê bối chồng bê bối

Giữa năm 2025, chính trường Hy Lạp chấn động khi báo chí điều tra phát hiện vụ gian lận khổng lồ lên đến 290 triệu euro trong chương trình trợ cấp nông nghiệp từ EU. Cơ quan OPEKEPE, đơn vị phụ trách giải ngân, bị cáo buộc đã phê duyệt hàng trăm hồ sơ giả, công ty "ma", thậm chí cấp vốn cho các lô đất không tồn tại.

Vụ việc kéo theo làn sóng phẫn nộ từ nông dân, những người bị bỏ lại phía sau, và cả từ Brussels (Bỉ), nơi đang xem xét đình chỉ một phần quỹ hỗ trợ cho Hy Lạp.

Mitsotakis ngay lập tức phản ứng bằng cách yêu cầu Bộ trưởng Nông nghiệp từ chức, chỉ định điều tra độc lập, và cam kết "không có vùng cấm" trong xử lý sai phạm. Phát biểu trước Quốc hội, Mitsotakis nói: “Hy Lạp đã đánh đổi quá nhiều để giành lại uy tín ở châu Âu.

Chúng ta không thể đánh mất nó vì lòng tham của vài cá nhân”. Tuy nhiên, dư luận vẫn đặt câu hỏi: Làm sao một mạng lưới gian lận có thể hoạt động nhiều năm mà không ai trong chính phủ hay nội các hay biết?

Sự kiện này đổ thêm dầu vào lửa sau các bê bối trước đó chưa kịp lắng dịu. Trước đó, năm 2022, chính quyền Mitsotakis bị cáo buộc giám sát bất hợp pháp các nhà báo, chính trị gia đối lập và thậm chí cả các thành viên nội các thông qua phần mềm gián điệp Predator.

Dù ông phủ nhận chỉ đạo trực tiếp, nhưng việc cơ quan tình báo EYP nằm dưới quyền kiểm soát Văn phòng Thủ tướng khiến ông không thể hoàn toàn rũ bỏ trách nhiệm. Các tổ chức nhân quyền và Nghị viện châu Âu lên tiếng mạnh mẽ, khiến Hy Lạp tụt hạng trong bảng xếp hạng tự do báo chí toàn cầu.

Tháng 3-2023, vụ tai nạn tàu Tempi làm 57 người thiệt mạng, chủ yếu là sinh viên, tiếp tục đẩy Chính phủ của Mitsotakis vào thế phòng thủ. Người dân xuống đường biểu tình, tố cáo sự xuống cấp của hạ tầng giao thông và thái độ thờ ơ của nhà nước.

Dù chính phủ cam kết nâng cấp toàn bộ hệ thống đường sắt và tổ chức tưởng niệm cấp quốc gia, hình ảnh lãnh đạo gần dân của Mitsotakis bị tổn hại nghiêm trọng.

Khủng hoảng niềm tin

Điều khiến Mitsotakis khác biệt không chỉ là học vấn đỉnh cao hay kinh nghiệm doanh nghiệp, mà là cách ông cố gắng duy trì lý trí giữa chính trường đầy cảm xúc. Ông không bao giờ phát biểu quá dài, không sa đà vào luận điệu dân túy, và thường tránh phản ứng cá nhân với chỉ trích.

Thay vào đó, ông tin vào quy trình, vào cải cách kỹ thuật, và vào tính tất yếu của minh bạch thể chế. Nhưng chính điều đó cũng khiến ông bị chỉ trích là "xa rời thực tế", thiếu cảm xúc với nỗi đau xã hội. Khi trả lời phỏng vấn sau vụ tai nạn Tempi, câu trả lời "đây là một sai sót có hệ thống", dù chính xác về mặt kỹ thuật, nhưng lại bị xem là vô cảm.

Mặt khác, Mitsotakis cũng không có nhiều đồng minh thực sự trong chính giới. Dù kiểm soát đảng Dân chủ mới (ND) tương đối ổn định, ông vẫn bị cho là quá độc lập, không đại diện cho các nhóm lợi ích truyền thống. Một số chính trị gia kỳ cựu gọi ông là “người Mỹ trong hình hài Hy Lạp”.

Thách thức với Mitsotakis lúc này không chỉ là điều tra bê bối đến tận gốc, mà là khôi phục niềm tin vào thể chế ông đang đại diện. Với sự giám sát ngày càng gắt gao từ Liên minh châu Âu, và sự bức xúc tích tụ trong xã hội Hy Lạp mà đặc biệt là giới trẻ, Mitsotakis cần hơn cả một loạt cải cách kỹ thuật. Ông cần chứng minh rằng kỹ trị không đồng nghĩa với vô cảm, và điều hành hiệu quả phải song hành cùng minh bạch đạo đức.

Trong cuộc họp nội các gần đây, ông tuyên bố: “Chúng ta không chỉ tái thiết hạ tầng hay số hóa công vụ, mà đang định nghĩa lại niềm tin giữa nhà nước và công dân”. Đó là một tuyên bố đầy tham vọng nhưng chỉ có thời gian mới trả lời chính xác nhất về Thủ tướng có tầm ảnh hưởng nhất châu Âu.

Ánh Vân