Làm gì để giải phóng năng lực sản xuất công nghiệp?

Kiểm tra chất lượng thép trước khi xuất xưởng

Theo báo cáo từ Bộ Công Thương, quý I/2023, giá trị tăng thêm ngành công nghiệp giảm 0,82% so với cùng kỳ năm 2022, là mức giảm sâu nhất của cùng kỳ các năm trong giai đoạn 2011-2023, làm giảm 0,28 điểm phần trăm trong mức tăng tổng giá trị tăng thêm của toàn nền kinh tế.

Đại diện Cục Công nghiệp - Bộ Công Thương cho hay, nguyên nhân chủ yếu là do ngành công nghiệp chế biến, chế tạo giảm 0,37%, làm giảm 0,1 điểm phần trăm. Đáng chú ý, công nghiệp chế biến, chế tạo không còn đóng vai trò động lực dẫn dắt tăng trưởng của nền kinh tế khi giá trị tăng thêm giảm 0,37%. Tổng cầu từ nước ngoài suy giảm tác động đến số lượng đơn đặt hàng và quy mô đơn hàng sụt giảm đã ảnh hưởng đến sản xuất công nghiệp.

Trong quý I/2023, nhiều sản phẩm công nghiệp chủ lực giảm so với cùng kỳ năm 2022, như: Ôtô giảm 17,8%; thép thanh, thép góc giảm 15,8%; xe máy giảm 13,8%; linh kiện điện thoại giảm 13,4%; vải dệt từ sợi tự nhiên và điện thoại di động cùng giảm 13,1%; quần áo mặc thường giảm 10,2%; xi măng giảm 9,9%; phân urê giảm 6,3%; khí đốt thiên nhiên dạng khí giảm 6,1%...

Mặc dù sức mua trong nước đã khôi phục nhưng vẫn còn yếu, chưa kích thích sản xuất, đầu tư và tiêu dùng. Đồng thời sức ép lạm phát, lãi suất cao cũng ảnh hưởng đến tiêu dùng các sản phẩm xa xỉ như ôtô, kể cả sản phẩm thông thường như dệt may, giày dép... Các doanh nghiệp còn khó khăn trong việc tiếp cận vốn, lãi suất ngân hàng và chi phí đầu vào vẫn cao. Đặc biệt, các doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo đang thiếu đơn hàng, khả năng hấp thụ vốn bắt đầu giảm.

Theo ông Vũ Đức Giang, Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (Vitas), tổng kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam 3 tháng đầu năm 2023 ước đạt 8,701 tỉ USD, giảm 18,63% so với cùng kỳ năm 2022. Tính riêng tháng 3-2023, tổng kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam ước đạt 3,298 tỉ USD, tăng 18,11% so với tháng 2, nhưng giảm 12,91% so với cùng kỳ năm 2022.

Đại diện Vitas cho hay, 2 tháng đầu năm 2023, nhu cầu các mặt hàng sợi có cải thiện nhưng không đáng kể, lượng hàng tồn kho tại nhiều doanh nghiệp tăng cao, thậm chí lên đến 1 tháng sản xuất. Đối với ngành may, tình hình khá ảm đạm do thiếu đơn hàng. Các đơn hàng nhỏ lẻ, đơn giá thấp giảm khoảng 20-50% so với năm 2022. Nhiều doanh nghiệp may phải thay đổi cơ cấu sản phẩm, buộc phải làm các mặt hàng không phải chủ đạo để có thể duy trì được hoạt động sản xuất.

Ngành thép cũng là một trong những ngành hàng chịu sự suy giảm mạnh do nhu cầu tiêu thụ vẫn ở mức thấp, đặc biệt thị trường bất động sản chưa có dấu hiệu phục hồi. Tập đoàn Hòa Phát cho biết, quý I/2023, tập đoàn đã sản xuất 1,2 triệu tấn thép thô, giảm 42% so với cùng kỳ năm 2022. Lượng thép xây dựng, phôi thép và HRC tiêu thụ chỉ đạt 1,37 triệu tấn, giảm 37% so với 3 tháng đầu năm 2022. Trong quý I/2023, thép xây dựng tiêu thụ 869.000 tấn, giảm 35%; thép cuộn cán nóng tiêu thụ 482.000 tấn, tương đương 60% so với cùng kỳ năm 2022.

Nhiều dự báo chỉ ra rằng, sản xuất công nghiệp có thể sẽ bước vào giai đoạn phục hồi ở thời điểm quý II/2023. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia và doanh nghiệp đều cho biết, khả năng phục hồi sớm là rất thấp.

Công nhân làm việc trong Nhà máy VinFast tại Hải Phòng

Theo Vitas, dự báo ngành sợi vẫn chưa thể hồi phục đến hết quý II/2023, khả năng nhu cầu sẽ có dấu hiệu ấm lên nhưng vẫn còn rất thấp, lượng hàng tồn kho sợi của thế giới vẫn ở mức cao và giá bông đã xuống quá thấp nên giá sợi khó có thể cải thiện trong ngắn hạn. Đối với ngành may, tình trạng thiếu đơn hàng, đơn hàng nhỏ lẻ, số lượng ít, đơn giá thấp, vẫn sẽ kéo dài đến hết quý III/2023.

Bức tranh sản xuất công nghiệp tuy không mấy sáng sủa, song đại diện Bộ Công Thương cho rằng, vẫn có những dấu hiệu tích cực để sản xuất công nghiệp trong nước phục hồi, chẳng hạn, một số khu vực kinh tế lớn như Trung Quốc, Mỹ tăng trưởng cao hơn dự báo; một số nền kinh tế đang nổi tại châu Á như Ấn Độ, các quốc gia ASEAN tăng trưởng khả quan; hoặc các chính sách kích cầu đầu tư công và hỗ trợ doanh nghiệp của Chính phủ phát huy tác dụng trong việc phục hồi các hoạt động sản xuất. Bên cạnh đó, số lượng đơn đặt hàng xuất khẩu mới bắt đầu tăng lần đầu tiên trong 3 tháng, chỉ số sản xuất công nghiệp dù có giảm nhưng có xu hướng tăng dần qua các tháng. Nhập khẩu nguyên phụ liệu có dấu hiệu tăng... Đó là những yếu tố khiến dự báo tình hình sản xuất, xuất nhập khẩu trong thời gian tới có thể khả quan hơn.

Ông Nguyễn Vân - Phó Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Hà Nội (Hansiba) - cho biết, trong bối cảnh xuất khẩu gặp khó, doanh nghiệp cần hướng đến tăng tính liên kết, hợp tác với nhau để tiêu thụ các mặt hàng của nhau, tạo sức mạnh tổng thể, đủ năng lực nhận những đơn hàng lớn hơn, từ đó tham gia vào các chuỗi cung ứng của doanh nghiệp nước ngoài, doanh nghiệp lớn. Hiện nay, Hansiba đang làm tốt và thời gian tới sẽ nỗ lực đẩy mạnh hơn việc này.

Để thúc đẩy phát triển công nghiệp trong nước, Bộ Công Thương sẽ phát triển mạnh mẽ thị trường trong nước, lấy đây là trụ đỡ khi thị trường ngoài nước gặp khó khăn.

Bộ Công Thương sẽ chú trọng những chương trình kết nối tiêu thụ sản phẩm công nghiệp chế biến, sản phẩm nông sản; bám sát tình hình sản xuất của các ngành, lĩnh vực, tổ chức làm việc với một số ngành, địa phương trọng điểm về công nghiệp để kịp thời tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy phát triển sản xuất; tiếp tục tổ chức kết nối các doanh nghiệp trong nước tham gia vào chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp lớn toàn cầu.

Bộ Công Thương sẽ cùng Bộ Tài chính tập trung vào các giải pháp về ổn định thị trường tài chính, tiền tệ, tháo gỡ khó khăn về vốn (rà soát để tiếp tục thực hiện giãn hoãn, miễn giảm một số khoản thuế, phí) và giải pháp về tiền tệ (hạ lãi suất, cho vay ưu đãi, duy trì lãi suất cho vay ở mức phù hợp...), tạo điều kiện hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo, có thêm nguồn lực để phục hồi và phát triển.

Trong quý I/2023, nhiều sản phẩm công nghiệp chủ lực giảm so với cùng kỳ năm 2022, như: Ôtô giảm 17,8%; thép thanh, thép góc giảm 15,8%; xe máy giảm 13,8%; linh kiện điện thoại giảm 13,4%; vải dệt từ sợi tự nhiên và điện thoại di động cùng giảm 13,1%; xi măng giảm 9,9%; phân urê giảm 6,3%...

Phương Nam