Làm gì để rau quả lấy lại đà xuất khẩu cao?

Kim ngạch sầu riêng sụt giảm mạnh

Trao đổi với PV Báo CAND chiều 27/2, ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho biết, tháng 2/2025 xuất khẩu rau quả sơ bộ đạt 303 triệu USD giảm 19% so với tháng trước; tổng giá trị xuất khẩu rau quả 2 tháng đầu năm ước tính đạt 676,7 triệu USD, giảm 17,1% so với cùng kỳ năm ngoái. Đặc biệt, xuất khẩu sầu riêng, loại trái cây chủ lực, chiếm gần một nửa giá trị xuất khẩu toàn ngành, đã sụt giảm nghiêm trọng. Đến giữa tháng 2, XK sầu riêng chỉ đạt 3.500 tấn, giảm 80% so với cùng kỳ năm 2024.

Theo ông Nguyên, việc sụt giảm mạnh XK sầu riêng trong 2 tháng qua một trong những nguyên nhân chính là việc các thị trường nhập khẩu siết chặt quy định kiểm dịch và an toàn thực phẩm. Trung Quốc, thị trường tiêu thụ lớn nhất, đã áp dụng chính sách kiểm tra 100% lô hàng sầu riêng nhập khẩu từ Việt Nam. Đồng thời, từ 10/1, nước này yêu cầu các lô hàng phải có giấy kiểm định chứng minh không chứa chất vàng O, một hợp chất có nguy cơ gây ung thư. Điều này khiến quy trình thông quan kéo dài, làm gia tăng nguy cơ hư hỏng hàng hóa, buộc nhiều doanh nghiệp phải quay đầu đưa hàng về tiêu thụ nội địa.

Cùng với những thay đổi từ thị trường Trung Quốc, thị trường EU cũng tạm thời tăng tần suất kiểm tra tại biên giới với mặt hàng sầu riêng từ 10% lên 20%. Cùng với đó, sau Tết, nhu cầu thị trường tại Trung Quốc giảm kéo theo đó giá bán cũng giảm theo.

Theo cơ quan chức năng, nguyên nhân do phía Trung Quốc thắt chặt quản lý đối với hàng nhập khẩu, các chi phí kiểm tra dư lượng thuốc bảo vệ thực vật tăng dẫn đến lượng hàng sầu riêng, mít XK giảm mạnh so với các tháng trước đó và so với cùng kỳ của năm 2024. Ngoài ra, hàng nông sản Việt Nam XK giảm còn do nhiều loại hoa quả của Việt Nam chưa vào vụ thu hoạch nên cũng không có hàng để làm thủ tục thông quan.

Kỳ vọng sức mua tăng từ tháng 3

Theo ông Nguyên, từ ngày 15-20/2 đến nay giá sầu riêng đã bắt đầu tăng lên, trước đó, sầu loại A xuống thấp ở mức 60.000 đồng/1kg, nhưng nay sầu Mongthong loại A giá tại kho đóng gói đã nhích lên 95000-100.000 đồng/1kg. Năm 2024, XK sầu riêng đạt 3,4 tỷ USD, phá vỡ kỷ lục được xác lập năm 2023 và đóng góp gần một nửa kim ngạch XK (hơn 7,1 tỷ USD) của toàn ngành rau, quả.

“Với tín hiệu tích cực từ thị trường, tình hình thông quan từ cửa khẩu cũng tốt hơn, thuận lợi hơn, nhu cầu thị trường Trung Quốc tăng thì trong tháng 3, tháng 4, XK rau quả, đặc biệt là sầu riêng sẽ tăng trưởng khả quan trở lại như năm 2024. Khi các doanh nghiệp tuân thủ quy định của nước sở tại, kiểm tra không có chất vàng O và Cadimi, tuân thủ các quy định về mức dư lượng thuốc bảo vệ thực vật thì XK sầu riêng trở lại bình thường và kim ngạch sẽ tăng trở lại”, ông Nguyên chia sẻ.

Ngoài ra, khi XK sầu riêng trở lại bình thường, các doanh nghiệp nếu XK được sầu riêng đông lạnh thì kim ngạch sẽ tăng trưởng cao, bởi mỗi container sầu riêng đông lạnh trị giá cao gấp 2-3 lần so với XK sầu riêng tươi.

Sầu riêng XK sụt giảm nhưng nhiều loại rau quả XK vẫn rất ổn định, tại một số thị trường nhu cầu nhập khẩu trái cây Việt Nam tăng. Ông Nguyễn Đình Tùng, Tổng Giám đốc Công ty Vina T&T cho biết, hiện, đơn hàng XK của công ty vẫn luôn ổn định, các thị trường đều tăng trưởng 10%, nhất là dừa tươi XK sang Trung Quốc đang rất thuận lợi, sản lượng XK tăng. Trung bình một ngày XK 1 container dừa đi Trung Quốc và các thị trường khác. Vina T&T Group hiện có 5 nhà máy sản xuất đóng gói, XK khoảng 1.500 tấn trái cây/tháng. Với công nghệ cấp đông tiên tiến, trái cây có thể giữ nguyên hương vị tươi ngon trong suốt quá trình vận chuyển, đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe của nhiều thị trường.

Ông Bùi Dương Thuật, Giám đốc Công ty TNHH XNK trái cây Mekong cũng cho biết, mỗi tháng doanh nghiệp XK 35 - 40 container dừa tươi, trong đó thị trường Trung Quốc từ 10-12 container. Đơn hàng ổn định, nhà máy đang chạy hết công suất để đảm bảo đơn hàng XK.

Để giữ được tốc độ tăng trưởng, và thị trường, nhất là thị trường Trung Quốc, ông Tùng cho rằng, Trung Quốc đang là một thị trường khó tính. Ngoài vấn đề mã số vùng trồng, mã số nhà máy đóng gói thì thị trường này còn có những hàng rào kỹ thuật nhất định, thường xuyên kiểm tra các chất kim loại nặng hoặc một số yêu cầu mới. Cùng với đó, hiện nay ở mỗi thị trường nhập khẩu đều dựng lên một hàng rào kỹ thuật rất khác nhau đối với mặt hàng rau quả. Đơn cử như ở Mỹ cấm 7 hoạt chất dư lượng, yêu cầu mã số vùng trồng, mã số đóng gói do Bộ Nông nghiệp Mỹ cấp. Do đó, doanh nghiệp cần theo dõi sát thị trường, đáp ứng được những yêu cầu mà thị trường nhập đặt ra, đặc biệt là vấn đề hàng rào kỹ thuật.

Ngoài vấn đề hàng rào kỹ thuật, việc tránh phụ thuộc quá nhiều vào thị trường Trung Quốc là điều mà ngành rau quả Việt cần phải tính toán sao cho hợp lý hơn nữa để không gặp phải rủi ro về mặt thị trường. Đồng thời, cần phải đa dạng hóa sản phẩm, đa dạng thị trường và phát triển chế biến sâu.

“Nếu thuận lợi thì kim ngạch XK vẫn có thể giữ được đà tăng trưởng tốt như năm 2024, cộng với việc có một số loại trái cây mới được XK chính ngạch thì XK rau quả của Việt Nam trong năm nay vẫn có thể tăng trưởng 15%, đạt 8 tỷ USD”, ông Tùng nhìn nhận.

Lưu Hiệp