Làm gì để thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo tại Việt Nam?

Toàn cảnh Diễn đàn Chính sách quốc gia Hợp tác quốc tế về đầu tư cho khởi nghiệp sáng tạo. (Ảnh: Hoàng Hiếu/TTXVN)

Sáng 13/12 tại Hà Nội, trong khuôn khổ Techfest Việt Nam 2025 đã diễn ra Diễn đàn Chính sách quốc gia Hợp tác quốc tế về đầu tư cho khởi nghiệp sáng tạo.

Tại Diễn đàn, các chuyên gia trong nước và quốc tế cùng chia sẻ kinh nghiệm, các mô hình hợp tác đầu tư nhằm thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo.

Việt Nam hướng tới mô hình "toàn dân khởi nghiệp"

Phát biểu tại sự kiện, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Hoàng Minh cho biết Việt Nam đang đứng trước một bước ngoặt quan trọng. Trong xu thế chung của thế giới, các quốc gia đều nhận thấy sự cần thiết của khoa học và công nghệ trong phát triển.

Đối với Việt Nam, chúng ta không còn lựa chọn nào khác ngoài việc phát triển kinh tế-xã hội dựa trên nền tảng công nghệ và sáng tạo để đạt được mục tiêu tăng trưởng hai con số. Vì lẽ đó, hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo là một thành tố vô cùng quan trọng đối với sự phát triển kinh tế-xã hội của đất nước.

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Hoàng Minh phát biểu tại sự kiện. (Ảnh: Hoàng Hiếu/TTXVN)

Thứ trưởng Hoàng Minh cho biết hiện có nhiều chính sách mới đã ban hành thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo. Lần đầu tiên Việt Nam thành lập quỹ đầu tư mạo hiểm cấp quốc gia và địa phương. Quỹ quốc gia cho phép tổ chức, cá nhân cùng góp vốn với Nhà nước. Chính sách mới cũng cho phép quỹ này được đầu tư theo chu kỳ dài hạn, 10-15 năm, không tính theo từng thương vụ.

Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia cũng được phép đầu tư vào các quỹ khác, với khẩu vị đặc thù, ví dụ như các công nghệ xanh, công nghệ chiến lược. Quỹ còn được phép đầu tư ra nước ngoài để giúp Việt Nam sớm tiếp cận các công nghệ mới.

"Việc hình thành quỹ đầu tư mạo hiểm nhà nước thể hiện thông điệp của Chính phủ, không chỉ hỗ trợ bằng chính sách, mà Nhà nước còn trực tiếp tham gia vào hệ sinh thái khởi nghiệp," Thứ trưởng nhấn mạnh.

Một cấu phần mới của hệ sinh thái cũng sắp thành hình. Việt Nam sẽ sớm hình thành sàn giao dịch chứng khoán chuyên biệt cho khởi nghiệp, giúp các tổ chức, cá nhân và quỹ đầu tư có thể lên sàn giao dịch với nhau, tránh việc thoái vốn qua những kênh không thuận lợi.

Chuyên gia bày cách thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp

Tại Diễn đàn, nhiều đại diện quốc tế đã chia sẻ với Việt Nam về các xu hướng và bài học kinh nghiệm trong lĩnh vực đầu tư mạo hiểm.

Theo ông David Lewis - Chủ tịch kiêm CEO Energy Capital Việt Nam, thế giới đang chứng kiến những "thay đổi sâu sắc" trong xu hướng đầu tư và Việt Nam cũng nằm trong dòng chảy đó.

Ông David Lewis - Chủ tịch kiêm CEO Energy Capital Việt Nam. (Ảnh: Hoàng Hiếu/TTXVN)

Với Việt Nam, ông David đánh giá cao quyết tâm của Chính phủ, thể hiện ở Nghị định 264, hướng dẫn hình thành Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia. Theo ông, điều này cho thấy chiến lược của Chính phủ là thúc đẩy đầu tư, đồng thời sẵn sàng chấp nhận rủi ro ở mức độ nhất định.

Tuy nhiên, để các quỹ đầu tư có thể phát triển hiệu quả tại Việt Nam, ông David Lewis cho rằng, điều kiện tiên quyết là phải có một hệ sinh thái đầy đủ và đồng bộ. Ông khuyến nghị Việt Nam nên học hỏi mô hình kết hợp giữa khu vực công và tư của Singapore.

Để nói về rào cản của startup, ông David lấy ví dụ về câu chuyện của Equipcast - một startup AI Mỹ gặp khó khi tiếp cận thị trường Việt Nam. Theo ông, các doanh nghiệp Việt Nam có nhu cầu tối ưu vận hành, nhưng vẫn do dự trước những rủi ro của việc thử công nghệ mới.

Vị chuyên gia này cho rằng, để giải bài toán trên, cần có một cơ chế trung gian giúp triển khai các dự án thử nghiệm, đó có thể là nguồn "vốn mồi" của Nhà nước, chia sẻ rủi ro tài chính cho doanh nghiệp trong giai đoạn đầu.

Ông đề xuất Nhà nước cần có cơ chế khai thác tối đa hiệu quả của Nghị định 264 về quỹ đầu tư mạo hiểm, song song với việc xây dựng cơ chế sandbox cho các quỹ đầu tư. CEO Energy Capital cũng cho rằng Việt Nam nên triển khai các gói ưu đãi thuế đặc biệt và cơ chế ưu tiên để doanh nghiệp và nhà đầu tư nước ngoài tiếp cận thị trường. "Những ưu đãi này sẽ là công cụ quan trọng để định hướng dòng vốn quốc tế vào Việt Nam", ông nói.

Từ góc độ một quỹ đầu tư mạo hiểm tư nhân, ông Lê Thành Nam - Giám đốc đầu tư Touchstone Partner cho rằng, khi nhắc đến quỹ tư nhân, nhiều người thường chỉ nghĩ đến nguồn vốn. Tuy nhiên, giá trị đóng góp của quỹ không chỉ dừng lại ở tài chính.

Ông Lê Thành Nam - Giám đốc Đầu tư, Touchstone Partners tại Diễn đàn chính sách quốc gia, hợp tác quốc tế về đầu tư cho khởi nghiệp sáng tạo. (Ảnh: Hoàng Hiếu/TTXVN)

Với chuyên môn, kinh nghiệm thẩm định và các tiêu chuẩn kỷ luật tài chính chặt chẽ, các quỹ đầu tư mạo hiểm tư nhân còn đóng vai trò như một bộ lọc đầu tư, giúp giảm thiểu đáng kể rủi ro cho Chính phủ và chính quyền địa phương, xác định lĩnh vực cần ưu tiên phân bổ nguồn lực. Ngoài ra, các quỹ tư nhân còn có thể hỗ trợ doanh nghiệp mở rộng ra thị trường quốc tế.

Ông Nam đề xuất cần có cơ chế để khu vực tư nhân đóng vai trò dẫn dắt, chia sẻ dữ liệu và hợp tác chặt chẽ với khu vực công. Bên cạnh đó, ông cũng nêu kiến nghị xây dựng "cơ chế một cửa" trong triển khai đầu tư, giúp nhà đầu tư xử lý toàn bộ quy trình tại một đầu mối duy nhất.

Trong phiên Tọa đàm kéo dài hơn 40 phút về Thúc đẩy hợp tác đầu tư ba bên: tổ chức tài chính quốc tế - đầu tư mạo hiểm Nhà nước - đầu tư mạo hiểm tư nhân cho khởi nghiệp sáng tạo Việt Nam, các vấn đề liên quan đến việc giảm thiểu rủi ro trong đầu tư, hợp tác ba bên cũng là vấn đề được các chuyên gia trong và ngoài nước quan tâm nhiều nhất.

Từ kinh nghiệm triển khai tại nhiều quốc gia trên thế giới, ông Paulo Andrez, Chủ tịch Danh dự của EBAN (Mạng lưới Nhà đầu tư Thiên thần châu Âu), cho rằng nên có sự tham gia của các Chính phủ cùng khối tư nhân. Trong đó, Chính phủ sẽ là nhà đầu tư đầu tiên, sau đó có thể cho phép các nhà đầu tư tư nhân mua lại chính phần đó. Đây là cách để giảm thiểu rủi ro cho các nhà đầu tư cũng như chính các startup.

Ngoài ra, theo ông, các chính phủ có thể sử dụng các công cụ của mình để giúp các dự án khởi nghiệp, chẳng hạn đưa ra các đánh giá, khung thử nghiệm, chứng nhận để startup có thể dễ dàng đi ra quốc tế. Khi đó, họ có thể thu hút đầu tư từ quốc tế mà không cần đầu tư nhiều, từ đó giảm thiểu rủi ro.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Xuân Giao, Giám đốc đầu tư, Quỹ đầu tư Việt Nam - Oman, cho rằng giai đoạn khởi nghiệp của một doanh nghiệp thông thường nó sẽ rơi vào khoảng 8-10 năm, vì vậy việc xác định thời điểm đầu tư sẽ rất quan trọng với các quỹ.

Phiên Tọa đàm kéo dài hơn 40 phút về Thúc đẩy hợp tác đầu tư ba bên. (Ảnh: Hoàng Hiếu/TTXVN)

"Do đó, Chính phủ có thể đóng vai trò đầu tư đầu tiên để giảm thiểu rủi ro cũng như tạo cơ hội cho các nhà đầu tư khác. Khi đã thấy được uy tín, các quỹ đầu tư sẽ tham gia," ông nói.

Hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam hiện nay ghi nhận bước tiến đáng kể. Cả nước hiện có hơn 4.000 startup, 200 tổ chức trung gian hỗ trợ, hai kỳ lân công nghệ và hơn 20 doanh nghiệp có tiềm năng trở thành kỳ lân. Chỉ số đổi mới sáng tạo Việt Nam đứng thứ 44 trong 132 quốc gia. Chỉ số hệ sinh thái khởi nghiệp xếp thứ 55. Tốc độ tăng trưởng hệ sinh thái khởi nghiệp đứng thứ ba ASEAN./.

(Vietnam+)