'Nhạc trưởng' trong xây dựng nông thôn mới ở Lâm Đồng

Giữa vùng trồng thanh long ở Hàm Thuận, HTX Thanh long hữu cơ Trung Bình, do ông Ngô Văn Bình sáng lập, được ví như một trong những ngọn cờ tiên phong về sáng tạo, dám đi theo hướng sản xuất xanh, sạch, bền vững, đóng góp tích cực vào quá trình xây dựng nông thôn mới.

Hiệu quả sản xuất lớn

Dễ nhận thấy, trong quá trình xây dựng nông thôn mới tại Lâm Đồng, các HTX đang trở thành trụ cột quan trọng, đặc biệt trong tái cơ cấu nông nghiệp và nâng cao thu nhập cho người dân nông thôn, với sự đồng hành từ Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh.

Với HTX Thanh long hữu cơ Trung Bình, những thành công hiện tại bắt đầu từ sự dấn thân bền bỉ của ông Ngô Văn Bình. Sau nhiều năm ấp ủ và chuẩn bị nguồn lực, năm 2021 ông chính thức triển khai vùng trồng 400 ha thanh long, quy mô hiếm thấy trong sản xuất nông nghiệp ở địa phương.

Phát huy các cây trồng thế mạnh là nền tảng xây dựng nông thôn mới ở Lâm Đồng.

Đến nay, trong tổng diện tích sản xuất của ông Bình, đã có 370 ha thanh long vỏ vàng được khai thác ở năm sản xuất thứ 5, cùng 10 ha thanh long ruột trắng và 20 ha thanh long ruột đỏ đang bước vào giai đoạn sinh trưởng quan trọng.

Theo ông Bình, mô hình trồng thanh long yêu cầu vốn lớn, với mức đầu tư lên tới 1,2 tỷ đồng/ha, chưa tính chi phí thuê đất, và công chăm sóc đặc biệt bởi giống thanh long vỏ vàng rất nhạy cảm với sâu bệnh, nhất là tuyến trùng, buộc phải thụ phấn thủ công vào ban đêm bằng giống thanh long vỏ đỏ ruột trắng.

Sự đầu tư mạnh mẽ cùng sự chủ động trong ứng dụng khoa học kỹ thuật giúp vùng trồng thanh long của người sáng lập HTX Trung Bình hái trái ngọt, khi được chứng nhận GlobalGAP từ năm 2023 trên quy mô 100 ha, tạo lợi thế cạnh tranh quan trọng trong bối cảnh thị trường nông sản quốc tế ngày càng đòi hỏi tiêu chuẩn khắt khe.

Đáng chú ý, cùng với sự lèo lái của ông Bình, HTX hiện duy trì phương thức sản xuất theo đơn đặt hàng, nhận kế hoạch trước từ các doanh nghiệp tại Thái Lan, Trung Quốc, Nga và thực hiện thu hoạch, phân loại, đóng gói theo từng tiêu chuẩn riêng.

Sản xuất trên quy mô lớn, HTX không chạy theo sản lượng mà tối ưu hóa chất lượng, chỉ chong đèn khoảng 1.000 trụ mỗi đợt trong mùa trái vụ để đảm bảo sự ổn định của cây và an toàn sản xuất.

Thúc đẩy sản xuất hữu cơ

Với năng suất từ 50 đến 60 tấn/ha/năm, thanh long vỏ vàng đem lại giá trị kinh tế cao, giúp HTX Trung Bình có lợi thế trước những cạnh tranh từ các vùng trồng mới ở Trung Quốc hay Thái Lan. Tuy vậy, để tiếp tục nâng cao giá trị chuỗi, HTX mong muốn được hỗ trợ thêm về xúc tiến thương mại, phát triển thương hiệu và chuyển đổi số trong bán hàng đa kênh.

Mong muốn của HTX cũng là những nội dung trọng tâm mà Liên minh HTX Việt Nam đã và đang triển khai hỗ trợ cho các HTX trên cả nước thông qua các chương trình tập huấn quy trình GlobalGAP, đào tạo kỹ năng quản trị số, hỗ trợ kết nối với doanh nghiệp xuất khẩu và hướng dẫn xây dựng mã số vùng trồng, mã QR truy xuất nguồn gốc.

Không chỉ với cây thanh long, tiến trình xây dựng nông thôn mới tại Lâm Đồng đang gắn chặt với việc hình thành các chuỗi liên kết hồ tiêu bền vững. Ở các xã như Cư Jút hay Đắk Wil, người dân đã từ bỏ tập quán sản xuất đơn lẻ để liên kết với các HTX theo hướng hữu cơ.

Gia đình bà Phạm Thị Cát, với 2 ha tiêu, từng chịu cảnh tranh mua tranh bán, đầu ra bấp bênh. Từ khi tham gia liên kết với doanh nghiệp thông qua HTX, giá tiêu luôn ổn định, kỹ thuật canh tác cũng được nâng lên, tạo động lực giúp bà mạnh dạn đầu tư.

Tương tự, hộ ông Phạm Văn Thành với hơn 6 ha tiêu đã chuyển sang sử dụng phân chuồng, vừa cải thiện đất, vừa hạn chế sâu bệnh, năng suất vượt trội so với cách canh tác truyền thống.

Lâm Đồng đang hướng tới nông thôn mới kiểu mẫu, với những đóng góp tích cực của các HTX.

Trong chuỗi liên kết trên, HTX Sản xuất Thương mại và Dịch vụ Bình Minh tại xã Đắk Wil đóng vai trò trung tâm. HTX đã kết nối với Công ty TNHH Chế biến gia vị Nedspice Việt Nam, Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam, Tổ chức IDH… để hỗ trợ nông dân áp dụng quy trình sản xuất sạch, đồng thời đảm bảo đầu ra ổn định nhờ ký kết hợp đồng theo chuỗi giá trị.

Với gần 2.800 ha tiêu trên địa bàn, sản lượng trên 5.500 tấn mỗi năm, HTX đã tập huấn cho hơn 3.500 lượt nông dân và liên kết được 1.420 ha vùng trồng nguyên liệu. Những con số này cho thấy vai trò của HTX không chỉ là đơn vị cung ứng dịch vụ mà còn là “nhạc trưởng” dẫn dắt sản xuất nông nghiệp theo hướng hiện đại, minh bạch và bền vững.

Điểm tựa cho nông thôn mới

Những mô hình sản xuất thành công của các HTX là minh chứng rõ rệt cho hiệu quả phối hợp giữa Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững tại Lâm Đồng.

Sau sáp nhập, tỉnh có hơn 3,39 triệu dân với nhiều vùng đồng bào dân tộc thiểu số, từng có tỷ lệ hộ nghèo đa chiều lên tới 9,33% năm 2021. Nhờ triển khai đồng bộ các chính sách hỗ trợ sinh kế, đào tạo nghề, phát triển hạ tầng và đặc biệt là thúc đẩy kinh tế hợp tác thông qua các HTX điển hình, tỷ lệ hộ nghèo đã giảm còn 3,33% vào cuối năm 2025, trong đó hộ nghèo dân tộc thiểu số giảm mạnh xuống còn 9,18%.

Sự thay đổi trên phản ánh đúng tác động tích cực của mô hình HTX khi trở thành điểm tựa của người dân trong sản xuất hàng hóa, tiếp cận thị trường và nâng cao thu nhập bền vững.

Đến nay, nhiều xã của Lâm Đồng đã hoàn thành hoặc đạt chuẩn nông thôn mới nhờ đầu tư đồng bộ vào giao thông, thủy lợi, trường học, môi trường và đời sống văn hóa.

Trước khi sáp nhập, tỉnh có 230/259 xã đạt chuẩn nông thôn mới, 61 xã nông thôn mới nâng cao và 20 xã nông thôn mới kiểu mẫu. Sau khi sắp xếp lại đơn vị hành chính, dù còn 103 xã nhưng tỷ lệ xã đạt chuẩn nông thôn mới vẫn ở mức 77,7%.

Kết quả trên đến từ chiến lược phát triển nông thôn gắn với khoa học công nghệ, chuyển đổi số và tăng trưởng xanh. Đây cũng là các nội dung mà Liên minh HTX Việt Nam cùng Liên minh HTX tỉnh Lâm Đồng đã liên tục đồng hành cùng các HTX thông qua chương trình hỗ trợ kỹ thuật, vốn vay ưu đãi, chuyển giao kỹ thuật, cũng như hỗ trợ xúc tiến thương mại tại nhiều địa phương trong tỉnh.

Với những thành công hiện tại, Lâm Đồng xác định giai đoạn 2026–2035 sẽ tiếp tục đặt trọng tâm vào việc tích hợp Chương trình xây dựng nông thôn mới với giảm nghèo đa chiều, phát triển mô hình nông nghiệp xanh, thúc đẩy liên kết chuỗi và phát triển nguồn nhân lực nông thôn.

Đến năm 2035, tỉnh hướng tới hình thành hệ thống nông thôn mới hiện đại, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số, phát triển nông thôn thông minh, xây dựng môi trường sống xanh – sạch – đẹp và đảm bảo an sinh xã hội.

Để hoàn thành mục tiêu, các HTX tiếp tục được kỳ vọng là lực lượng nòng cốt tổ chức sản xuất, trong khi Liên minh HTX Việt Nam cùng Liên minh HTX tỉnh tiếp tục giữ vai trò “bà đỡ” chiến lược, bảo đảm các nguồn lực về đào tạo nghề, chuyển giao công nghệ, kết nối thị trường và nâng cao năng lực quản trị cho các HTX.

Có thể thấy, xây dựng nông thôn mới không phải là câu chuyện của hạ tầng đơn thuần, mà là quá trình tái cấu trúc toàn diện đời sống nông thôn, trong đó HTX là hạt nhân, người dân là chủ thể, và sự đồng hành của địa phương, Liên minh HTX Việt Nam, Liên minh HTX tỉnh đóng vai trò then chốt để nông thôn mới Lâm Đồng tiến tới hiện đại hóa, hội nhập và bền vững.

An Chi