Làm sai dù 'vì lợi ích chung' mà không biết sợ thì có lẽ là 'điếc không sợ súng'

Thực hiện chương trình Kỳ họp thứ 5, ngày 31/5, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải, Quốc hội thảo luận ở hội trường về đánh giá bổ sung kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước năm 2022; tình hình thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước những tháng đầu năm 2023.

Trong phiên họp buổi sáng, nhiều đại biểu đã phát biểu tranh luận về căn bệnh “sợ trách nhiệm” ở một bộ phận cán bộ, công chức hiện nay.

Chờ cấp trên quyết rồi mới làm đang trở thành phổ biến

Tranh luận với Đại biểu Trần Quốc Tuấn (đoàn Trà Vinh) phát biểu về tình trạng cán bộ, công chức sợ sai, né tránh trách nhiệm, Đại biểu Trần Hữu Hậu (đoàn Tây Ninh) cho rằng: “Với nhóm cán bộ, công chức sợ sai, đùn đẩy công việc thứ hai như đại biểu nêu là đúng, nhưng không chỉ như vậy.

Nếu trong thực thi công vụ, để làm tốt chức trách, nhiệm vụ của mình mà đã có các quy định, các hành lang pháp lý rõ ràng, phù hợp thì chắc chắn phần đông cán bộ, công chức, viên chức sẽ chỉ còn nỗ lực để năng động, sáng tạo tìm những cách làm hiệu quả hơn “chẳng có gì phải sợ”.

Đại biểu Trần Hữu Hậu (đoàn Tây Ninh). Ảnh: quochoi.vn.

Thế nhưng, thực tế hiện nay, trong không ít các việc lớn, việc nhỏ, nếu quyết định thực hiện để đáp ứng những yêu cầu của thực tiễn, để đem đến hiệu quả cho dân, cho nước thì dễ vi phạm không nhiều thì ít các quy định hiện hành, pháp luật Nhà nước.

Do vậy, những người thấy làm sai quy định, sai luật dù “vì lợi ích chung” mà không biết sợ thì có lẽ là “điếc không sợ súng” hoặc thiếu ý thức tổ chức kỷ luật.

Cũng vì vậy mà việc “bảo vệ người dám nghĩ, dám làm” cũng có vẻ “bất khả thi”, bởi lẽ, bảo vệ họ trong nhiều trường hợp là bảo vệ việc làm sai quy định, trái pháp luật, và khi ấy lại cần có việc bảo vệ người bảo vệ, người dám nghĩ dám làm.

Và, cứ theo bậc thang, có thể phải lên đến Quốc hội, vì cái vướng mắc để họ phải dám nghĩ, dám làm nằm trong sự chưa phù hợp, sự mâu thuẫn của luật hiện hành”.

“Và cũng vì thế, việc cấp dưới hỏi xin ý kiến, chờ chỉ đạo của trên, thậm chí được giao nhiệm vụ rõ ràng rồi nhưng càng đi sâu vào thực hiện, càng thấy vướng nên lại chuyển ngược lên cho cấp trên quyết, cho ý kiến rồi mới làm đang trở thành phổ biến.

Nhìn lại việc xây dựng, ban hành nghị định về khuyến khích, bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dường như cũng gần như vậy” - vị đại biểu cho hay.

Về vấn đề này, Thủ tướng từng có công điện gửi Bộ Nội vụ yêu cầu khẩn trương xây dựng dự định nghị định bảo vệ người dám nghĩ, dám làm, báo cáo trong tháng 6, nhưng theo ông Hậu, sau 3 lần chỉnh sửa, Bộ Nội vụ thấy “vướng rất nhiều quy định”. Do vậy, Bộ tham mưu, báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội có nghị quyết thí điểm về bảo vệ các cán bộ dám nghĩ, dám làm sau đó Thủ tướng Chính phủ mới ban hành nghị định.

Từ những phân tích trên, Đại biểu Trần Hữu Hậu bày tỏ: “Tôi cho rằng, cần làm sao để cán bộ không phải dám nghĩ, dám làm và không cần cấp trên phải khuyến khích, bảo vệ người dám nghĩ, dám làm.

Cán bộ, công chức, viên chức các cấp chỉ cần tập trung công sức, trí tuệ để năng động, sáng tạo thực hiện việc của mình hiệu quả nhất cho dân, cho nước trong khuôn khổ...

Các đại biểu trong phiên họp sáng ngày 31/5. Ảnh: quochoi.vn.

Để làm được điều đó, khi phát hiện luật, quy định chưa phù hợp phải tập trung sửa ngay với quy trình sao cho chặt chẽ nhưng đơn giản, ngắn gọn.

Tôi rất thấm thía lời của Thủ tướng trong trả lời một chất vấn: Luật là do chúng ta; trong thực tiễn đang vướng mắc thì chúng ta cần sửa, tuy nhiên, việc này quá khó khăn, có không ít những vấn đề khi đưa ra bàn, mỗi cán bộ, mỗi cơ quan liên quan đều có lý lẽ của mình và dường như cơ quan, đơn vị nào cũng có ý đúng.

Đáng tiếc là, trong không ít trường hợp, khi hầu hết các cá nhân, các cơ quan, đơn vị liên quan đều đúng, đều cố gắng thực hiện đúng nhất, tốt nhất theo chức năng, quyền hạn của mình thì có những việc nóng hổi của dân, của nước lại bị đóng băng.

Chúng ta không thể chấp nhận những hiện tượng phi logic, ngược quy luật như vậy.

Cái đúng đi với cái đúng phải đem đến sự thông thoáng, cho đất nước phát triển, đáp ứng mong mỏi của nhân dân; cái đúng đi với cái đúng không thể đi đến sự trì trệ làm nghèo đất nước”.

Vị đại biểu mong Quốc hội xem xét để có được những cách làm, những trình tự thủ tục phù hợp hơn nữa để kịp thời tháo gỡ những vướng mắc phát sinh; để cán bộ công chức, viên chức tập trung sức lực và trí tuệ để năng động, sáng tạo làm tốt hơn chức trách, nhiệm vụ của mình trong sự thông thoáng của các quy định, của pháp luật.

Cần cụ thể hóa cơ chế dám nghĩ, dám làm bằng các quy định

Đại biểu Tô Văn Tám (đoàn Kon Tum) tranh luận lại câu chuyện cán bộ không dám làm: Hiện nay, có một số cán bộ do năng lực hạn chế không dám làm nên hoặc là né tránh, hoặc là đùn đẩy công việc. Hiện tượng này dân ta hay nói “sáng cắp ô đi, tối cắp ô về”.

Đại biểu Tô Văn Tám dẫn lại con số theo kết quả đánh giá cán bộ năm 2021, có 1,72% cán bộ, công chức không hoàn thành nhiệm vụ, nhưng khi trả lời của Bộ trưởng Nội vụ tại các kỳ họp thứ 4 nhìn nhận công tác đánh giá cán bộ vẫn còn chưa thực chất, chưa sát thực tiễn.

Vị đại biểu đề nghị Chính phủ cần rà soát xem số này bao nhiêu để xử lý bộ phận cán bộ này.

Đại biểu Tô Văn Tám (đoàn Kon Tum) tranh luận tại hội trường. Ảnh: quochoi.vn.

Nói về giải pháp khắc phục, ông Tám cho rằng, ngoài việc cá thể hóa trách nhiệm cá nhân, cần làm rõ trách nhiệm của tập thể, cá nhân trong tham mưu, đề xuất sửa đổi, ban hành các quy định, trong đó có tình trạng chậm ban hành văn bản chi tiết.

Một vấn đề nữa, theo Đại biểu Tô Văn Tám, yêu cầu phát triển trong mỗi giai đoạn mỗi khác, và hiện nay, nguồn cảm hứng, yếu tố “phá rào” hay như Khoán 10… tuy vẫn còn nhưng cần có cơ chế bảo vệ. Trong tình hình hiện nay, cơ chế này cần phải được cụ thể hóa bằng các quy định.

Tập thể phải là “bệ đỡ” cho tinh thần trách nhiệm

Phát biểu thảo luận ở hội trường, Đại biểu Trần Khánh Thu (đoàn Thái Bình) cũng đề cập: “Bên cạnh những kết quả đạt được, tình hình thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế, xã hội vẫn còn một số tồn tại, vướng mắc do còn tình trạng cán bộ không dám làm, sợ chịu trách nhiệm.

Việc chậm giải quyết các công việc, thủ tục hành chính đã làm ảnh hưởng lớn đến việc thực hiện nhiệm vụ chính trị của mỗi cơ quan, đơn vị. Nếu tình trạng kéo dài sẽ làm giảm hiệu lực quản lý của Nhà nước, giảm lòng tin của nhân dân.

Theo nữ đại biểu, có nhiều nguyên nhân dẫn tới tình trạng này, trong đó, nguyên nhân khách quan là pháp luật có những điểm thiếu cụ thể, chưa đồng bộ, chưa có quy định trách nhiệm rõ ràng và quy định cụ thể về bảo vệ người dám nghĩ, dám làm, dám đột phá, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung.

“Nguyên nhân do năng lực, trình độ của một số bộ phận cán bộ còn hạn chế, không cập nhật quy định của pháp luật có liên quan để tránh làm sai, người có thẩm quyền quyết định thì thiếu chuyên môn, lại không tin tưởng cấp dưới, cấp dưới có trình độ hạn chế, tinh thần làm việc thụ động, sợ trách nhiệm, trông chờ ý kiến chỉ đạo của cấp trên.

Đại biểu Trần Khánh Thu (đoàn Thái Bình). Ảnh: quochoi.vn.

Một trong những đột phá quan trọng của văn kiện Đại hội 13 của Đảng đã chỉ rõ là chính sách khuyến khích và cơ chế phù hợp bảo vệ những cán bộ, đảng viên dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn thử thách và quyết liệt trong hành động vì lợi ích chung. Dù đường lối của Đảng đã khuyến khích bảo vệ cán bộ “6 dám”, nhưng trên thực tế, tâm lý sợ sai, sợ trách nhiệm vẫn đang tồn tại.

Để hóa giải được tư tưởng sợ trách nhiệm, một hành lang pháp lý bảo vệ cho cán bộ, công chức là điều hết sức cần thiết” - Đại biểu Trần Khánh Thu phân tích.

Để khắc phục bệnh sợ trách nhiệm, theo nữ đại biểu, một mặt, cần tập trung rà soát bất cập, nhanh chóng sửa đổi những quy định của pháp luật có liên quan theo hướng rõ ràng, minh bạch và đồng bộ hơn.

Cùng với đó, để khuyến khích tinh thần dám đương đầu với khó khăn, dám tạo đột phá, công tác đánh giá cán bộ cũng cần được đổi mới, cách đánh giá phải giúp người được giao việc, nhất là việc mới, việc khó vững tâm tin trằng, nếu mình làm vì lợi ích chung thì sẽ được nhìn nhận đúng.

Bên cạnh đó, trong tổ chức thực hiện nhiệm vụ, cần phải rõ ràng về quy định, rõ đối tượng, rõ người thực thi, rõ việc, rõ trách nhiệm và thời gian một cách triệt để, coi trọng công tác kiểm tra, đánh giá trên cơ sở mở rộng, đề cao dân chủ, nhằm kích hoạt tinh thần dám nghĩ, dám làm và các nhân tố mới.

Đây cũng là cách thiết thực để cụ thể hóa Kết luận 14-KL/TW của Bộ Chính trị về chủ trương đối với khuyến khích và bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo vì lợi ích chung. Trong đó, tập thể phải là “bệ đỡ” cho tinh thần trách nhiệm của những cán bộ dám nghĩ, dám làm này.

Do đó, Đại biểu Trần Khánh Thu kiến nghị Quốc hội, Chính phủ cần sớm ban hành, cụ thể hóa quy định về bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo, triển khai các giải pháp để bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung, xây dựng cơ chế chính sách, điều kiện cải thiện môi trường làm việc...

Trọng tâm là trách nhiệm người đứng đầu

Tranh luận liên quan đến câu chuyện đùn đẩy, né tránh, làm việc cầm chừng, sợ sai, sợ trách nhiệm của cán bộ được nhiều đại biểu Quốc hội phát biểu, Đại biểu Tạ Văn Hạ (đoàn Quảng Nam) nêu rõ, vấn đề đặt ra là làm sao bắt cho đúng bệnh.

Dẫn chứng từ câu chuyện giải ngân vốn đầu tư công, Đại biểu Tạ Văn Hạ chỉ rõ nhiều năm đặt ra vấn đề này nhưng giải ngân vốn đầu tư công vẫn chậm. Trong khi nếu như càng về các năm cuối khi các thủ tục đã hoàn thành thì càng dễ giải ngân, tỉ lệ giải ngân phải cao hơn nhưng thực tế vẫn còn rất thấp. Cùng với đó, Quốc hội đã rất tích cực đồng hành với Chính phủ tháo gỡ khó khăn về thể chế, bảo đảm đồng bộ hệ thống pháp luật, nhiều nghị quyết được ban hành nhằm tháo gỡ vướng mắc. Chính phủ đẩy mạnh phân cấp, phân quyền.

Đại biểu Tạ Văn Hạ (đoàn Quảng Nam) nêu rõ, vấn đề đặt ra là làm sao bắt cho đúng bệnh. Ảnh: quochoi.vn.

Như vậy, trong cùng một hệ thống chính sách, thể chế nhiều địa phương giải ngân vẫn rất tốt, nhưng nhiều nơi vẫn chậm.

Đại biểu Tạ Văn Hạ chia sẻ, qua trao đổi với cơ sở cho thấy nhiều cán bộ trực tiếp làm việc giặp khó trong tham mưu vừa phải đúng quy định của pháp luật vừa đúng chỉ đạo của lãnh đạo.

Điều này cũng gây khó trong xử lý trách nhiệm, cán bộ không chịu tham mưu cũng không xử lý được. Theo vị đại biểu, quan trọng nhất là trách nhiệm của người đứng đầu, điểm chính là phải quyết tâm, quyết liệt xử lý những người không làm được việc.

Xốc lại tinh thần, có liều thuốc đặc trị tình trạng sợ trách nhiệm

Đại biểu Quốc hội Dương Khắc Mai (đoàn Đắk Nông) bày tỏ sự đồng tình với nội dung Đại biểu Trần Quốc Tuấn phát biểu về cán bộ, công chức đùn đẩy, né tránh trách nhiệm. Vị đại biểu đề nghị Chính phủ cần quan tâm hơn tháo gỡ khó khăn, nút thắt cho địa phương về cơ chế, thể chế, có liệu pháp đủ mạnh để xốc lại tinh thần đội ngũ cán bộ và có liều thuốc đặc trị tình trạng đùn đẩy, né tránh, sợ trách nhiệm, sợ sai, mà không để lan ra diện rộng...

Ngân Chi