Làm thế nào phát hiện xe của mình đang bị theo dõi?

Trong thời đại kết nối số, quyền riêng tư ngày càng trở nên mong manh. Mối lo ngại về việc bị theo dõi không chỉ dừng lại ở điện thoại hay máy tính mà còn mở rộng sang cả phương tiện di chuyển hàng ngày của bạn.

Chiếc ô tô bạn đang sử dụng có thể đang thu thập và chia sẻ dữ liệu cá nhân cho nhiều bên mà bạn không hề hay biết.

Hình minh họa màn hình thông minh trên xe. Ảnh: Allison Bell

Mới đây, General Motors (GM) và công ty con OnStar đã chấm dứt hợp tác với hai công ty phân tích rủi ro là LexisNexis và Verisk sau khi xuất hiện thông tin cho rằng khách hàng mua xe mới đã vô tình đồng ý chia sẻ dữ liệu hành vi lái xe với các tổ chức này.

Một số người dùng đã khởi kiện GM và OnStar với lý do bị dẫn dắt sai lệch khi đăng ký chia sẻ dữ liệu mà không được thông báo đầy đủ. Nhiều người cũng cho biết phí bảo hiểm xe của họ đã tăng lên sau khi các công ty trên bán dữ liệu cho bên thứ ba là các hãng bảo hiểm.

Dù chương trình này từng mang lại doanh thu cho GM thông qua việc bán dữ liệu, hãng đã chính thức dừng hoạt động này, phần nào giúp người dùng yên tâm hơn.

Tuy nhiên, điều khiến nhiều người lo ngại là hầu hết các dòng xe hiện đại có tích hợp ứng dụng hoặc dịch vụ kết nối đều có khả năng theo dõi người dùng. Dữ liệu thu thập được cũng có thể được chia sẻ cho các bên khác nếu được nhà sản xuất cho phép.

Các hãng xe là nơi bắt đầu của hoạt động theo dõi

Nếu bạn vừa mới mua xe hoặc đang cân nhắc sở hữu một chiếc xe mới, việc kiểm tra kỹ hợp đồng mua bán, điều khoản sử dụng hoặc cài đặt trong ứng dụng chính hãng là điều cần thiết để đảm bảo bạn không vô tình cấp quyền chia sẻ dữ liệu. Ứng dụng của nhà sản xuất thường cung cấp các tính năng tiện ích như khởi động xe từ xa hay thông báo tình trạng kỹ thuật, nhưng đồng thời cũng thu thập thông tin về thói quen sử dụng xe.

Trong phần cài đặt, người dùng hoàn toàn có thể tắt quyền chia sẻ dữ liệu nếu không muốn bị theo dõi. Tuy nhiên, việc tìm kiếm và tắt những tính năng này có thể khá mất thời gian và đòi hỏi sự kiên nhẫn. Một số cài đặt có thể yêu cầu người dùng phải liên hệ trực tiếp với nhà sản xuất để được hỗ trợ vô hiệu hóa.

Không chia sẻ dữ liệu có thể đồng nghĩa với việc mất đi một số tính năng

Một điều quan trọng cần lưu ý là nếu bạn chọn không chia sẻ dữ liệu, một số chức năng của xe có thể bị giới hạn.

Ví dụ, tính năng định vị dẫn đường có thể không còn hoạt động nếu dữ liệu vị trí bị ngắt kết nối. Vì vậy, trước khi quyết định mua một mẫu xe mới, người tiêu dùng nên tìm hiểu kỹ chính sách chia sẻ dữ liệu và quyền riêng tư của từng thương hiệu.

Dữ liệu lái xe cũng là điều các công ty bảo hiểm rất quan tâm

Nhiều người lựa chọn gắn thiết bị giám sát hành vi lái xe do các công ty bảo hiểm cung cấp với kỳ vọng phí bảo hiểm sẽ được giảm. Trong một số trường hợp, điều này có thể mang lại lợi ích. Tuy nhiên, cũng có không ít người sau khi lắp thiết bị lại phải đối mặt với mức phí cao hơn trước.

Chẳng hạn, chương trình Snapshot của hãng bảo hiểm Progressive thu thập thông tin về cách bạn lái xe, số km bạn di chuyển mỗi ngày và thời điểm bạn sử dụng xe. Nếu bạn sử dụng ứng dụng trên điện thoại, dữ liệu về việc sử dụng thiết bị cầm tay khi lái xe cũng sẽ được ghi nhận. Hãng này cho biết dữ liệu vị trí chỉ được sử dụng cho mục đích đánh giá rủi ro, không được chia sẻ ra bên ngoài.

Ngoài Progressive, nhiều chương trình theo dõi tương tự khác cũng đang hoạt động như Nationwide SmartRide, Liberty Mutual RightTrack, Allstate Drivewise và State Farm Drive Safe & Save. Mỗi chương trình có phương thức thu thập và thời gian theo dõi khác nhau. Do đó, người dùng cần đọc kỹ các điều khoản về quyền riêng tư trước khi đồng ý sử dụng.

Các ứng dụng liên quan đến xe cũng đang tìm cách thu thập thông tin từ bạn

Một ví dụ đáng chú ý là GasBuddy, ứng dụng hỗ trợ tìm kiếm cây xăng có giá tốt nhất gần vị trí người dùng. Dù giúp tiết kiệm chi phí, ứng dụng này từng bị phát hiện bán dữ liệu định vị và thu thập thêm nhiều thông tin khác mà người dùng có thể không nhận ra. Điều này cho thấy rằng không phải công cụ nào giúp tiết kiệm cũng thực sự "miễn phí".

Nếu muốn tìm cây xăng giá tốt mà không phải chia sẻ dữ liệu, bạn có thể đơn giản dùng Google để tìm kiếm theo cụm từ “giá xăng gần tôi”. Hoặc bạn cũng có thể hỏi bạn bè qua tin nhắn, một cách làm vừa hiệu quả vừa đảm bảo quyền riêng tư.

Đừng bỏ qua các điều khoản bảo mật trong ứng dụng liên quan đến xe

Với bất kỳ ứng dụng nào có liên quan đến xe từ tìm chỗ đỗ, lên kế hoạch du lịch đến sạc xe điện, người dùng cần dành thời gian tìm hiểu kỹ chính sách quyền riêng tư. Ngay cả khi ứng dụng hiện tại không thu thập dữ liệu cá nhân, điều này có thể thay đổi nếu công ty sở hữu ứng dụng bị mua lại hoặc sáp nhập.

Dữ liệu của bạn cũng có thể bị lợi dụng trong mối quan hệ cá nhân

Một khía cạnh ít được nhắc tới nhưng lại có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền riêng tư là khi bạn chia sẻ xe hoặc ứng dụng điều khiển xe với người khác, đặc biệt là trong các mối quan hệ cá nhân đã rạn nứt như sau ly hôn hoặc chia tay. Nếu tài khoản ứng dụng vẫn còn hoạt động và chia sẻ dữ liệu, đối phương hoàn toàn có thể theo dõi vị trí hiện tại và lộ trình của bạn.

Trong trường hợp nghi ngờ bị theo dõi, hãy đặt lại ứng dụng, thay đổi mật khẩu hoặc gỡ cài đặt. Nếu vẫn không giải quyết được, bạn có thể cần đến các giải pháp triệt để hơn như tháo thiết bị định vị hoặc cân nhắc bán xe.

Tự bảo vệ quyền riêng tư là trách nhiệm của mỗi người

Việc phải đọc hàng loạt điều khoản và thiết lập các cài đặt để giữ an toàn cho dữ liệu cá nhân là điều khiến không ít người cảm thấy phiền phức. Trong nhiều trường hợp, tác động từ việc bị chia sẻ dữ liệu không thể hiện rõ ràng. Nhưng kể cả khi bạn không bị tăng phí bảo hiểm, cảm giác mất quyền kiểm soát thông tin cá nhân vẫn tạo nên sự khó chịu.

Một số người cho rằng sự đánh đổi về quyền riêng tư không xứng đáng để đổi lấy một chiếc xe mới. Tuy nhiên, nếu việc mua xe là điều cần thiết, thì việc hiểu rõ quyền từ chối chia sẻ dữ liệu sẽ giúp bạn cảm thấy an tâm hơn phần nào trong quá trình sử dụng.

Hải Hà (A Girls Guide to Cars)