Làng nghề hơn 40 năm làm mặt nạ giấy Trung thu, lưu giữ ký ức tuổi thơ nhiều thế hệ

Từ những lớp giấy bồi giản dị, người thợ làng Ông Hảo đã thổi hồn vào từng chiếc mặt nạ, mang đến cho trẻ nhỏ niềm vui hồn nhiên mỗi mùa trăng rằm. Giản đơn nhưng bền bỉ, mặt nạ giấy bồi vẫn là sắc màu đặc trưng của Trung thu, gắn kết ký ức xưa với niềm háo hức hôm nay.

Mặt nạ giấy Trung thu ông Hảo

Mỗi mùa Trung thu khắp các phố phường lại sáng bừng ánh đèn, tiếng nhạc thiếu nhi vang lên khắp ngõ. Giữa những món đồ chơi điện tử phát sáng, phát nhạc, đâu đó vẫn còn sự hiện diện của những chiếc mặt nạ giấy bồi, thứ đồ chơi giản dị một thời từng làm rộn ràng tuổi thơ biết bao thế hệ. Một trong những nơi lưu giữ ký ức ấy chính là làng Ông Hảo, xã Nguyễn Văn Linh, tỉnh Hưng Yên.

Người dân làng nghề Ông Hảo tất bật chuẩn bị hàng vào vụ Tết Trung thu.

Giữa lúc đồ chơi hiện đại bủa vây, người dân làng Ông Hảo bao nhiêu năm nay vẫn cần mẫn với nghề cũ được truyền từ những năm cuối thập niên 80. Thứ nguyên liệu tưởng như bỏ đi, giấy báo cũ, bìa các-tông, hồ bột sắn,... qua bàn tay thợ làng nghề đã “hóa" thành những gương mặt quen thuộc của dân gian: ông Địa, chú Tễu, hổ, mèo, thỏ…

Những chiếc mặt nạ giấy bồi rực rỡ sắc màu tại làng nghề Ông Hảo.

Công đoạn bồi giấy cần sự kiên nhẫn. Giấy được xé nhỏ, quét hồ rồi ép dán từng lớp lên khuôn xi măng. Khi mặt nạ khô, người thợ đục mắt, gỡ khuôn, chờ đến phần quan trọng nhất là những nét vẽ. Từng đường cọ lên màu như thổi hơi thở vào lớp giấy vô tri. Một nụ cười hóm hỉnh, đôi mắt láu lỉnh, hay bộ ria mép ngộ nghĩnh, tất cả đều được tạo nên bằng những nét sơn tỉ mỉ, tinh tế.

Để tạo ra một món đồ chơi, người làm phải trải qua những công đoạn chính. Giấy bìa và giấy trắng sau khi được lên khuôn xi măng bằng hồ sắn để tạo hình thô sẽ được phơi khô. Cuối cùng những sản phẩm thô này sẽ được sơn và vẽ thủ công, thổi hồn với những hình thù ngộ nghĩnh.

Nghề làm mặt nạ giấy bồi không khó, nhưng để tạo ra một sản phẩm có hồn, người thợ cần sự khéo léo và tỉ mỉ ở mọi công đoạn, nhất là khâu tô màu và vẽ nét cuối cùng.

Ông Vũ Huy Đông, một nghệ nhân gắn bó hơn nửa đời với nghề làm mặt nạ giấy bồi chia sẻ: “Mỗi chiếc mặt nạ đều có hồn, nếu không vẽ bằng cả sự chăm chút thì chẳng thể sống động được”.

Ông và gia đình hiện duy trì khoảng 20 mẫu mặt nạ, vừa giữ hình tượng truyền thống, vừa cập nhật thêm nhân vật mới để trẻ em hôm nay thấy gần gũi hơn.

Ông Vũ Huy Đông, người đã có hơn 40 năm gắn bó với nghề làm đồ chơi truyền thống tỉ mỉ “thổi hồn vào sản phẩm qua từng nét vẽ”.

Chuyện cải tiến mẫu mã không có nghĩa đánh mất cốt lõi. Người thợ vẫn muốn sản phẩm của mình mang hơi thở dân gian, để khi cầm chiếc mặt nạ, đứa trẻ biết rằng đó là một phần ký ức của Tết Trung thu Việt Nam.

Những năm gần đây, làng nghề mở cửa đón khách tham quan. Trẻ nhỏ được trực tiếp nhìn thấy quá trình bồi giấy, phơi nắng, vẽ màu; thậm chí có thể tự tay tô lên chiếc mặt nạ của riêng mình. Đó không chỉ là một trò chơi thủ công, mà còn là bài học về sự kiên nhẫn, về giá trị của lao động. Không ít phụ huynh nói rằng, họ đưa con tới đây để con cảm nhận phần tuổi thơ giản dị mà thế hệ trước từng có: những đêm trăng sáng, rước đèn, tiếng trống, tiếng cười, và những chiếc mặt nạ giấy bồi mộc mạc mà đáng yêu.

Giữ nghề cũng là giữ ký ức

Giữa thị trường đồ chơi hiện đại, nghề làm mặt nạ giấy bồi không dễ trụ vững. Thu nhập ít, công sức nhiều, nên không phải ai cũng còn kiên nhẫn bám nghề. Nhưng ở Ông Hảo vẫn có những người như ông Đông, ngày ngày miệt mài bên giấy báo, hồ dán và hộp màu, bởi ông tin rằng: Nếu để mất đi sẽ chẳng còn ai kể câu chuyện Trung thu xưa bằng thứ ngôn ngữ giản dị ấy nữa.

Đồ chơi Trung thu làng Ông Hảo đa dạng nhiều hình dạng, mô phỏng các nhân vật như Thị Nở, Chí Phèo, Ông Địa, Tôn Ngộ Không, Trư Bát Giới, các con thú,... giá từ 20.000 đến 50.000 đồng/chiếc.

Mỗi mùa trăng tháng Tám, những chiếc mặt nạ giấy bồi lại được mang ra phố, chen lẫn trong đủ loại đồ chơi sặc sỡ. Chúng nhỏ bé, mộc mạc, nhưng có sức mạnh gợi nhớ, đưa người lớn trở về miền ký ức tuổi thơ, và cho trẻ em hôm nay cơ hội cảm nhận một phần hồn Việt.

Trong tiếng trống rộn ràng, ánh đèn sáng rực, những chiếc mặt nạ giấy bồi từ Ông Hảo vẫn tiếp tục kể câu chuyện của mình, câu chuyện về sự bền bỉ của một làng nghề, và về ký ức Trung thu không bao giờ cũ.

Lệ Giang