Lắng nghe những kỷ vật 'cất lời' về Tố Hữu: Người gieo vần thơ ca cách mạng

Được mệnh danh là người gieo vần vĩ đại của nền thơ cách mạng Việt Nam thế kỷ XX, nhà thơ Tố Hữu đã sống một cuộc đời trọn vẹn với cách mạng, với nghệ thuật, thơ ca. (Ảnh tư liệu)

Sinh thời, nhà thơ Tố Hữu từng nói: “Suốt đời, tôi phấn đấu vì sự nghiệp độc lập dân tộc và lý tưởng cộng sản. Cùng với hoạt động cách mạng, tôi làm thơ. Đối với tôi: Trăm năm duyên kiếp Đảng và Thơ.”

Nhiều người biết đến ông như một nhà thơ lớn của dân tộc, một tác giả tiêu biểu của dòng thơ cách mạng, song, khi đến với Bảo tàng Tố Hữu tại Hà Nội, công chúng mới hiểu hơn về di sản đồ sộ của một chính trị gia dùng thơ ca làm vũ khí đấu tranh cách mạng.

Duyên kiếp Đảng và Thơ

Trong “Bài ca mùa Xuân 1961,” nhà thơ Tố Hữu viết: “Có gì đẹp trên đời hơn thế/ Người yêu người sống để yêu nhau.” Hai câu thơ này cũng được khắc lên tấm phù điêu ở lối vào Bảo tàng Tố Hữu tại Hà Nội, như một lời chào khách tham quan.

Những hiện vật làm rõ hơn sự nghiệp và cuộc đời nhà thơ Tố Hữu. (Ảnh: Minh Thu/Vietnam+)

Nhà thơ Tố Hữu tên thật là Nguyễn Kim Thành, sinh ngày 4/10/1920. Lớn lên giữa lúc phong trào cách mạng do Đảng Cộng sản Đông Dương lãnh đạo đang bùng lên mạnh mẽ, Tố Hữu đã mau chóng tiếp thu lý tưởng cộng sản và trở thành người lãnh đạo Đoàn thanh niên Dân chủ ở Huế. Năm 1938, ông gia nhập Đảng Cộng sản Đông Dương. Tháng 4/1939, ông bị thực dân Pháp bắt giam ở nhiều nhà lao các tỉnh miền Trung-Tây Nguyên. Năm 1942, Tố Hữu vượt ngục, tìm về gây cơ sở và chắp nối liên lạc với tổ chức Đảng ở tỉnh Thanh Hóa.

Trong thời kỳ kháng chiến toàn quốc bùng nổ, Tố Hữu đảm nhận vai trò Bí thư Tỉnh ủy Thanh Hóa. Năm 1947, ông được điều động ra Việt Bắc phụ trách công tác văn nghệ. Tố Hữu tham gia Ban Chấp hành Hội Văn nghệ Việt Nam từ khi thành lập (1948), sau đó ông đã lần lượt giữ các cương vị lãnh đạo chủ chốt trên mặt trận tư tưởng, tuyên truyền, văn hóa: Trưởng Ban Tuyên huấn, Trưởng ban Khoa giáo, Trưởng ban Thống nhất, Hiệu trưởng Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương. Tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IV (1976), Tố Hữu được bầu vào Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng và giữ cương vị Phó chủ tịch Thường trực Hội đồng Bộ trưởng (1981-1986).

Năm 1946, tập thơ đầu tay “Từ ấy” ra đời với niềm náo nức, reo vui của tâm hồn trẻ tràn đầy nhiệt huyết khi gặp được lý tưởng cách mạng. Cho đến những bài thơ trong các tập thơ sau này của ông như “Việt Bắc” (1947-1954), “Gió lộng” (1955-196l), “Ra trận” (1962-1971), “Máu và Hoa” (1972-1977)…, ông đều viết về cuộc cách mạng và tình yêu của ông dành cho quê hương, cho đất nước và con người Việt Nam.

Bảo tàng Tố Hữu là bảo tàng tư nhân hiếm hoi tích hợp công nghệ tra cứu hiện đại, đa ngôn ngữ. (Ảnh: Minh Thu/Vietnam+)

Công chúng sẽ “gặp lại” những bản thảo thơ, những tập thơ in từ cách đây nửa thế kỷ cùng nhiều hình ảnh, tư liệu, kỷ vật của nhà thơ Tố Hữu tại không gian Bảo tàng.

Với phong cách trưng bày khoa học, kết hợp nhiều phương tiện nghe nhìn, Bảo tàng cung cấp cho người xem một cách đầy đủ và đa chiều các tư liệu bối cảnh quốc tế, đất nước và cá nhân nhà thơ trong gần một thế kỷ nhiều biến động.

Bảo tàng Tố Hữu gồm hai hợp phần: Phần trưng bày về cuộc đời, sự nghiệp của Tố Hữu thông qua 7 tập thơ gắn liền với những giai đoạn lịch sử cách mạng của đất nước.

Bàn làm việc với trang sách còn bỏ ngỏ. (Ảnh: Minh Thu/Vietnam+)

Với các tư liệu gốc, hình ảnh, hiện vật kết hợp với hệ thống thông tin đa phương tiện, phần trưng bày này sẽ kể câu chuyện: Ông đến với thơ ca như thế nào, vì sao thơ ca của ông gắn chặt với con đường đấu tranh cách mạng, gắn chặt từng dấu mốc lịch sử của dân tộc, vì sao những vần thơ của ông đã từng là nguồn động lực vô bờ bến với chiến sỹ, nhân dân Việt Nam trong suốt nhiều thập kỷ.

Hợp phần 2 là không gian tái tạo lại một phần căn nhà 76 Phan Đình Phùng, nơi ông và gia đình đã sống suốt hơn 40 năm từ 1960-2002 cho đến khi ông rời cõi tạm. Phòng khách nơi ông tiếp đón bạn bè, đồng nghiệp, các vị lãnh đạo, các văn nghệ sỹ, những người yêu ông và yêu thơ ông. Và căn phòng với chiếc bàn tròn ông vẫn ngồi uống trà làm thơ và bàn làm việc với trang thơ dịch cuối cùng còn bỏ ngỏ.

Bài thơ chứa nhiều triết lý nhân sinh của nhà thơ Tố Hữu. (Ảnh: Minh Thu/Vietnam+)

Bà Phạm Kim Ngân, Phó Giám đốc Bảo tàng Tố Hữu cho hay điều đặc biệt của Bảo tàng là không dùng lời bình luận, nhận định của người làm bảo tàng mà hoàn toàn trích thơ và trích hồi ký của nhà thơ, cùng với đó là phát biểu của những người cùng thời với nhà thơ và những chia sẻ của các con về nhà thơ Tố Hữu.

Do đó, người xem có thể tự mình khám phá những trang sách - trang đời của nhà thơ, lắng tai nghe những bài thơ - tiếng lòng Tố Hữu hay mở những ngăn kéo chứa các kỷ vật phản ánh sự nghiệp cách mạng sôi động của ông, để hiểu hơn về nhà thơ - chính trị gia Tố Hữu.

Lan tỏa giá trị di sản của nhà thơ Tố Hữu

Sự nghiệp thơ ca và cách mạng của Tố Hữu đã được nhiều người biết đến, song ông còn là một nhân cách lớn mà chỉ khi đến với Bảo tàng thì công chúng mới có thể cảm nhận được.

Bà Nguyễn Thanh Hoa, con gái cả của nhà thơ Tố Hữu cho hay việc thành lập Bảo tàng Tố Hữu là nguyện vọng của bà Vũ Thị Thanh - phu nhân của nhà thơ Tố Hữu.

“Mẹ tôi đã luôn luôn trân trọng tất cả những vần thơ, tập thơ và kỷ vật của ba. Sau khi ba tôi mất (năm 2002), mẹ tôi có một ý định rõ ràng về việc xây dựng một nhà lưu niệm để cho con cháu nhớ về ông. Và cũng vì nhiều người yêu thơ, yêu quý ông, những thư từ của bạn bè khiến mẹ tôi muốn chia sẻ với mọi người những góc cạnh về con người ông thông qua các bản thảo,” bà Nguyễn Thanh Hoa chia sẻ.

Bảo tàng là kho tư liệu khổng lồ về nhà thơ Tố Hữu. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Chia sẻ với phóng viên Báo Điện tử VietnamPlus, bà Nguyễn Minh Hồng, con gái út của nhà thơ Tố Hữu cho hay cùng tình yêu chung với cách mạng với đất nước, ông cũng là một người cha, một người chồng rất tuyệt vời.

“Nếu hỏi rằng bài học nào từ ba mà tôi nhớ nhất thì rất khó để trả lời. Bởi ông không nói đạo lý đao to búa lớn, những bài giảng đạo đức rằng con phải thế này thế kia. Chúng tôi nên người nhờ quan sát, theo dõi tấm gương từ cha mẹ bằng những việc nhỏ trong cuộc sống hàng ngày tạo thành văn hóa, nề nếp gia đình,” bà Minh Hồng nói.

Từ nhỏ, bà Hồng không có cảm giác e sợ ba, mà thấy ông là người gần gũi, dễ đồng cảm.

“Ông rất dân chủ, tôn trọng con cái. Tuy ông yêu văn chương nhưng các con, người thì theo lý sinh, người thì công nghệ thông tin. Ông cho con tự do lựa chọn, không định hướng hay ép buộc. Khi tôi làm gì sai thì điều đầu tiên là ông lắng nghe chứ không phải trách mắng. Tôi học được ở ông sự tôn trọng lẫn nhau giữa các thành viên trong gia đình,” bà Hồng tâm sự.

Từ khi thành lập tháng 10/2020, Bảo tàng Tố Hữu đã đón nhiều đoàn học sinh đến tham quan, học tập. Các em được đọc các vần thơ, được học viết thư pháp với những câu thơ của nhà thơ Tố Hữu.

Bảo tàng thường xuyên đón các nhóm học sinh đến tham quan, trải nghiệm. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Chị Nguyễn Thị Thu Trang (sinh năm 1990), người hướng dẫn học sinh viết thư pháp chia sẻ: “Nhiều học sinh rất thích viết thư pháp quốc ngữ với câu thơ: ‘Dậy mà đi/ Hy vọng sẽ thành công.’ Các em chia sẻ sẽ gìn giữ câu thơ mình viết như “kim chỉ nam” để học tập. Ngoài học viết thư pháp, nhiều em ghi chép cẩn thận những câu thơ yêu thích vào sổ tay cá nhân và bày tỏ suy nghĩ, cảm xúc của mình trong cuốn sổ cảm tưởng của bảo tàng. Các em hào hứng với hoạt động tham quan, học tập tại bảo tàng Tố Hữu.”

Năm 2025, kỷ niệm 105 năm ngày sinh nhà thơ Tố Hữu, độc giả cả nước lại nhớ đến ông, nhớ đến những dòng thơ đầy nhiệt huyết và luôn là sức mạnh tinh thần của nhiều thế hệ hôm nay và mai sau./.

(Vietnam+)