Làng nón Chuông - Nơi gìn giữ và phát huy nghề làm nón lá truyền thống

Làng nón Chuông Chương Mỹ, tọa lạc ở xã Phương Trung, huyện Thanh Oai, Hà Nội, là một điểm đặc biệt thu hút với lịch sử lâu dài và nghệ thuật làm nón lá truyền thống. Với vị trí địa lý thuận lợi, cách trung tâm Hà Nội 30km, làng Chuông đã trở thành trung tâm sản xuất nón lá nổi tiếng.

Làng nón Chuông không chỉ là nơi sản xuất nón, mà còn là di tích văn hóa truyền thống giữa lòng thủ đô Hà Nội. Được biết đến với tên gọi là làng nón lá Thanh Oai, nơi này có diện tích 481 ha, bao gồm 8 thôn dân cư. Với hai hướng đi chính là quốc lộ 21B phía Đông và đường đê sông Đáy phía Tây, làng Chuông thịnh vượng trong sản xuất và kinh doanh nón lá.

Làng Chuông Chương Mỹ có một lịch sử lâu dài, bắt đầu sản xuất nón từ thế kỷ thứ 8 với tên gọi Trang Thì Trung. Trải qua hàng trăm năm, làng không chỉ giữ vững nghệ thuật làm nón lá mà còn phát triển mạnh mẽ. Trước đây, làng nổi tiếng với những chiếc nón ba vòng và nón thúng, phục vụ cho mọi tầng lớp trong xã hội.

Nghệ thuật làm nón lá ở làng Chuông không chỉ là nét đẹp truyền thống mà còn là nguồn thu nhập quan trọng cho hơn 4000 hộ dân địa phương. Với sự phát triển của nghề này, làng Chuông đã trở thành một trong những địa điểm cung cấp nhiều loại nón truyền thống như nón quai thao, nón lá giá ghép sống. Quai thao được sử dụng cho người già đi chùa, trong khi nón lá già ghép sống phục vụ cho công việc đồng áng của phụ nữ.

Theo nhận xét của ông Nguyễn Văn Chí, Chi Cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn thành phố Hà Nội, làng nón Chuông là một trong những làng nghề truyền thống tiêu biểu của Hà Nội, được công nhận là làng nghề truyền thống theo Nghị quyết số 24/2013/NQ-HĐND ngày 7/12/2013 của HĐND thành phố Hà Nội. Làng nón Chuông đã và đang vận dụng tinh thần của Kế hoạch số 67/KH về bảo tồn, phát triển làng nghề, ngành nghề nông thôn trên địa bàn thành phố Hà Nội giai đoạn 2022-2025 trong việc sản xuất, liên kết, tiêu thụ sản phẩm nón lá. Một số hoạt động cụ thể của làng nón Chuông như sau:

Làng nón Chuông đã thực hiện thu thập và bảo tồn, lưu giữ tư liệu về giá trị truyền thống của làng nghề và sản phẩm làng nghề, hỗ trợ xây dựng các phòng trưng bày, bảo tàng nghề, làng nghề thủ công mỹ nghệ, khu trình diễn nghề truyền thống. Đây là một trong những hoạt động quan trọng để gìn giữ và phát huy di sản văn hóa của làng nghề truyền thống, cũng như tạo điều kiện cho du khách tiếp cận và hiểu biết về nghề làm nón lá. Làng nón Chuông có một bảo tàng nghề nón lá, nơi trưng bày các loại nón lá đặc trưng của làng nghề, cũng như các công cụ, dụng cụ, kỹ thuật làm nón lá. Bảo tàng nghề nón lá được xây dựng trên diện tích 300 m2, có 3 phòng chính là phòng giới thiệu, phòng trưng bày và phòng trình diễn. Phòng giới thiệu có các bảng thông tin, hình ảnh, video về lịch sử, đặc điểm, giá trị của làng nghề và nón lá. Phòng trưng bày có các tủ kính, kệ, móc treo để trưng bày các loại nón lá khác nhau, từ nón quai thao, nón lá già, đến nón lá mới, nón lá sáng tạo, nón lá đặc biệt. Phòng trình diễn có các bàn ghế, sân khấu, âm thanh, ánh sáng để tổ chức các buổi trình diễn nghề làm nón lá, cũng như các hoạt động văn nghệ, văn hóa liên quan đến nón lá. Bảo tàng nghề nón lá là nơi thu hút nhiều du khách đến tham quan, tìm hiểu về nghề làm nón lá truyền thống, cũng như thưởng thức nét đẹp và nghệ thuật của nón lá.

Làng nón Chuông đã khuyến khích, hỗ trợ ứng dụng khoa học kỹ thuật, công nghệ mới tiên tiến vào sản xuất, sử dụng phương thức truyền thống kết hợp áp dụng cơ giới hóa một số công đoạn sản xuất thủ công mà không ảnh hưởng đến giá trị nghệ thuật, thẩm mỹ và giá trị truyền thống của sản phẩm. Đây là một trong những hoạt động nhằm nâng cao hiệu quả và cạnh tranh của làng nghề, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường. Làng nón Chuông đã sử dụng máy cắt, máy ép, máy may để tăng năng suất và chất lượng sản phẩm, giảm chi phí và thời gian sản xuất. Nhờ có máy cắt, các lá cọ được cắt đều và chính xác theo kích thước mong muốn. Nhờ có máy ép, các lá cọ được ép mỏng và bóng, tạo ra những chiếc nón lá mềm mại và đẹp mắt. Nhờ có máy may, các lá cọ được may chắc chắn và đẹp, không bị rách hay xù lông. Làng nón Chuông cũng đã sáng tạo ra nhiều mẫu mã, kiểu dáng, màu sắc mới cho nón lá, phù hợp với nhu cầu và thị hiếu của khách hàng . Làng nón Chuông đã tạo ra các loại nón lá có hình thù độc đáo, như nón lá hình con thú, nón lá hình hoa quả, nón lá hình đồ vật. Làng nón Chuông cũng đã tạo ra các loại nón lá có màu sắc đa dạng, như nón lá màu xanh, nón lá màu đỏ, nón lá màu vàng. Những chiếc nón lá sáng tạo này không chỉ mang lại sự mới mẻ và thú vị cho người dùng, mà còn thể hiện sự phong phú và đa dạng của nghệ thuật làm nón lá truyền thống.

Làng nón Chuông đã tăng cường công tác đào tạo nghề, truyền nghề, nhân cấy nghề và có cơ chế, chính sách hỗ trợ để duy trì, phát triển đội ngũ nghệ nhân, khích lệ động viên các nghệ nhân tham gia công tác đào tạo nghề, truyền nghề, nhân cấy nghề, đặc biệt là đối với nghề truyền thống có nguy cơ bị mai một. Đây là một trong những hoạt động nhằm bảo tồn và phát huy nghề làm nón lá truyền thống, cũng như tạo nguồn nhân lực chất lượng cho làng nghề. Làng nón Chuông đã tổ chức các lớp dạy nghề cho các em học sinh, sinh viên, người lao động nông thôn, nhất là các em nữ, để truyền lại kỹ năng và tinh thần yêu nghề cho thế hệ kế tiếp. Các lớp dạy nghề được tổ chức tại các nhà nghệ nhân, các xưởng sản xuất hoặc tại bảo tàng nghề nón lá. Các em được hướng dẫn bởi các nghệ nhân giàu kinh nghiệm, có tay nghề cao, có tâm huyết với nghề. Các em được thực hành các công đoạn làm nón lá, từ xử lý lá cọ, đan nón, đến trang trí nón. Các em cũng được khuyến khích sáng tạo ra những chiếc nón lá theo ý thích của mình. Các lớp dạy nghề không chỉ giúp các em học được một nghề có ích, mà còn giúp các em có thêm niềm tự hào và tình yêu với nghề làm nón lá truyền thống. Làng nón Chuông cũng đã tạo điều kiện cho các nghệ nhân làng nghề tham gia các hội chợ, triển lãm, hội thảo, giao lưu văn hóa để giới thiệu, quảng bá nghề làm nón lá truyền thống. Các nghệ nhân làng nghề đã có cơ hội gặp gỡ, trao đổi, học hỏi kinh nghiệm với các nghệ nhân khác, cũng như giới thiệu sản phẩm nón lá đến với nhiều khách hàng trong và ngoài nước. Các nghệ nhân làng nghề cũng đã tham gia các cuộc thi, giải thưởng về nghề làng nghề, nhận được nhiều danh hiệu và giải thưởng cao.

Làng nón Chuông đã đẩy mạnh xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu gắn với phát triển sản phẩm Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP). Đây là một trong những hoạt động nhằm tăng giá trị gia tăng và cạnh tranh của sản phẩm làng nghề, cũng như góp phần xây dựng nông thôn mới và phát triển du lịch làng nghề. Làng nón Chuông đã xây dựng thương hiệu nón lá Chuông, có nhãn hiệu tập thể được cấp bởi Cục Sở hữu trí tuệ. Nhãn hiệu tập thể là một loại nhãn hiệu đặc biệt, được sử dụng bởi nhiều tổ chức, cá nhân cùng tham gia vào việc sản xuất, kinh doanh một loại hàng hóa, dịch vụ cụ thể. Nhãn hiệu tập thể giúp bảo vệ quyền lợi của các thành viên, tăng uy tín và niềm tin của khách hàng, cũng như thể hiện sự đoàn kết và hợp tác của cộng đồng làng nghề. Làng nón Chuông đã liên kết với các đơn vị kinh doanh, phân phối, xuất khẩu để mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm nón lá. Làng nón Chuông đã có mặt ở nhiều tỉnh thành trong nước, cũng như nhiều quốc gia trên thế giới, như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, Thái Lan, Pháp, Mỹ, Úc… Sản phẩm nón lá Chuông được khách hàng đánh giá cao về chất lượng, mẫu mã, giá cả và dịch vụ. Làng nón Chuông cũng đã tham gia Chương trình OCOP của thành phố Hà Nội, đạt được nhiều giải thưởng cao. Chương trình OCOP là một chương trình quan trọng của Chính phủ, nhằm phát triển kinh tế nông thôn, nâng cao thu nhập cho người dân nông thôn, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của làng nghề truyền thống. Sản phẩm nón lá Chuông đã đạt được 4 sao trong Chương trình OCOP, là một trong những sản phẩm tiêu biểu của làng nghề thủ công mỹ nghệ của Hà Nội.

Làng nón Chuông, một làng nghề truyền thống của Hà Nội, đã tích cực thực hiện Kế hoạch số 67/KH về bảo tồn và phát triển làng nghề giai đoạn 2022-2025. Làng không chỉ bảo tồn giá trị truyền thống và sản phẩm làng nghề, mà còn áp dụng công nghệ tiên tiến, đào tạo nghề, tham gia Chương trình OCOP, tạo việc làm và thu nhập cho người dân nông thôn. Làng nón Chuông là điển hình cho sự thành công trong bảo tồn và phát triển làng nghề theo chiến lược của UBND thành phố Hà Nội, đồng thời là địa điểm thu hút du khách muốn khám phá văn hóa Việt và trải nghiệm bình yên của một ngôi làng xưa.

____________________________

Trang thông tin có sự phối hợp của Chi cục Phát triển nông thôn thành phố Hà Nội

Chúc Sơn