Lãng phí là có tội với dânBài cuối: Chống lãng phí phải trở thành nhiệm vụ cấp bách, thường xuyên

Qua kiểm toán, KTNN đã phát hiện những hiện tượng, dấu hiệu lãng phí, sử dụng kém hiệu quả các nguồn lực công. Ảnh minh họa

Bắt đầu từ hoàn thiện thể chế, chính sách…

Trăn trở trước thực trạng lãng phí còn nhức nhối, làm giảm lòng tin của nhân dân vào Đảng, Nhà nước và lỡ cơ hội phát triển đất nước, trong bài viết “Chống lãng phí”, Tổng Bí thư Tô Lâm yêu cầu các cơ quan chức năng nghiên cứu, chỉ đạo quyết liệt để triển khai ngay công tác trọng tâm đột phá về PCLP, trọng tâm là đổi mới mạnh mẽ công tác xây dựng, hoàn thiện pháp luật. “Thường xuyên đánh giá hiệu quả, chất lượng chính sách sau ban hành để kịp thời điều chỉnh bất cập, mâu thuẫn, giảm thiểu thất thoát, lãng phí các nguồn lực; rà soát, bổ sung các quy định về cơ chế quản lý, các định mức kinh tế - kỹ thuật không còn phù hợp với thực tiễn phát triển của đất nước” - Tổng Bí thư nhấn mạnh.

Liên quan đến vấn đề này, thực tế thời gian qua, thông qua công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát, các cơ quan chức năng, trong đó có Kiểm toán nhà nước (KTNN) đã chỉ ra hàng loạt những kẽ hở trong cơ chế, chính sách, những “điểm nghẽn” rào cản ảnh hưởng đến động lực phát triển kinh tế - xã hội, từ đó kiến nghị hoàn thiện, “bịt” lỗ hổng, góp phần ngăn chặn các hành vi tham nhũng, lãng phí. Qua 30 năm thành lập và phát triển, KTNN đã kiến nghị sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ 2.181 văn bản quy phạm pháp luật, văn bản quản lý có nội dung sai quy định hoặc không phù hợp với thực tiễn; trong đó không ít quy định, văn bản trở thành rào cản cho sự phát triển và là nguồn gốc dẫn đến lãng phí, tiêu cực.

Điển hình như trong vấn đề cổ phần hóa, thoái vốn của các doanh nghiệp nhà nước, KTNN chỉ rõ, việc xác định giá trị nhà đất không chính xác là nguyên nhân hàng đầu gây thất thoát vốn nhà nước trong quá trình cổ phần hóa. Thực tế, nhiều doanh nghiệp đang được giao quản lý sử dụng những địa điểm “đất vàng” có giá trị lên tới hàng nghìn tỷ đồng, nhưng giá trị doanh nghiệp lại được định giá rất thấp... Những bất cập này đã được KTNN kiến nghị cơ quan có thẩm quyền để có giải pháp ngăn chặn nguy cơ thất thoát, lãng phí sau cổ phần hóa.

Hay như tình trạng lãng phí do bất cập của hệ thống tiêu chuẩn, định mức. Từ thực tiễn kiểm toán, Kiểm toán trưởng KTNN chuyên ngành IV Vũ Thanh Hải cho biết, hoạt động đầu tư xây dựng chịu sự điều tiết của nhiều luật, trong khi hệ thống văn bản về quản lý dự án còn những bất cập, chồng chéo, chưa đầy đủ, thiếu sự đồng bộ, dẫn đến việc vận dụng trong thực tế còn có sự khác nhau. “Hệ thống định mức, đơn giá có vai trò rất quan trọng để nâng cao hiệu quả kinh tế, chống thất thoát, lãng phí, song vẫn còn một số bất cập như: Hệ thống định mức chưa đầy đủ, chưa theo kịp thực tiễn đổi mới; đơn giá xây dựng chưa phù hợp giá thị trường tại các khu vực… gây khó khăn trong quản lý chi phí đầu tư xây dựng” - ông Hải cho biết.

Thực tế trên cho thấy, việc rà soát, hoàn thiện thể chế, đảm bảo sự thống nhất, đồng bộ, phù hợp và khả thi là yêu cầu tiên quyết để PCLP từ “gốc”. Bên cạnh đó, nhiều chuyên gia, đại biểu Quốc hội (ĐBQH) cho rằng, để nhận diện và xử lý triệt để lãng phí, cơ quan có thẩm quyền cần sớm ban hành quy định nhận diện cụ thể những biểu hiện lãng phí; đồng thời nghiên cứu, sửa đổi quy định pháp luật về thực hành tiết kiệm, CLP nhằm tạo cơ sở pháp lý đầy đủ, đồng bộ cho giám sát, kiểm tra, phát hiện, xử lý mạnh, có tính răn đe cao đối với các hành vi lãng phí.

ĐBQH Mai Thị Phương Hoa (Đoàn ĐBQH tỉnh Nam Định) chỉ rõ, Luật Thực hành tiết kiệm, CLP đã quy định về trách nhiệm của cá nhân, người đứng đầu, xử lý hành vi vi phạm trong việc để xảy ra tình trạng lãng phí. “Nếu chúng ta CLP thành công như chống tham nhũng thời gian qua thì đất nước nhất định sẽ vững vàng bước vào kỷ nguyên mới” - đại biểu nói và cho rằng, muốn CLP thì trước tiên phải có khung quy định phù hợp, đủ tính răn đe để các đối tượng sợ mà không dám gây lãng phí.

Đến tăng cường kiểm tra, giám sát, xử lý nghiêm hành vi lãng phí, tiêu cực

Cùng với việc hoàn thiện quy định pháp luật, “bịt” lỗ hổng chính sách để PCLP, Tổng Bí thư Tô Lâm yêu cầu: Tiết kiệm, CLP phải được thể hiện rõ nét qua những cam kết, kế hoạch, có chỉ tiêu cụ thể, tiến hành thường xuyên, triệt để. Đồng thời, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện CLP; xử lý nghiêm các cá nhân, tập thể có hành vi, việc làm gây thất thoát, lãng phí tài sản công theo tinh thần “xử lý một vụ cảnh tỉnh cả vùng, cả lĩnh vực”.

Đồng tình quan điểm này, ĐBQH Trịnh Xuân An (Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Nai) lưu ý, sau khi giám sát chuyên đề về thực hiện chính sách pháp luật về thực hành tiết kiệm, CLP năm 2022, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 74/2022/QH15, trong đó có danh mục 51 dự án đầu tư có vấn đề, 13 dự án trọng điểm bị chậm trễ, 19 dự án để hoang hóa, 880 dự án chậm đưa đất đai vào sử dụng. “Đây là cơ sở hết sức quan trọng. Trước khi hình thành văn hóa CLP trong người dân, doanh nghiệp thì cần phải xử lý dự án trong danh mục đã được Quốc hội chỉ ra để vừa làm gương, cảnh tỉnh, nhưng cũng cắt đi phần lãng phí lâu nay tồn tại” - đại biểu bày tỏ.

Công cuộc PCLP cũng đặt ra yêu cầu cần tiếp tục tăng cường kiểm tra, thanh tra, kiểm toán các lĩnh vực có nhiều nguy cơ về tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; giải quyết kịp thời các vụ việc dư luận quan tâm, nhân dân bức xúc. Đồng thời, cần có sự phối hợp đồng bộ, chặt chẽ giữa các cơ quan trong các khâu thanh tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử, từ đó thực hiện hiệu quả công tác PCLP, tiêu cực. Tinh thần này đã và đang được KTNN cụ thể hóa thông qua việc tập trung kiểm toán các chủ đề lớn gắn với quản lý, điều hành ngân sách nhà nước, các lĩnh vực dễ phát sinh tiêu cực, tham nhũng, lãng phí... Trung bình mỗi năm, KTNN thực hiện khoảng 250 cuộc kiểm toán, qua đó đã phát hiện những hiện tượng, dấu hiệu lãng phí, sử dụng kém hiệu quả các nguồn lực công và kiến nghị chấn chỉnh hoặc chuyển cơ quan điều tra xử lý theo quy định, tạo sự răn đe, cảnh báo, ngăn ngừa vi phạm.

Để công tác thực hành tiết kiệm, CLP ngày càng thực chất, hiệu quả, Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Nguyễn Tuấn Anh nhấn mạnh, cần nêu cao vai trò, trách nhiệm người đứng đầu cơ quan, đơn vị, địa phương trong triển khai thực hiện các quy định pháp luật về CLP; thực hiện nghiêm kỷ cương, kỷ luật tài chính; khắc phục triệt để các vi phạm đã được chỉ ra trong các kết luận thanh tra, kiểm toán; có chế tài xử lý đối với các trường hợp không thực hiện, đặc biệt là đối với các kiến nghị tồn đọng nhiều năm.

Nhằm thể chế hóa quan điểm của Đảng về CLP, Thủ tướng Chính phủ đã có Công điện số 125/CĐ-TTg ngày 01/12/2024 yêu cầu các Bộ, ngành, địa phương đẩy mạnh thực hành tiết kiệm, CLP. Thủ tướng yêu cầu tập trung kiểm tra, giám sát các lĩnh vực trọng điểm như đất đai, đầu tư công, xây dựng, tài chính công, tài nguyên, khoáng sản; thực hiện nghiêm các quy định pháp luật về xử lý vi phạm đối với người đứng đầu cơ quan, đơn vị và các cá nhân để xảy ra lãng phí.

Với tinh thần quyết tâm CLP “không có vùng cấm” và xây văn hóa tiết kiệm, chống lãng phí lan tỏa rộng khắp, Nhân dân tin tưởng và kỳ vọng vào sự lãnh đạo của Đảng, đứng đầu là Tổng Bí thư Tô Lâm về công cuộc PCLP sẽ đem lại hiệu quả thiết thực. Đó chính là hành trang để đất nước ta bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc./.

NHÓM PHÓNG VIÊN