Lãng phí lớn từ thói quen canh tác cảm tính

Nhiều hộ nông dân vẫn lạm dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật gây lãng phí. Ảnh: HP

Thời gian gần đây, rau xanh khan hiếm, giá tăng mạnh. Tranh thủ cơ hội này, bà Nguyễn Thị Loan, xã Thiên Lộc (Hà Nội) luôn tất bật ngoài ruộng cải gần một sào, bón phân và phun thuốc.

“Muốn rau lớn nhanh, tôi vừa ủ phân chim dưới gốc vừa thúc thêm phân đạm. Còn sâu bệnh thì cứ cách hai tuần phun thuốc một lần”, bà Loan cho biết.

Không riêng gì bà Loan, nhiều hộ nông dân cũng có cách trồng trọt tương tự. “Giờ sức khỏe yếu, chẳng thể ủ phân rồi chở ra đồng nên nhiều người mua phân hóa học bón cho nhanh”, ông Nguyễn Hữu Thịnh, xã Thiên Lộc chia sẻ.

Tại xã Phúc Thịnh, khi cây đỗ trổ hoa, bà Nguyễn Thị Hương lập tức phun một loại thuốc có bao bì in chữ nước ngoài mà bà và nhiều người trong làng vẫn mua ở chợ Vân Trì với cái tên “đậu quả”. Khi quả vừa nhú, bà lại phun thuốc sâu để “tránh sâu ăn”. “Việc bón phân, phun thuốc thời điểm nào là do chúng tôi tích lũy kinh nghiệm cả đời trồng trọt của mình chứ nào có ai hướng dẫn”, bà Hương bày tỏ.

Theo thống kê của Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Hà Nội, nhiều nông dân bón phân vượt nhu cầu 2-3 lần, thậm chí 5-7 lần. Tuy nhiên, hiệu suất cây hấp thu lại rất thấp, chỉ 40-45% đạm, 25-30% lân và 55-60% kali, phần còn lại ngấm xuống đất, theo nước mưa chảy ra sông, hồ, gây ô nhiễm lâu dài.

PGS.TS Nguyễn Quang Thạch, chuyên gia thổ nhưỡng, Viện Khoa học nông nghiệp Việt Nam cho rằng, việc bón phân hóa học kéo dài khiến đất chai cứng, giảm độ phì và mất cân bằng dinh dưỡng. Cây trồng tuy xanh mướt bên ngoài nhưng thực chất yếu, dễ ngã đổ và kém khả năng chống chịu sâu bệnh. Về khía cạnh kinh tế, lạm dụng phân bón đang khiến ngành nông nghiệp “mất tiền oan”.

Còn Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) Nguyễn Quý Dương cho biết, mỗi năm Việt Nam dùng hơn 10 triệu tấn phân bón nhưng thất thoát tới 5-5,5 triệu tấn, tương đương 44.000 tỷ đồng. Đây là khoản tiền rất lớn bị “đổ xuống đất” mà cây trồng không hấp thu được, đẩy chi phí sản xuất của nông dân lên cao và làm giảm sức cạnh tranh của nông sản Việt.

Đánh giá về tác hại của việc dùng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật không theo chỉ dẫn, Tiến sĩ Nguyễn Hữu Ảnh, nguyên giảng viên Học viện Nông nghiệp Việt Nam nhấn mạnh: “Khi nitrat trong rau củ vượt ngưỡng vào cơ thể sẽ chuyển thành nitrit, dễ kết hợp tạo nitrosamin - chất có thể gây ung thư. Điều nguy hiểm là nitrat đã ngấm trong mô thực vật, không thể rửa hay gọt bỏ được”.

Dù nhu cầu tiêu dùng rau sạch ngày càng tăng nhưng diện tích sản xuất an toàn theo VietGAP cả nước hiện chỉ đạt 0,5-0,6% tổng diện tích. Con số khiêm tốn này cho thấy sản xuất an toàn vẫn chưa trở thành thói quen. Nhiều hộ trồng trọt chưa được tập huấn, chưa tiếp cận kỹ thuật canh tác an toàn, thậm chí vẫn coi thói quen cha truyền con nối là “chắc ăn”. Điều này khiến nông sản Việt không chỉ gặp khó khi xuất khẩu mà còn đe dọa sức khỏe của người tiêu dùng nội địa.

Muốn có nông sản an toàn, phải thay đổi cách sản xuất từ gốc. Vì vậy, cơ quan chức năng cần tập huấn cho nông dân về bón phân, phun thuốc theo nhu cầu cây trồng; kiểm soát chặt thị trường phân bón, thuốc bảo vệ thực vật; khuyến khích dùng phân hữu cơ, chế phẩm sinh học.

Giảm phân, giảm thuốc không chỉ là bảo vệ môi trường, bảo vệ người tiêu dùng, mà còn là bảo vệ chính thu nhập và sức khỏe của người nông dân - những người trực tiếp tạo ra nông sản cho xã hội.

Hiền Phương