Lập khu thương mại tự do để tạo hình mẫu phát triển

Tạo điểm nhấn để Đà Nẵng bùng nổ phát triển với vị trí tiên phong

- Tại Kỳ họp thứ Bảy đang diễn ra, Quốc hội sẽ xem xét, thông qua Nghị quyết về tổ chức chính quyền đô thị và thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Đà Nẵng; điều này có ý nghĩa như thế nào đối với sự phát triển của Đà Nẵng cũng như cả nước, thưa ông?

- Thực tế, Đà Nẵng đang triển khai thực hiện Nghị quyết số 119/2020/QH14 về cơ chế đặc thù, mới có hiệu lực được 2 năm rưỡi nay. Tuy nhiên, Nghị quyết này đã bộc lộ một số bất cập, không đáp ứng được yêu cầu, điều kiện phát triển mới.
Trong bối cảnh đó, việc Quốc hội, Chính phủ cùng với Đà Nẵng sẵn sàng để có một Nghị quyết đặc thù mới theo hướng mở rộng, nâng cấp, tạo thêm điều kiện cho thành phố phát triển là cách đặt vấn đề hết sức tích cực, thể hiện tinh thần cầu thị trước những điều kiện phát triển mới, bởi mỗi Nghị quyết muốn sửa đổi, bổ sung phải sau nhiều năm.

PGS.TS Trần Đình Thiên

Cũng phải nhấn mạnh rằng, trong giai đoạn phát triển trước đây, Đà Nẵng từng là hình mẫu cho sự phát triển bùng nổ, vượt trội, trở thành thành phố hiện đại, đáng đến, đáng sống tầm thế giới. Song, sự phát triển bao giờ cũng có thăng trầm. Thời kỳ thăng trầm của Đà Nẵng gắn với cấu trúc phát triển bên trong “có vấn đề”, lại thêm Covid-19 quét qua. Bây giờ, trên cơ sở Kết luận số 79-KL/TW của Bộ Chính trị, Quốc hội và Chính phủ đặt vấn đề có một Nghị quyết mới cho Đà Nẵng chính là tiếp tục mở ra cho thành phố điều kiện để phát huy đà, thế vốn có, để thực hiện khát vọng của mình. Theo tinh thần này, nếu làm được sẽ tạo điểm nhấn để Đà Nẵng lại bùng nổ phát triển, với vị trí tiên phong.

- Cơ sở nào để ông có niềm tin đó?

- Lâu nay, cách tiếp cận “đặc thù” của chúng ta thường là các địa phương, trong đó có Đà Nẵng, xin ưu đãi về thuế, phí, ngân sách, hoặc xin thêm vốn, thêm một vài dự án… Nhưng muốn tạo đột phá, đột biến phát triển thì phải thay đổi cấu trúc chứ không đơn thuần là xin thêm ưu đãi để “cơi nới” chi tiêu.

Lần này, dự thảo Nghị quyết cho Đà Nẵng trình Quốc hội đã có đột phá theo tinh thần đó chứ không quá nặng lối “xin thêm bổng lộc”, hướng tới hai yếu tố đột biến trong cấu trúc phát triển. Một là, tiên phong phát triển ngành công nghiệp bán dẫn, gắn với việc xây dựng nền tảng phát triển mới là hệ thống cơ sở dữ liệu, phần mềm, thông tin. Hai là, thí điểm thành lập Khu thương mại tự do.

Sẽ tạo tọa độ bùng nổ, cực tăng trưởng đủ mạnh, đủ hiệu quả, có sức lan tỏa

- Khu thương mại tự do không phải là ý tưởng mới, trước đó Hải Phòng cũng từng đề xuất với Quốc hội. Pháp luật hiện hành cũng chưa có quy định về thành lập, hoạt động với Khu thương mại tự do. Theo ông, đâu là cơ sở để Quốc hội xem xét, thông qua đề xuất thí điểm thành lập Khu thương mại tự do Đà Nẵng?

- Đúng là đề xuất ý tưởng này có từ khá sớm, song do pháp luật hiện hành chưa có quy định rõ nên chúng ta đã có sự thận trọng nhất định.

Việc có nhiều địa phương, như Hải Phòng, Đà Nẵng, Bà Rịa - Vũng Tàu, TP. Hồ Chí Minh, Cần Thơ… cùng có ý tưởng thành lập Khu thương mại tự do đã phản ánh một nhu cầu rất thực tế và bức bối hiện nay. Trên thế giới, nhiều nước đã có hàng chục năm phát triển Khu thương mại tự do và hiện giờ các khu này vẫn phát huy tác dụng trong khi ở Việt Nam chưa từng có thể chế phát triển này. Trong bối cảnh mới, đòi hỏi chúng ta cần có động lực tăng trưởng mới, cực tăng trưởng mới có tính lan tỏa nên không thể mãi “thận trọng” được.

Một góc thành phố Đà Nẵng. Nguồn: Báo Đà Nẵng

Để sẵn sàng cho tương lai, Việt Nam phải mời được đầu tư thế hệ mới, phải chuẩn bị hệ sinh thái phát triển mới, mà Khu thương mại tự do thế hệ mới chính là một phần rất cơ bản của hệ sinh thái đó! Chúng ta cần nhìn nhận việc thành lập Khu thương mại tự do là nhu cầu thời đại, là cơ hội tầm quốc gia. Đà Nẵng làm việc đó chính là việc của đất nước, để tạo hình mẫu phát triển cho đất nước! Đó phải là Khu thương mại tự do thế hệ mới - một tọa độ bùng nổ, một cực tăng trưởng có tính lan tỏa trong công cuộc đua tranh với thế giới, phải là tiến vượt để tiến kịp thế giới, đồng thời phải cạnh tranh với thế giới và phải thắng được trong cuộc cạnh tranh đó!

Muốn làm được, về mặt nguyên tắc, nền kinh tế hay Trung ương phải tạo điều kiện để cho phép, thậm chí là ban hành nghị quyết bắt buộc phải thành lập Khu thương mại tự do ở những địa phương có điều kiện, lợi thế. Tôi nhấn mạnh là cần phải “bắt buộc” từ bên trên, không nên phải “xin” từ bên dưới.

Khi đã xác định và thống nhất về mặt nguyên tắc, cần mời chuyên gia để giúp Chính phủ, Quốc hội định hình được cấu trúc của Khu thương mại tự do - về quy mô, đẳng cấp, quản trị, tỷ lệ cho công nghiệp - dịch vụ - đô thị, tiếp cận với thế giới như thế nào, tự do hóa ra sao… Quan trọng nữa là phải có chương trình quốc gia cho mục tiêu phát triển, phải định vị được các yếu tố cơ bản cho Khu thương mại tự do thế hệ mới. Tiếp đến là tìm kiếm nguồn lực, kéo nguồn lực vào đó.

Nếu Quốc hội cho phép thí điểm thành lập Khu thương mại tự do Đà Nẵng sẽ giải tỏa được nhu cầu bức bối cho sự phát triển của đất nước, từ đó tạo sự khích lệ lớn, là dấu hiệu cho thấy Việt Nam đang chuyển mình cực mạnh sau gần 40 năm đổi mới, bước sang trạng thái chất lượng mới của phát triển.

- Ông hình dung thế nào về một Khu thương mại tự do Đà Nẵng?

- Đó trước hết phải là một Khu thương mại tự do thế hệ mới. Về quy mô, khu thương mại tự do phải đủ lớn. Ở Trung Quốc, bình quân mỗi khu khoảng 20.000ha. Với quy mô đó, cùng thể chế tự do, tức thị trường tự do cạnh tranh sẽ tạo một tọa độ bùng nổ, cực tăng trưởng đủ mạnh, đủ hiệu quả và có sức lan tỏa.

Về đẳng cấp, khu thương mại tự do phải đủ “cao” để chỉ những doanh nghiệp nào đủ tầm vóc, đủ công nghệ đua tranh với thế giới vào đó, để họ mang công nghệ, quản trị, nguồn lực đến và kết nối với không gian trong nước mới thúc đẩy phát triển.

Để làm được thì tinh thần cải cách phải từ trên cao xuống. Cần tư duy theo hướng là đất nước phải tạo điều kiện cho Đà Nẵng phát triển, biến Đà Nẵng thành một tọa độ cạnh tranh quốc gia gắn với cấu trúc Khu thương mại tự do thế hệ mới, chứ không phải để Đà Nẵng đề xuất từ dưới lên thì đâu đó vẫn còn nằm trong khuôn khổ, khó tạo ra sức bật mạnh. Nếu làm Khu thương mại tự do theo kiểu cũ mà thế giới đã làm từ hàng thập kỷ nay sẽ lãng phí, vuột mất cơ hội!

Tôi tin Khu thương mại tự do cùng với những gì mà Chính phủ, Quốc hội đang tạo điều kiện cho Đà Nẵng làm gắn với đô thị thông minh, công nghiệp công nghệ cao, trong đó có công nghiệp bán dẫn, sẽ giúp Đà Nẵng trỗi dậy như một tọa độ phát triển mang tính hình mẫu chứ không phải là đặc thù xin - cho. Theo nghĩa đó, nó sẽ giúp chúng ta củng cố quan điểm, tầm nhìn mới về cải cách, về đổi mới phát triển cho cả nền kinh tế. Việc Quốc hội thảo luận, thông qua Nghị quyết mới về cơ chế đặc thù cho Đà Nẵng, trong đó có thành lập Khu thương mại tự do, có ý nghĩa lớn đến như vậy!

- Xin cảm ơn ông!

Vũ Thủy thực hiện