Lật lại vụ tàu chiến Mỹ bắn tung máy bay Iran chở 290 người

Chiếc Airbus A300 số 655 chở 290 người đã nổ tung trên bầu trời do trúng tên lửa bắn từ một tàu tuần dương trang bị tên lửa dẫn đường USS Vincennes khi bay qua Vịnh Ba Tư trong hành trình từ Iran tới Dubai ngày 3/7/1988.

Lật lại vụ tàu chiến Mỹ bắn tung máy bay Iran chở 290 người

Ông Rouhani đã dùng con số 290 trong một thông điệp trên Twitter ngày 6/1. "Những người nhắc đến con số 52 cũng nên nhớ đến con số 290. #IR655. Đừng bao giờ đe dọa đất nước Iran", ông tuyên bố.

Con số 52 ý nói về số địa điểm Tổng thống Donald Trump dọa sẽ tấn công ở Iran nếu Tehran trả đũa vụ Mỹ không kích giết chết tướng Iran Qasem Soleimani. Cái chết của vị chỉ huy này ngày 3/1 đã thổi bùng căng thẳng và giữa Tehran với Washington.

Năm 1988, bầu không khí Vùng Vịnh cũng ở trong tình trạng tương tự. Trong hơn một năm, Hải quân Mỹ cam kết bảo vệ các hoạt động vận tải thương mại qua Vịnh Ba Tư bị đe dọa bởi "cuộc chiến tàu dầu", một nhánh của cuộc chiến Iran - Iraq năm 1980-88. Iran đã tìm cách ngăn chặn tiếp tế của Iraq qua các khu vực của Vịnh Ba Tư, đặt mìn và bắn tên lửa vào các tàu thuyền.

Năm 1987, một chiến cơ Iraq nhầm tàu khu trục USS Stark là tàu dầu Iran nên nã 2 tên lửa vào chiến hạm này. Tổng cộng 37 thủy thủ Mỹ đã thiệt mạng.

Vào ngày 14/4/1988, một quả mìn Iran đã đánh trúng tàu khu trục USS Samuel B. Roberts, khiến tàu gần như đứt đôi. Bốn ngày sau, các tàu chiến Mỹ được giao nhiệm vụ phá hủy các giàn khoan của Iran giao đã đấu tên lửa với một tàu Iran khiến tàu này bị chìm.

Vịnh Ba Tư nóng như "chảo lửa" vào ngày 3/7/1988 khi chuyến bay 655 của Iran Air khởi hành từ Bandar Abbas. Đây là một sân bay quân - dân sự và quân đội Iran khi đó vừa chuyển tới một số chiến cơ F-14, theo điều tra của Mỹ về vụ việc. Quân đội Mỹ tin dàn F-14 đó được trang bị tên lửa Maverick, có thể tấn công các tàu nước này trong phạm vi bán kính 16km.

Trước đó một ngày, một trong số những chiếc F-14 đó đã bị tàu tuần dương USS Halsey cảnh báo vì lượn quá gần tàu Mỹ. Đến sáng ngày 3/7, tàu USS Vincennes tham gia chiến đấu cùng tàu khu trục USS Montgomery nã hỏa lực vào các pháo hạm Iran đang đe dọa một tàu dầu Pakistan ở Vùng Vịnh, theo báo cáo của phía Mỹ. Vụ việc đang diễn ra thì máy bay 655 của Iran Air rời Bandar Abbas, khoảng một nửa giờ sau thời gian khởi hành đã định.

Điều tra sau đó của Hải quân Mỹ cho thấy máy bay của Iran đang di chuyển theo một tuyến hàng không thương mại được chấp thuận và tự nhận là máy bay dân sự qua các tần số kiểm soát không lưu. Nhưng phi công Iran không được khuyến cáo về những hoạt động thù địch đang diễn ra trong khu vực, dù tháp kiểm soát ở Bandar Abbas trước đó từng cảnh báo về những vụ tương tự trong cuộc chiến, theo báo cáo của Mỹ.

Báo cáo cho biết thêm, chiếc máy bay Iran không phản hồi trước cảnh báo từ các tàu chiến Mỹ và thành viên phi hành đoàn không theo dõi các kênh phát tin tức về khu vực.

Trên USS Vincennes, tàu trưởng nhận tin có một máy bay lạ mà radar phát hiện không phản hồi các cuộc gọi. Ông được thông báo không chuẩn xác rằng đó có thể là một chiếc F-14 của Iran. Nếu máy bay lạ mang theo các tên lửa Maverick, tàu trưởng Mỹ có chưa đầy 5 phút để quyết định liệu chiến hạm của ông có gặp nguy hiểm không và ông đã quyết định khai hỏa. Và chỉ 7 phút sau khi cất cánh, chiếc Airbus A300 của Iran Air trúng các tên lửa phóng đi từ tàu tuần dương Mỹ. Mỹ sau đó gọi đây là "một vụ tai nạn đáng tiếc và thương tâm".

Iran đã kiện chính phủ Mỹ lên Tòa án Công lý Quốc tế năm 1989. Năm 1996, hai bên dàn xếp với nhau, và phía Mỹ phải trả hàng chục triệu đôla bồi thường cho các gia đình nạn nhân.

Hai ngày sau khi chuyến bay 752 của Ukraine International Airlines rơi xuống ngoại ô Tehran ngày 8/1, nhiều nhà lãnh đạo thế giới nêu khả năng phòng không Iran có thể đã bắn nhầm vào máy bay.

Thủ tướng Justin Trudeau của Canada, nước mất 63 công dân trong vụ việc, nói rằng tình báo nước ông và thông tin do các đồng minh cung cấp cho thấy chiếc Boeing 737 bị bắn hạ bởi một tên lửa đất đối không của Iran. Thủ tướng Anh Boris Johnson cũng nghĩ như vậy.

Vụ máy bay Ukraina bị rơi ở Tehran:

Máy bay Ukraina rơi ít phút sau khi cất cánh và trong lúc Iran đang nã tên lửa vào các căn cứ chứa quân Mỹ ở Iraq. Khi đó, cả thế giới đang theo dõi xem liệu ông Trump có ra lệnh tấn công đáp trả Iran hay không. Và bầu không khi ở Vịnh Ba Tư cũng không khác gì hồi năm 1988.

"Ai cũng có thể phạm sai lầm với phía bên kia", ông Trump nói ngày 9/1 về thảm kịch máy bay Ukraina. "Tôi có nhiều nghi ngờ".

Thanh Hảo