Lên kế hoạch để tránh tình trạng 'chết yểu' khi làm du lịch nông nghiệp

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), hiện nay, cả nước có 584 mô hình du lịch nông nghiệp nông thôn. Điều này cho thấy sức phát triển của du lịch nông nghiệp, nông thôn rất rộng lớn, đi liền với đó là khả năng cạnh tranh rất cao cho HTX. Bởi du lịch nông nghiệp hiện không chỉ là sân chơi dành riêng cho HTX mà còn thu hút nhiều hộ dân, doanh nghiệp tham gia.

Tiềm năng có sẵn nhưng cần đầu tư thỏa đáng

Có một điều, du lịch nông thôn là dựa trên tiềm năng có sẵn nhưng cũng cần đầu tư thỏa đáng, chuyên nghiệp để mang lại hiệu quả và đảm bảo phát triển bền vững. Vậy nhưng có những HTX trăn trở là hiện nay đã làm nông nghiệp nhưng để đầu tư theo mô hình du lịch thì còn rất nhiều việc phải làm. Nếu không đầu tư, chất lượng sản phẩm du lịch sẽ thấp so với nhu cầu thị trường và nhu cầu phục vụ du lịch.

Theo ông Lê Minh Trung, Chủ tịch HĐQT HTX dịch vụ nông nghiệp Minh Trung (Tây Ninh), hoạt động du lịch của HTX mới chỉ dừng ở việc đón khách đến thăm vườn mãng cầu, chụp hình, mua mãng cầu. Trong khi đó để trở thành điểm du lịch đạt tiêu chuẩn OCOP thì cần rất nhiều yếu tố về chất lượng nên quy trình đầu tư mảng nào trước, mảng nào sau cho phù hợp vẫn là băn khoăn của các thành viên.

Mô hình du lịch nông nghiệp cần có điểm nhấn để thu hút khách và cạnh tranh trên thị trường.

Có thể thấy, câu chuyện con gà có trước hay quả trứng có trước đang rơi vào nhiều HTX muốn phát triển du lịch nông nghiệp. Có HTX cho rằng, nếu HTX đầu tư tiền quá nhiều cho việc mua đất thì sẽ không có tiền triển khai, vận hành. Nhưng nếu HTX dành tiền triển khai trước để hình thành lên mô hình, lên farm cụ thể rồi sau này, giá đất xung quanh lại tăng lên, HTX muốn mở rộng lại khó. Chính điều này lại kìm hãm sự phát triển của HTX và mô hình du lịch nông nghiệp.

Theo các chuyên gia, một mô hình du lịch nông nghiệp hiệu quả không chỉ dừng ở yếu tố nông trại mà còn có cả yếu tố trải nghiệm (song song với du lịch và nông nghiệp). Nếu HTX chỉ dừng ở một trong hai yếu tố này thì rất khó thành công. Và thị trường du lịch lại ngày càng khó tính những năm gần đây, một mô hình du lịch nông nghiệp không có điểm nhấn sẽ dễ bị nhạt nhòa, khó thu hút khách.

Trong khi, việc HTX canh tác nông nghiệp vốn không hề dễ dàng vì phải chịu tác động từ thời tiết, khí hậu, đất đai… Bên cạnh đó, phần nghỉ dưỡng thuộc về lĩnh vực vận hành trải nghiệm du lịch.

Ông Trần Đức, chuyên gia thiết lập farmstay cho rằng lĩnh vực trải nghiệm, nghỉ dưỡng ở đây không hoạt động giống như một khách sạn, resort . Vì loại hình nghỉ dưỡng trong mô hình du lịch nông nghiệp là vận hành trải nghiệm nên người làm chủ phải có kịch bản trải nghiệm cho khách hàng nhưng vẫn không được thiếu những tiện nghi cơ bản của một nơi nghỉ dưỡng.

Còn về phía HTX hiện nay, yếu tố cơ sở vật chất, đất đai, thậm chí cả ý tưởng, thiết kế để tạo ra một nơi trải nghiệm, nghỉ dưỡng cho khách là rất khó bởi phụ thuộc nhiều yếu tố từ khách quan đến chủ quan.

Cần có kế hoạch bài bản

Phát triển du lịch cộng đồng đang là xu hướng chủ đạo của nhiều địa phương vì mang lại nhiều lợi ích từ giải quyết việc làm, nâng cao nhận thức cộng đồng, bảo vệ môi trường; gìn giữ, phát huy các giá trị văn hóa...

Trong Luật Đất đai 2024 đã có đề cập cụ thể về một số loại hình đất thuận lợi cho du lịch nông nghiệp, farmstay phát triển. Đặt bối cảnh toàn cầu, du khách nước ngoài cũng đang rất quan tâm đến những mô hình du lịch có chiều sâu, gắn với trải nghiệm nông nghiệp sẽ là cơ hội cho các HTX trong lĩnh vực này.

Cần có kế hoạch cho nguồn nhân lực chất lượng cao để thúc đẩy mô hình du lịch nông nghiệp.

Ông Dương Minh Bình, Chủ tịch Hội đồng Công ty CBT Travel (TP Hồ Chí Minh), cho biết đa số các chủ mô hình du lịch nông nghiệp hiện nay thiếu kế hoạch cụ thể nên sẽ vướng mắc, khó khăn thậm chí thất bại khi làm mô hình này.

Để làm một điểm du lịch nông nghiệp chất lượng, các chủ mô hình phải giải quyết khâu quy hoạch. Có một quy hoạch tốt, sau này chủ mô hình không lo thiếu điện, nước, di dời cây, nhà, đường, không lo xói mòn đất, mất cân bằng sinh thái… Ngoài ra, làm du lịch nông nghiệp cũng cần tính toán đến tính bền vững, dòng tiền, lợi nhuận, phải có lượng tri thức đầy đủ để ứng dụng pháp luật…. Nhưng đây chính là điểm thiếu của các HTX.

Theo Ts du lịch nông nghiệp Bùi Thị Lan Hương, một nguyên tắc HTX phải nhớ là cần lập riêng một khoản nhất định dành cho chi phí phát sinh. Đây được coi là phần dự trù cần thiết bởi khi đang tiến hành triển khai vẫn có những vấn đề đột nhiên xảy ra. Nếu không có khoản dự trù, quá trình xây dựng, đầu tư sẽ bị gián đoạn nhưng một số chi phí khác vẫn phát sinh như: Chi phí khấu hao, nhân sự, bảo dưỡng vì công trình xuống cấp trước khi đưa vào khai thác sử dụng.

Bên cạnh đó, một vấn đề hiện nay mà các nhà đầu tư mô hình này gặp phải là đang thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao. Tính toán của Hiệp hội Du lịch Việt Nam, trong giai đoạn 2022 - 2030, mỗi năm, Việt Nam cần bổ sung trên 60.000 lao động, trong đó phần lớn là phục vụ cho du lịch nông nghiệp, nông thôn.

Việc người lao động thiếu kiến thức, kinh nghiệm, kỹ năng về làm du lịch nông nghiệp khiến mô hình này khó phát triển bài bản. Nhiều khi, thành viên HTX có nhiều kinh nghiệm phát triển nông nghiệp nhưng không biết nhận diện đặc điểm khách du lịch, không biết truyền đạt về giá trị văn hóa, truyền thống cho khách.

PGS.TS Bùi Thị Nga, khoa du lịch và ngoại ngữ thuộc Học viện Nông nghiệp Việt Nam, cho biết để có nguồn nhân lực chất lượng cao, việc tập huấn chỉ là giải pháp ngắn hạn. Thay vào đó cần có kế hoạch dài hạn cho vấn đề này như đặt hàng với các đơn vị đào tạo, các trường để đào tạo nhân lực chuyên nghiệp về nông nghiệp du lịch. Song song đó, cần có chiến lược từ cấp quốc gia đến cấp ngành đến địa phương để đào tạo dài hạn cho cả lực lượng trực tiếp, gián tiếp- cả lao động quản lý và lao động vận hành mô hình du lịch nông nghiệp.

Huyền Trang