Liên kết phát triển sản phẩm du lịch độc đáo vùng Yên Tử

Di sản mang tầm quốc tế

Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc trải dài trên địa bàn 3 tỉnh, thành phố, gồm: Quảng Ninh, Bắc Ninh và Hải Phòng. Với hàng trăm di tích lịch sử, danh thắng, lễ hội truyền thống, khu vực này là cái nôi của Phật giáo Trúc Lâm Yên Tử. Ngày 12/7/2025, UNESCO chính thức ghi danh Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc là Di sản thế giới. Sự kiện này đã nâng tầm vị thế của vùng Yên Tử trên bản đồ du lịch quốc tế, mở ra triển vọng đón hàng triệu lượt khách trong và ngoài nước mỗi năm.

Mộc bản chùa Vĩnh Nghiêm được UNESCO ghi danh là Di sản tư liệu thuộc Chương trình Ký ức thế giới khu vực châu Á-Thái Bình Dương.

Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc hội tụ nhiều giá trị nổi bật toàn cầu. Quần thể này không chỉ là những công trình kiến trúc cổ kính mà còn là minh chứng sống động cho sự ra đời và phát triển của Phật giáo Trúc Lâm do Phật hoàng Trần Nhân Tông sáng lập vào thế kỷ XIII. Đặc biệt, 2 di tích chùa Vĩnh Nghiêm (phường Tân An) và chùa Bổ Đà (phường Vân Hà) tại Bắc Ninh được đánh giá là 2 trung tâm Phật giáo Trúc Lâm, có vai trò quan trọng trong việc duy trì phát triển đạo Phật. Tại đây, lưu giữ hệ thống mộc bản độc đáo, trong đó kho mộc bản lưu giữ tại chùa Vĩnh Nghiêm gồm 3.050 tấm mộc bản khắc kinh, sách thuốc, luật giới nhà Phật bằng chữ Hán, chữ Nôm đã được UNESCO ghi danh là Di sản tư liệu thuộc Chương trình Ký ức thế giới khu vực châu Á-Thái Bình Dương.

Di sản thế giới Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc là tài sản vô giá, không chỉ của 3 tỉnh, thành phố (Quảng Ninh, Bắc Ninh, Hải Phòng) mà còn là của cả quốc gia, dân tộc. Việc liên kết xây dựng tour, sản phẩm du lịch độc đáo vùng Yên Tử là yêu cầu cấp thiết nhằm phát huy giá trị di sản, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Nhằm khai thác tiềm năng của vùng Yên Tử, trước đó, các địa phương đã sớm ban hành nhiều nghị quyết, đề án phát triển du lịch. Ví như tỉnh Bắc Giang (cũ) ban hành Nghị quyết số 112 về phát triển du lịch giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030; Đề án “Phục dựng Con đường Hoằng dương Phật pháp của các vị Tổ Phật giáo Trúc Lâm Yên Tử, giai đoạn 2023 - 2030”… Các tỉnh Quảng Ninh và Hải Dương (cũ) cũng đồng thời triển khai chương trình phát triển tour liên kết vùng, đầu tư hạ tầng kết nối từ Yên Tử đến Côn Sơn - Kiếp Bạc, nâng cấp dịch vụ lưu trú, bãi đỗ xe, các trung tâm thông tin phục vụ khách quốc tế. Sau sáp nhập, Bắc Ninh xác định rõ định hướng phát triển du lịch là một trong những ngành kinh tế mũi nhọn, lấy không gian di sản được UNESCO công nhận làm trung tâm. Trên cơ sở định hướng phát triển của các địa phương trước đây, các ngành, đơn vị chức năng của 3 địa phương phối hợp xây dựng tuyến du lịch liên tỉnh, thành phố: Tour hành hương di sản, gồm Luy Lâu, chùa Dâu-Tây Yên Tử, chùa Vĩnh Nghiêm; Yên Tử-Côn Sơn, Kiếp Bạc; tour văn hóa - lịch sử kết hợp khám phá quan họ, làng nghề truyền thống, các điểm khảo cổ với di tích Phật giáo và danh thắng thiên nhiên; sản phẩm trải nghiệm mới…

Thời gian qua, lượng khách đến các điểm di tích tăng mạnh, đặc biệt kể từ khi Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc được UNESCO công nhận là Di sản thế giới. Bắc Ninh ghi nhận hàng nghìn lượt khách đến Khu du lịch tâm linh-sinh thái Tây Yên Tử, chùa Vĩnh Nghiêm, Suối Mỡ, chùa Bổ Đà và các chùa cổ trong 6 tháng đầu năm 2025. Nhiều doanh nghiệp lữ hành lớn đã tham gia xây dựng tour liên vùng, thu hút khách từ Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh và khách quốc tế.

Bà Nguyễn Thị Kim Ngân, Giám đốc Vận hành Công ty cổ phần dịch vụ Tây Yên Tử cho biết: “Công ty thường xuyên kết nối với các doanh nghiệp lữ hành trong và ngoài tỉnh, nhất là ở Hà Nội đưa khách về tham quan, đồng thời tăng cường quảng bá Khu du lịch tâm linh-sinh thái Tây Yên Tử qua các phương tiện truyền thông và mạng xã hội. Từ đầu năm đến nay, Công ty đã ký kết với 38 đơn vị lữ hành đưa khách về tham quan, nâng tổng số hợp đồng đã ký đến thời điểm hiện tại là 160 hợp đồng”.

8 tháng năm 2025, Khu du lịch tâm linh-sinh thái Tây Yên Tử đón khoảng 150 nghìn lượt khách, trong đó có nhiều đoàn khách ngoài tỉnh và quốc tế. Để có thêm những sản phẩm du lịch mới, độc đáo hút khách tham quan, giai đoạn 2025-2027, đơn vị sẽ đầu tư xây dựng khách sạn, khu camping (cắm trại), tuyến phố thương mại - ẩm thực; giai đoạn 2026-2030 đầu tư xây dựng khu nghỉ dưỡng ven suối và trong rừng, công viên Phật giáo thế giới, khu sân khấu thực cảnh...

Nâng chất lượng sản phẩm, dịch vụ

Mặc dù việc liên kết, xây dựng sản phẩm du lịch đạt được một số kết quả bước đầu song vẫn bộc lộ những hạn chế, như: Hạ tầng giao thông ở các địa phương chưa đồng bộ; phương tiện công cộng liên tỉnh, dịch vụ du lịch chưa thực sự phát triển; thiếu hướng dẫn viên chuyên nghiệp; hệ thống lưu trú chưa nhiều; dịch vụ vui chơi, giải trí, nghỉ dưỡng còn ít. Sự phối hợp giữa các địa phương trong vùng còn lỏng lẻo, chưa có cơ chế chia sẻ lợi ích rõ ràng…

Du khách tham quan Khu du lịch tâm linh - sinh thái Tây Yên Tử.

Ông Đỗ Tuấn Khoa, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Bắc Ninh cho biết: Thời gian tới, Sở tham mưu UBND tỉnh các giải pháp để du lịch Bắc Ninh bứt phá, đặc biệt là xác định rõ vị trí của du lịch trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh giai đoạn 2026 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Phối hợp đồng bộ giữa các cấp, ngành, địa phương, doanh nghiệp và người dân để tạo ra các sản phẩm và dịch vụ chất lượng. Tăng cường liên kết và hợp tác phát triển du lịch, đặc biệt kết nối các di sản văn hóa mang tầm quốc gia, quốc tế, các khu, điểm du lịch trong tỉnh, ngoại tỉnh để tạo ra tour du lịch đa dạng, độc đáo. Tiếp tục ban hành Nghị quyết về Phát triển du lịch tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2026 - 2030, định hướng đến năm 2050; Đề án Phát triển du lịch xanh trên địa bàn tỉnh; các chính sách thu hút đầu tư, hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng; hỗ trợ bảo tồn di sản văn hóa; đào tạo nguồn nhân lực du lịch.

Bên cạnh các giải pháp trên, nhiều chuyên gia cho rằng, tỉnh Bắc Ninh cần thiết lập cơ chế phối hợp giữa 3 địa phương, thống nhất chiến lược quảng bá, phát triển sản phẩm, quản lý di tích và chia sẻ lợi ích kinh tế. Nâng cấp hạ tầng giao thông và dịch vụ, như: Đầu tư đường kết nối liên tỉnh, bãi đỗ xe, trung tâm đón tiếp khách; chuẩn hóa hệ thống lưu trú, dịch vụ theo tiêu chuẩn quốc tế. Phát triển sản phẩm du lịch độc đáo: Khám phá di sản văn hóa; du lịch thiền, nghỉ dưỡng tâm linh kết hợp thiền, yoga; tour khảo cổ, trải nghiệm làng nghề và văn hóa quan họ... Đẩy mạnh quảng bá, xây dựng nền tảng số về di sản.

Theo ông Phùng Quang Thắng, Chủ tịch Liên Chi hội Du lịch xanh Việt Nam, với vị thế trung tâm, Bắc Ninh cần đi đầu trong việc điều phối, sáng tạo sản phẩm và nâng cao chất lượng dịch vụ. Tỉnh nên tập trung vào sản phẩm du lịch khác biệt để tăng tính cạnh tranh. Trong đó cần tạo ra các tour chuyên biệt cho khách cao cấp, kết hợp nghỉ dưỡng, thiền, trải nghiệm văn hóa quan họ và Phật giáo. Xây dựng trung tâm trưng bày di sản Phật giáo quy mô lớn, vừa là điểm tham quan, vừa là nơi nghiên cứu, đào tạo...

Di sản thế giới Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc là tài sản vô giá, không chỉ của 3 tỉnh, thành phố (Quảng Ninh, Bắc Ninh, Hải Phòng) mà còn là của cả quốc gia, dân tộc. Việc liên kết xây dựng tour, sản phẩm du lịch độc đáo vùng Yên Tử là yêu cầu cấp thiết nhằm phát huy giá trị di sản, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Nếu các giải pháp chiến lược được triển khai quyết liệt, đồng bộ, vùng Yên Tử hoàn toàn có thể trở thành điểm đến du lịch văn hóa - tâm linh hàng đầu châu Á, mang lại sinh kế cho người dân và nâng cao hình ảnh Việt Nam đối với du khách quốc tế.

Bài, ảnh: Công Doanh