Liên minh mới nhằm 'soán ngôi' ông Netanyahu

“Tôi muốn làm hết sức mình để thành lập một chính phủ đoàn kết dân tộc cùng với người bạn của tôi Yair Lapid, để chúng ta có thể cùng nhau cứu đất nước khỏi tình trạng khó khăn và đưa Israel trở lại đường lối của nó” - Bennett nói trong một bài phát biểu trên truyền hình.

Trong khi các cuộc đàm phán chính trị tiếp theo được mong đợi, động thái của Bennett đã giáng một đòn mạnh vào nhà lãnh đạo tại vị lâu nhất của Israel, người nổi tiếng với tài phù thủy chính trị và đã sống sót sau nhiều lần bị cố gắng kết thúc sự nghiệp của mình.

Vài phút sau khi bài phát biểu kết thúc, một Netanyahu trông nghiêm nghị đã lên đường đấu với Bennett. “Anh ta đã phạm phải vụ lừa đảo thế kỷ”, Netanyahu nói về đồng minh cũ và phụ tá cấp cao của mình, cáo buộc anh ta bỏ rơi các cử tri cánh hữu.

Hai chính khách Naftali Bennett và Yair Lapid đứng trước cơ hội lịch sử “soán ngôi” ông Benjamin Netanyahu.

Năm nay 49 tuổi, Bennett là một triệu phú công nghệ, sống trong khu định cư Do Thái và theo chủ nghĩa dân tộc tôn giáo. Vì thế Bennett muốn sát nhập phần lớn khu Bờ Tây chiếm đóng của người Palestine. Từng tham gia lãnh đạo Bộ Quốc phòng và Bộ Giáo dục, Bennett có quan điểm gần với Netanyahu hơn Lapid, người đã tham gia sâu vào các cuộc đàm phán để thành lập chính phủ trước thời hạn hôm 26-5. Theo thỏa thuận liên minh, Bennett sẽ trở thành thủ tướng trong 2 năm đầu tiên của nhiệm kỳ, còn ông Lapid sẽ thay thế ông trong 2 năm cuối.

Năm nay 57 tuổi, Lapid từng là một cựu phát thanh viên tin tức truyền hình khá nổi tiếng trong tầng lớp trung lưu thế tục của Israel, đồng thời là Bộ trưởng Tài chính trong chính phủ của ông Netanyahu. Nếu Lapid có thể nhận được sự đồng ý của các bên khác trong vài ngày tới, ông ta có thể thông báo với Tổng thống Reuven Rivlin rằng ông ta có thể thành lập chính phủ, sau đó sẽ đưa ra Quốc hội để bỏ phiếu tín nhiệm. Việc tuyên thệ nhậm chức của chính phủ mới, cùng với đó là việc ông Netanyahu tuyên bố từ bỏ chức thủ tướng, có thể xảy ra trong vòng 1 tuần. Dù còn một số khác biệt nhưng nhiều người đã chấp nhận ý tưởng liên minh chính phủ mà họ gọi là “chính phủ của sự thay đổi”.

Đảng Likud cực hữu của ông Netanyahu đã giành được nhiều ghế nhất trong cuộc bầu cử vào tháng 3 và có 28 ngày để xây dựng một chính phủ liên minh chiếm đa số. Ông cũng đề xuất một thỏa thuận chia sẻ quyền lực tương tự với ông Bennett nhưng bị từ chối. Ông Netanyahu không thể thành lập chính phủ sau thời hạn ngày 5-5, ông Lapid đã được trao nhiệm vụ theo quy định pháp luật về bầu cử của Israel. Ông Lapid đã tăng tốc các cuộc tham vấn chính trị trong những ngày gần đây sau cuộc chiến đổ máu ở Gaza kéo dài 11 ngày khiến các cuộc đàm phán bị đình trệ. Bạo lực được coi là có lợi cho sự tồn tại chính trị của ông Netanyahu, vì nó làm giảm thời gian đàm phán của ông Lapid và tạo ra lục đục trong các phe đối lập.

Ông Benjamin Netanyahu đứng trước nguy cơ bị mất ghế.

Tuy nhiên, ông Lapid đã tìm cách tạo ra các liên minh với các đảng phái khác nhau trên chính trường. Ông ta có kế hoạch tập hợp các đảng Lao động và đảng Chống chiếm đóng Meretz, những đảng phái vốn đối nghịch nhau. Trong liên minh giờ đây không chỉ có ông Bennett mà còn có cả Avigdor Lieberman, người có quan điểm chống người Arab một cách cực đoan. Liên minh đa dạng có thể yêu cầu sự hậu thuẫn từ bên ngoài của các thành viên quốc hội người Arab, bao gồm cả những người Hồi giáo, những người sẽ giúp ông Lapid giành được đa số 61 ghế để có thể “soán ngôi” ông Netanyahu.

Tuy nhiên, sự khác biệt về ý thức hệ của họ quá lớn sẽ rất khó để tập hợp đầy đủ thành viên cho liên minh, có nghĩa là ông Lapid có thể sẽ thành lập một chính phủ thiểu số. Với những khác biệt chính trị đáng kể như vậy, một liên minh chống ông Netanyahu có thể tan rã. Để ngăn chặn điều đó xảy ra, liên minh chính phủ mới cần tập trung vào kinh tế và đại dịch COVID-19, tránh các vấn đề lớn và giữ nguyên hiện trạng cho hàng triệu người Palestine đang sống dưới sự chiếm đóng.

Nếu thỏa thuận thành công, nó có thể chấm dứt bế tắc chính trị đã dẫn đến 4 cuộc bầu cử kể từ năm 2019 và khoảng thời gian 12 năm lịch sử của ông Netanyahu trên cương vị thủ tướng. Bị cáo buộc trong 3 vụ án tham nhũng riêng biệt, bao gồm tội hối lộ và gian lận, Thủ tướng Netanyahu phải đối mặt hơn 10 năm tù nếu bị kết tội. Tuy nhiên, nhiều người đối lập đã cáo buộc ông Netanyahu gây chia rẽ đất nước, tham quyền bất chấp tất cả. Ông đã từ chối rời bỏ quyền lực. Phía đối lập đã cáo buộc ông có xung đột lợi ích khi vẫn giữ vị trí thủ tướng đầy quyền lực.

Ông Netanyahu trước đó đã làm dấy lên suy đoán rằng nhiệm kỳ của ông sắp kết thúc bằng cách đưa ra lời đề nghị cuối cùng cho ông Bennett và một người đứng đầu đảng cánh hữu khác - Gideon Saar. Theo thỏa thuận, được coi là hào phóng nhất từ trước đến nay của ông Netanyahu, 3 người sẽ “luân phiên” làm thủ tướng. Tuy nhiên, Saar - một cựu đối thủ của ông Netanyahu đã từ chối.

Ông Lapid đã tiếp nhận vai trò là người đứng đầu phe đối lập từ Benny Gantz, một cựu chỉ huy quân đội đã đấu với Netanyahu trong 3 cuộc bầu cử trước đây nhưng đã mất đi sự ủng hộ sau khi thực hiện một thỏa thuận chia sẻ quyền lực với ông Netanyahu và chính phủ liên minh đó đã sụp đổ. Nếu ông Lapid không công bố chính phủ mới vào ngày 2-6, cuộc bầu cử thứ 5 của Israel vào cuối năm nay là một điều có thể xảy ra.

Trương Hùng (Tổng hợp)