Loại cá chỉ có một mùa duy nhất trong năm, bụng đầy trứng vàng ươm
Vào mùa mưa, khi nước tràn đồng, người miền Tây lại rộn ràng săn tìm loại cá chỉ có một mùa duy nhất trong năm, bụng căng đầy trứng vàng ươm, béo ngậy và thơm bùi khó cưỡng.
Ở miền Tây sông nước, có một loài cá chỉ xuất hiện nhiều vào đúng một mùa trong năm, khiến ai từng thưởng thức đều nhớ mãi hương vị béo ngậy, bùi thơm của trứng vàng trong bụng cá. Đó chính là cá chốt trứng - món quà đặc sản của mùa mưa, khi đồng ruộng ngập nước và thiên nhiên ban tặng cho con người sản vật quý hiếm.
Theo người dân địa phương, cá chốt thường sinh sống ở các vùng sông, rạch, ruộng ngập nước của đồng bằng sông Cửu Long. Loài cá da trơn này có thân nhỏ, da trơn bóng ánh vàng, đầu tù và bốn đôi râu dài. Vào mùa mưa, nước dâng cao, cá theo dòng nước tràn đồng, tìm nơi sinh sản. Cũng chính lúc đó, bụng cá cái căng tròn, trứng đầy vàng ươm, là thời điểm cá ngon và béo nhất trong năm.
Cá chốt chỉ có một mùa duy nhất, kéo dài từ khoảng tháng 3 đến tháng 6 hằng năm. Khi đó, cá cái mang trứng chiếm phần lớn, có con trứng chiếm đến 80-90% trọng lượng cơ thể. Vì vậy, người miền Tây gọi đây là “mùa cá chốt trứng” - mùa đặc sản không thể lặp lại, qua đi là phải đợi cả năm mới có lại.
Thịt cá chốt tuy không nhiều nhưng rất chắc và ngọt. Phần trứng vàng ươm trong bụng lại chính là “linh hồn” của món ăn - vị béo, thơm, bùi nhẹ, càng ăn càng ghiền. Người dân quê thường chế biến cá chốt thành nhiều món dân dã mà đậm đà hương vị đồng quê như cá chốt kho sả ớt, cá chốt kho tiêu, canh chua cá chốt bông điên điển hay cá chốt nướng trui chấm muối ớt. Đặc biệt, món cá chốt kho rim vừa sệt vừa béo, ăn với cơm trắng nóng là hương vị khó quên của miền sông nước.
Bên cạnh giá trị ẩm thực, cá chốt còn mang ý nghĩa văn hóa với người dân vùng đồng bằng. Khi nước nổi về, cũng là lúc cá chốt theo dòng nước tràn đồng, báo hiệu mùa mưa đến, mùa làm ăn mới bắt đầu. Cảnh người dân giăng lưới bắt cá, tiếng cười nói rộn ràng bên những nồi cá kho trứng thơm lừng đã trở thành nét đẹp gắn liền với đời sống miền Tây.
Do cá chỉ xuất hiện trong thời gian ngắn, người dân thường tranh thủ mua về ăn hoặc làm khô để dành. Cũng vì vậy, cá chốt trứng được xem là món đặc sản quý, “ăn đúng mùa mới thưởng hết vị ngon”, còn qua mùa thì dù có tìm cũng khó mà thấy.
Mỗi năm, mùa cá chốt đến rồi đi nhanh như cơn mưa đầu hạ, nhưng vị béo ngậy của trứng cá, hương thơm từ nồi cá kho sả ớt vẫn lưu lại trong ký ức của nhiều người. Giữa nhịp sống hiện đại, món cá chốt trứng giản dị ấy vẫn là biểu tượng của thiên nhiên trù phú và nếp sống chân chất nơi miền Tây sông nước.
