Loại quả xưa rụng đầy vườn không ai nhặt, nay thành đặc sản 'hái ra tiền'

Một số lợi ích quả núc nác

Có một loại quả nghe tên chưa hẳn bạn đã biết nhưng ở vùng núi Tây Bắc đó là đặc sản có "1-0-2". Núc nác là một loại cây rừng có quả, thường mọc ở các tỉnh vùng cao Tây Bắc. Ngoài là một vị thuốc được dùng trong dân gian, với rất nhiều công dụng, quả núc nác còn được đồng bào Thái Tây Bắc chế biến thành những món ăn khoái khẩu.

Ở khu vực này gọi quả núc nác là "lịn ấng ca" hay "mák ấng ca". Bề ngoài quả núc nác thoạt nhìn giống quả phượng nhưng thân dẹt và cong hơn. Loại quả này có độ dài tầm 40 – 80 cm, rộng 5 – 7 cm, chủ yếu quả đậu vào mùa mưa. Từ quả núc nác, đồng bào Thái đã chế biến ra nhiều món ăn vừa dân giã, lại thơm ngon, lạ miệng.

Thoạt nhìn quả núc nác giống quả phượng vĩ.

Thông thường mùa núc nác, thường từ tháng 7 đến tháng 9 dương lịch, tức là mùa mưa ở Tây Bắc, bà con lên rừng lấy quả núc nác về đem đốt lên trên than củi, cho hơi cháy phồng đều phần ngoài, sau đó dùng dao gọt hết phần cháy xém, rửa sạch sẽ, rồi đem thái ngang quả thành từng miếng nhỏ bằng ngón tay. Núc nác được ăn gém với lá chát, lá lốt, lá gừng chấm chẳm chéo (loại nước chấm được giã kết hợp từ nhiều loại gia vị của người Thái) rất ngon, vừa có vị hơi đăng đắng của quả núc nác, hòa cùng vị ngọt chát của lá gém, nồng cay của vị chẳm chéo, ai đã từng ăn khó mà quên.

Theo như những người bán hàng ở một số tỉnh thành Tây Bắc, trước đây loại quả núc nác không ai biết tới, chỉ dùng để chữa bệnh thôi. Về sau này bà con mang loại quả này ra chợ để bán, được nhiều người ưa thích và sử dụng cho đến nay. Do nhu cầu của người tiêu dùng, hiện nay, không chỉ lên rừng hái quả núc nác, mà bà con người Thái Tây Bắc còn tìm cây núc nác mang về trồng tại các khu đất vườn gần nhà để có quả ăn, vì cây dễ trồng có khả năng chịu hạn, chịu nóng tốt. Ngoài để phục vụ bữa ăn gia đình, bà con còn đem bán quả núc nác, với giá bán. Trung bình mỗi ngày có thể bán được từ 30-50 quả, giá từ 60.000 đến 80.000 đồng/kg.

Cây núc nác.

Khi vào mùa quả núc nác, du khách có dịp lên Tây Bắc sẽ thấy các khu chợ bán ngập tràn loại quả này. Quả có thể ăn cùng với mắm tôm, chanh, muối, ớt,... Vị đắng của quả khi kết hợp với các hương vị khác sẽ khiến bạn nhớ mãi không quên.

Chia sẻ với Vietnamnet, chị Chu Thị Thắng (trú tại Buôn Đôn, Đắk Lắk) chuyên thu mua quả núc nác cho biết, núc nác là quả của một loại cây rừng cao hàng chục mét, trái dài và dẹp như trái phượng vĩ.

“Khi có khách đặt tôi lại nhắn các bác đi hái, có người hái một buổi sáng được cả triệu đồng bởi loại quả này to, nặng chừng 200gr/quả, có quả dài cả mét. Tôi mua về, lọc những quả bánh tẻ rồi giao cho các mối. Họ lấy về bán lẻ tại các chợ thị trấn hoặc trên chợ mạng với giá 10.000 đồng/quả hoặc lên đến hàng trăm nghìn đồng/kg”, chị Thắng cho hay.

Quả núc nác chế biến được thành nhiều món ngon đặc sản. Ảnh minh họa.

Gợi ý một số loại thuốc dân gian từ quả núc nác

Lương Y Nguyễn Văn Sáu có bài viết trên Sức khỏe & Đời sống về quả núc nác. Cụ thể đây là vị thuốc đông y gọi Nam hoàng bá, là cây thường mọc hoang và được trồng ở các vườn thuốc Nam. Hoa quả thường thu hái vào mùa hạ, lá hái quanh năm.

Quả núc nác chứa nước; protein, glucid; chất xơ; tro; caroten; vitamin C. Tài liệu gần đây cho biết, trong vỏ cây núc nác có một hỗn hợp flavonoid, hai chất chủ yếu là baicalein và oroxylin, tác dụng chống choáng phản vệ, chống viêm dị ứng rõ rệt. Núc nác còn được chế ra thuốc điều trị vẩy nến, hen phế quản trẻ em,...

Đáng chú ý theo y học cổ truyền, núc nác có vị đắng tính mát. Tác dụng mát gan, nhuận phế, thanh nhiệt, tiêu viêm. Chữa vàng da, viêm da, ngứa khô sần da, viêm họng, ho khản tiếng, đau dạ dày, trẻ con ban trái, sởi...

Loại quả xưa ở Việt Nam dùng để cứu đói, nay thành đặc sản, giá khá đắt đỏ.

Dưới đây là một số cách dùng núc nác làm thuốc:

- Chữa miệng lở loét: bạch cương tàm (sao cho tới khi đứt tơ, khử hỏa độc), vỏ núc nác (tẩm mật, nướng khô, khử hỏa độc). Tán bột bôi vào miệng và trên lưỡi.

- Chữa thương hàn: Đại hoàng, hoàng liên, vỏ núc nác, các vị bằng nhau tán bột, chưng thành bánh, làm viên to bằng hạt ngô đồng lớn. Mỗi lần uống 20-30 viên với nước.

- Chữa phế nhiệt, ho khan viêm khí quản, khàn tiếng: Kinh nghiệm dân gian dùng hạt núc nác từ 3-4 g, sắc nước uống.

- Chữa đau dạ dày: Hạt núc nác sấy khô tán, ngày dùng 4-6g.

- Chữa thống phong: Lấy vỏ núc nác 20g, diệp hạ châu, 20g, ngưu tất sắc nước uống thường xuyên.

- Chữa sốt nóng, đau mắt: Vỏ núc nác 40g, tri mẫu 40g, thục địa 320g, sơn thù 160g, sơn dược 160g, phục linh 120g, đơn bì 120g, trạch tả 120g. Các vị tán bột làm viên,

Trúc Chi (t/h)