[Loạt Megastory] Từ Cách mạng tháng Tám đến cách mạng tinh gọn bộ máy (Kỳ 2)
80 năm trước, mùa thu tháng Tám lịch sử đã khơi dậy khát vọng độc lập, tự do trong trái tim hàng triệu người Việt Nam; toàn dân từ thành thị đến nông thôn, từ miền xuôi đến miền ngược, đồng lòng đứng lên tổng khởi nghĩa, giành chính quyền về tay nhân dân…
Cùng chung khí thế cách mạng, Đảng bộ tỉnh Biên Hòa đã có những quyết sách kịp thời, lãnh đạo nhân dân đoàn kết nhất tề nổi dậy khởi nghĩa giành chính quyền. Tinh thần đoàn kết ấy không chỉ góp phần làm nên thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945, mà còn trở thành bài học quý giá, soi sáng con đường xây dựng, phát triển đất nước, quê hương Đồng Nai ngày nay.
Trong tác phẩm Cách mạng tháng Tám 1945 toàn cảnh, PGS.TS Phan Ngọc Liên chủ biên đã viết: Tháng 5-1945, Liên tỉnh ủy miền Đông Nam Kỳ đã họp hội nghị, bao gồm đại biểu các Đảng bộ Tây Ninh, Biên Hòa, Thủ Dầu Một, Gia Định để bàn về tình hình và nhiệm vụ sắp tới của cách mạng. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, các tổ chức được củng cố và mở rộng, phong trào đấu tranh chính trị kết hợp với tự vệ vũ trang ngày càng lan tỏa.
Sau những thắng lợi liên tiếp ở các làng xã và đồn điền cao su trong thời kỳ tiền khởi nghĩa, khí thế cách mạng dâng cao. Từ công nhân, nông dân đến trí thức, tiểu thương đều một lòng hướng về mục tiêu giành chính quyền.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, ngày 19-8-1945, khởi nghĩa thắng lợi ở Thủ đô Hà Nội. Trước khí thế sôi sục ấy, ngày 20-8-1945, Xứ ủy Nam Kỳ họp hội nghị tại Chợ Đệm, phổ biến kế hoạch Tổng khởi nghĩa Nam Bộ.
Ngày 23-8-1945, tại căn nhà số 2, phố Sáu Sử, xã Bình Trước, quận Châu Thành (thuộc phường Tân Triều, tỉnh Đồng Nai ngày nay), đồng chí Hoàng Minh Châu chủ trì cuộc họp bàn kế hoạch khởi nghĩa giành chính quyền tại tỉnh lỵ Biên Hòa. Hội nghị quyết định thành lập Ủy ban Khởi nghĩa do đồng chí Hoàng Minh Châu làm Chủ tịch và dự kiến thành phần UBND cách mạng lâm thời. Đồng thời, đề ra một số công tác quan trọng và cấp bách khác.
Tại Lộc Ninh, sáng sớm 24-8-1945, nông dân và công nhân các đồn điền cao su Lộc Ninh, Đa Kia với lực lượng nòng cốt là Thanh niên tiền phong, Thanh niên cứu quốc, các đội tự vệ nhất tề nổi dậy. Đoàn người ồ ạt, mỗi lúc một đông, vượt rào, leo tường, giương cao cờ đỏ sao vàng, căng khẩu hiệu “Chính quyền về tay nhân dân”, “Việt Nam độc lập muôn năm”, “Đảng Cộng sản Đông Dương muôn năm”…
Trong cuộc khởi nghĩa giành chính quyền tại Lộc Ninh, 22 chiến sĩ, công nhân đã anh dũng hy sinh. Lộc Ninh trở thành một trong những nơi giành chính quyền sớm nhất ở tỉnh Thủ Dầu Một (Bình Phước và Bình Dương cũ).
Sáng sớm 27-8-1945, hàng vạn quần chúng ở nội ô thị xã Biên Hòa và các quận Châu Thành (một phần phường Tân Triều, tỉnh Đồng Nai ngày nay), Long Thành, Xuân Lộc đã đổ về quảng trường Sông Phố dự lễ mít tinh mừng chiến thắng. Đồng bào phấn khởi hô vang “Việt Nam độc lập muôn năm!”, “Việt Minh muôn năm!” và sau đó các đoàn công nhân, nông dân, thanh thiếu niên, học sinh, công chức… tay cầm cờ đỏ búa liềm, cờ đỏ sao vàng và biểu ngữ tỏa ra các đường phố hô vang khẩu hiệu mừng Cách mạng tháng Tám thành công.
Thắng lợi của Cách mạng tháng Tám trong cả nước nói chung và ở tỉnh Đồng Nai nói riêng là minh chứng cho sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, các tầng lớp từ công nhân, nông dân, trí thức, tiểu thương đến đồng bào các dân tộc đã cùng hướng về mục tiêu chung: Độc lập, tự do cho Tổ quốc và hòa bình, hạnh phúc cho nhân dân.
Thiếu tướng Đỗ Hồng Lâm, nguyên Tổng Biên tập Tạp chí Quốc phòng toàn dân, cũng nhận định rằng những người lãnh đạo Cách mạng tháng Tám đã khéo đoàn kết thành sức mạnh để chiến thắng.
Thạc sĩ Trần Quang Toại, Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử tỉnh Đồng Nai, cho rằng: “80 năm đã trôi qua nhưng bài học từ Cách mạng tháng Tám vẫn vẹn nguyên giá trị. Sự đoàn kết toàn dân, sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng và khát vọng độc lập, tự do đã biến những con người bình thường thành lực lượng làm nên kỳ tích”.
80 năm đã trôi qua nhưng bài học từ Cách mạng tháng Tám vẫn vẹn nguyên giá trị. Đó là bài học về nghệ thuật chớp thời cơ; về sức mạnh đoàn kết toàn dân tộc gắn liền với đoàn kết quốc tế; về sự đúng đắn của con đường độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Đó còn là khát vọng độc lập, ý chí tự cường... sẽ trở thành nền tảng để đất nước tiếp tục vững bước trong kỷ nguyên mới.
Sau Cách mạng tháng Tám, mặc dù phải đối mặt với nhiều khó khăn, song đã để lại nhiều bài học giá trị, trong đó có bài học về xây dựng niềm tin của nhân dân, xây dựng đội ngũ cán bộ “tinh”, nắm bắt thời cơ, xây dựng lực lượng…
Ngày 25-11-1945, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã ban hành chỉ thị quan trọng “Kháng chiến, kiến quốc”. TS. Ngô Minh Vương, Phó Trưởng khoa Xây dựng Đảng, Trường Chính trị tỉnh Đồng Nai cho rằng: Chỉ thị này đề ra nhiệm vụ cần kíp là phải củng cố chính quyền cách mạng, chống thực dân Pháp xâm lược, bài trừ nội phản, cải thiện đời sống cho nhân dân. Trong đó, bảo vệ và củng cố chính quyền cách mạng là nhiệm vụ bao trùm, khó khăn và nặng nề nhất, đòi hỏi Đảng phải tăng cường và mở rộng khối đại đoàn kết toàn dân, xây dựng và củng cố đất nước về mọi mặt.
Đứng trước khó khăn về kinh tế, nhất là hậu quả của nạn đói, Chính phủ đã quyết định chống “giặc đói” bằng cách phát động tăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm, lập hũ gạo tiết kiệm và tổ chức Tuần lễ Vàng. Để khắc phục hậu quả từ chính sách ngu dân, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đề ra chủ trương mở chiến dịch chống nạn mù chữ, với Phong trào Bình dân học vụ phát triển sôi nổi và rộng khắp. Nhờ đó, “giặc đói”, “giặc dốt” từng bước được đẩy lùi, đặt nền móng vững chắc để chiến đấu và chiến thắng “giặc ngoài, thù trong”, đưa nước nhà vượt qua tình thế hiểm nghèo.
Tại tỉnh Biên Hòa thời điểm ấy, việc xây dựng và củng cố chính quyền cách mạng cũng diễn ra từ sớm. Theo Ths. Trần Quang Toại, Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử tỉnh Đồng Nai, tại Hội nghị Cán bộ toàn tỉnh Biên Hòa ngày 23-9-1945 đã quyết định củng cố chính quyền cách mạng, sớm ổn định đời sống nhân dân, xây dựng Mặt trận Việt Minh và chuẩn bị lực lượng để kháng chiến khi thực dân Pháp trở lại.
Nguyên Bí thư Tỉnh ủy Biên Hòa U1, nguyên Bí thư Tỉnh ủy Đồng Nai Phan Văn Trang (giữa) và các đại biểu dự họp mặt Tiểu đoàn 240 anh hùng tại Căn cứ Tỉnh ủy Biên Hòa U3. Ảnh: Nguyệt Hà
UBND tỉnh đã ban hành một số chủ trương ổn định đời sống nhân dân: bãi bỏ những thứ thuế không hợp lý, tịch thu ruộng đất của địa chủ phản động, đồn điền tư bản, đất vắng chủ cấp cho dân, giảm thuế, giảm tô để khuyến khích tăng gia sản xuất…
Tỉnh ủy đã chuẩn bị các phương án kháng chiến như phát động Tuần lễ Vàng để mua sắm vũ khí và xây dựng Trại Huấn luyện du kích Vĩnh Cửu để huấn luyện quân sự, chính trị.
Theo ThS Trần Quang Toại, mặc dù ta đã có sự chuẩn bị, nhưng ngày 25-10-1945, thực dân Pháp vẫn đánh chiếm tỉnh Biên Hòa. Trước tình hình đó, UBND tỉnh Biên Hòa quyết định chuyển các cơ quan lãnh đạo về Tân Uyên. Dưới sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng, quân và dân trên địa bàn tỉnh Biên Hòa đã kiên cường vượt qua khó khăn, duy trì và đẩy mạnh cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, góp phần tạo nên sức mạnh tất thắng cho cuộc kháng chiến trường kỳ.
Tinh thần Cách mạng tháng Tám được hun đúc bằng ý chí tự lực, tự cường và sức mạnh đoàn kết toàn dân tộc, đã đưa cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp đi đến thắng lợi vẻ vang với Chiến dịch Điện Biên Phủ năm 1954. Thắng lợi này đã khẳng định một chân lý: Khi cả dân tộc đồng lòng, không một thế lực xâm lược nào có thể khuất phục được nhân dân Việt Nam.
