Logistics xanh: Cuộc đua còn bỏ lại 90% doanh nghiệp phía sau

Rào cản về hạ tầng, chi phí đắt đỏ, thói quen và nhận thức của doanh nghiệp trong xanh hóa logistics

Tham luận tại “Diễn đàn Logistics xanh - Sức bật trong biến động và kết nối cùng FIATA World Congress 2025” chiều 11/7, ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết, theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới (World Bank) năm 2023, Việt Nam đứng thứ 43 trong Bảng xếp hạng Chỉ số hiệu quả logistics (LPI), thuộc top 5 ASEAN. Tốc độ tăng trưởng logistics Việt Nam bình quân hàng năm từ 14-16%, đóng góp quan trọng trong việc đưa tổng kim ngạch xuất nhập của Việt Nam năm 2024 đạt hơn 786 tỷ USD.

Ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) trình bày tham luận tại diễn đàn. Ảnh: Thu Thảo/Mekong ASEAN.

Cũng theo ông Hải, những năm gần đây, thị trường thế giới chứng kiến những “cú sốc” lớn không chỉ ảnh hưởng dòng chảy của hàng hóa toàn cầu mà còn đặt ra yêu cầu cấp bách đối với khả năng thích ứng và phục hồi của ngành logistics toàn cầu.

Trong bối cảnh đó, logistics xanh được xác định là chìa khóa, là điểm tựa để các doanh nghiệp toàn cầu, trong đó có doanh nghiệp Việt Nam vượt qua những “cú sốc” trên thị trường.

Tuy nhiên, khi tham gia quá trình xanh hóa, theo ông Trần Thanh Hải, doanh nghiệp sẽ gặp một số thách thức liên quan tới nhận thức, thói quen, hạ tầng chưa đáp ứng, chi phí đầu tư lớn, công nghệ chưa phổ biến, giá thành cao, thiếu đội ngũ chuyên gia có kiến thức và năng lực triển khai,... đặc biệt là đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Đồng quan điểm, ông Đào Trọng Khoa, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) cho rằng, thực tế tại Việt Nam cho thấy, trong cuộc đua chuyển đổi và sẵn sàng “xanh hóa”, các doanh nghiệp logistics chưa đồng đều về nguồn lực.

Theo Chủ tịch VLA, với các doanh nghiệp lớn, có vốn đầu tư nước ngoài thì họ đã bắt đầu triển khai các sáng kiến logistics xanh, như sử dụng xe điện, cải thiện hiệu quả chuỗi cung ứng thông qua số hóa hoặc xây dựng trung tâm logistics tiết kiệm năng lượng. Trong khi đó, phần lớn doanh nghiệp vừa và nhỏ - chiếm khoảng 90% số lượng doanh nghiệp logistics Việt Nam, vẫn gặp nhiều rào cản như chi phí đầu tư cao, thiếu thông tin và thiếu chính sách hỗ trợ cụ thể.

Ông Khoa cho rằng hành lang pháp lý hỗ trợ logistics xanh còn thiếu đồng bộ. "Dù Chính phủ đã có Chiến lược phát triển kinh tế tuần hoàn, Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh, hay Dự thảo Luật Giao thông đường bộ sửa đổi có đề cập đến hạ tầng hỗ trợ phương tiện xanh, nhưng việc triển khai còn chậm và thiếu liên kết," Chủ tịch VLA nhận định.

Toàn cảnh diễn đàn. Ảnh: Thu Thảo/Mekong ASEAN.

Xây dựng chiến lược phù hợp với định hướng phát triển xanh

Trước những thực trạng đó, để chuyển đổi sang logistics xanh, ông Trần Thanh Hải cho rằng, trước hết cần tập trung chuyển đổi năng lượng, các phương tiện vận chuyển sử dụng năng lượng điện tái tạo, hydrogen, LNG…; khuyến khích chuyển đổi phương tiện sang đường thủy, đường sắt có năng lượng vận tải lớn.

Bên cạnh đó, cần tối ưu hóa quy trình thông qua việc vận tải quy mô lớn hơn, giảm chạy rỗng, xây dựng kho, cảng thông minh; thực hiện bù trù phát thải bằng cách tham gia trồng rừng...

Với doanh nghiệp, cần xây dựng chiến lược phù hợp với định hướng phát triển xanh; nâng cấp và mở rộng hệ thống kho bãi, đầu tư các trang thiết bị hiện đại; ưu tiên sử dụng các phương tiện vận tải thân thiện với môi trường; chia sẻ và nỗ lực hợp tác; áp dụng công nghệ mới và ứng dụng AI để tối ưu hóa hoạt động; xây dựng mô hình logistics xanh tích hợp.

Chia sẻ kinh nghiệm từ Australia, ông Edwin Law, Giám đốc điều hành Hiệp hội Doanh nghiệp Australia tại Việt Nam (AusCham) thông tin, tại quốc gia này, logistics xanh không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc.

"Rất nhiều doanh nghiệp đã cam kết giảm phát thải khí nhà kính và tích hợp các mục tiêu bền vững ngay từ đầu vào chiến lược kinh doanh từ đầu tư vận tải xanh, sử dụng năng lượng tái tạo đến xây dựng chuỗi cung ứng thân thiện với môi trường. Trong đó, công nghệ là yếu tố then chốt trong quá trình này. Nhiều công ty đã tiên phong phát triển và ứng dụng các mô hình công nghệ thông minh, không chỉ giúp tiết kiệm năng lượng mà còn gia tăng lợi nhuận một cách rõ rệt," Giám đốc điều hành AusCham cho biết.

Cũng theo ông Edwin Law, hiện một số doanh nghiệp Australia đã và đang chuyển giao mô hình này cho các đối tác tại Việt Nam thông qua hình thức liên doanh và mang lại những kết quả tích cực. Bên cạnh đó, việc các nhà máy tại Việt Nam bắt đầu sử dụng năng lượng tiết kiệm, tích hợp tiêu chuẩn môi trường vào sản xuất là tín hiệu tích cực, thể hiện nỗ lực rõ ràng của Việt Nam trong hành trình hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (net zero).

Đại diện AusCham kỳ vọng, trong thời gian tới, AusCham sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với VCCI và các bên liên quan để chia sẻ kinh nghiệm, cùng đưa ra các giải pháp về logistics bền vững, đồng thời kết nối sâu rộng hơn nữa giữa cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam và Australia trong lĩnh vực này.

“Tôi tin rằng sự phối hợp giữa ba bên FIATA - VCCI - AusCham sẽ góp phần thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh trong logistics, đưa Việt Nam trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Logistics xanh giờ đây không chỉ là trách nhiệm môi trường, mà còn là yêu cầu sống còn để gia tăng sức cạnh tranh của doanh nghiệp trong môi trường kinh tế quốc tế đầy biến động,” ông Edwin Law khẳng định.

Tại phiên thảo luận của diễn đàn, đại diện các cơ quan, hiệp hội, doanh nghiệp đã trao đổi, thảo luận xoay quanh chủ đề "Doanh nghiệp logistics và hành trình xanh", trong đó tập trung vào những nội dung như: yêu cầu về thích ứng nhanh của doanh nghiệp cũng như chuỗi cung ứng trước những biến động của kinh tế toàn cầu.

Diễn đàn cũng bàn về các xu hướng tất yếu phát triển mạng lưới cung ứng xanh; logistics cho thương mại điện tử; chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo - đột phá phát triển logistics xanh và bền vững; phát triển bền vững và hiện đại hóa chuỗi cung ứng lạnh.

Từ những thảo luận trên, diễn đàn cũng đề xuất các giải pháp hỗ trợ từ phía cơ quan quản lý Nhà nước, các hiệp hội quốc tế, hiệp hội ngành hàng; đề xuất lộ trình và biện pháp cho doanh nghiệp phát triển, hoàn thiện mạng lưới cung ứng xanh trong bối cảnh phát triển kinh tế xanh, kinh tế bền vững...

Lễ ký kết biên bản ghi nhớ hợp tác giữa Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) và Hội Doanh nghiệp Xanh TP HCM. Ảnh: Thu Thảo/Mekong ASEAN.

Cũng trong khuôn khổ của diễn đàn, đã diễn ra Lễ ký kết biên bản ghi nhớ hợp tác giữa Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) và Hội Doanh nghiệp Xanh TP HCM; đồng thời công bố các nhà tài trợ chính thức của FIATA World Congress 2025.

Thu Thảo