Lũ dữ trong 30 năm qua khiến lúa mất mùa nghiêm trọng

Trồng lúa trên cánh đồng ở Fukushima, Nhật Bản. Ảnh: Kyodo/TTXVN

Theo bài báo công bố trên tạp chí Science Advances ngày 13/11, những trận lũ tàn phá ở châu Á và các khu vực lân cận trong giai đoạn 1980 - 2015 đã khiến năng suất lúa giảm trung bình 4,3% mỗi năm – tương đương mức thất thoát lên tới 18 triệu tấn trên toàn cầu.

Nhóm nghiên cứu nhận định kết quả thu được “gây chấn động thực sự”. Giáo sư dự bị Zhi Li tại Đại học Colorado Boulder (Mỹ), cũng là tác giả chính của nghiên cứu chia sẻ với ABC News: “Đó là tác động rất lớn”. Ông Li nhấn mạnh rằng mức thiệt hại này hoàn toàn có thể làm lung lay an ninh lương thực địa phương.

Ông Li chia sẻ, để đo mức độ ảnh hưởng của lũ, nhóm đã sử dụng mô hình lũ toàn cầu và đối chiếu với lịch sử các đợt ngập lụt ghi nhận từ vệ tinh, từ đó phác họa mối liên hệ giữa mỗi trận lũ “giết lúa” và tỷ lệ năng suất bị hao hụt sau từng sự kiện.

Mặc dù năng suất lúa trung bình hàng năm giảm 4,3%, nhưng ở một số quốc gia, mức giảm còn cao hơn nhiều. Theo kết quả nghiên cứu, một số khu vực ở Đông Nam Á bị mất 7% năng suất lúa, trong khi một số vùng trồng lúa nhiều - như bờ biển phía Đông Trung Quốc và một số khu vực ở Ấn Độ - thậm chí còn chịu mức mất mát lên tới 15% hàng năm.

Nghiên cứu cho thấy những tổn thất về năng suất lúa này tăng tốc sau năm 2000, trùng với thời điểm biến đổi khí hậu làm gia tăng tần suất và mức độ nghiêm trọng của lũ lụt làm chết lúa. Ông Li cho biết, trong thập kỷ vừa qua kể từ khi kết thúc giai đoạn nghiên cứu năm 2015, mức giảm năng suất lúa đã tăng tốc hơn nữa do nhiệt độ toàn cầu tiếp tục gia tăng.

Nhờ hiệu quả canh tác vượt trội và năng suất cao, lúa gạo là một trong những loại ngũ cốc có chi phí sản xuất thấp nhất. Theo Bộ Nông nghiệp Mỹ, lúa là lương thực chính của hơn một nửa dân số toàn cầu, với mức tiêu thụ lớn nhất tại châu Á, châu Phi hạ Sahara và Nam Mỹ.

Ông Li lưu ý rằng những tổn thất liên tục có thể gây bất ổn giá gạo trên thị trường toàn cầu. Giáo sư dự bị Anna Josephson tại Đại học Arizona nhận định với ABC News rằng theo lý thuyết kinh tế tiêu chuẩn, giáo gạo thường tăng do nguồn cung giảm. Bà nhấn mạnh: “Mọi cú sốc lớn, dù thuộc loại nào, đều có thể tác động đến hệ thống lương thực. Nếu giá cả tăng cao, người dân sẽ không đủ khả năng mua lương thực".

Bên cạnh đó, bà Cristina Connolly tại Đại học Connecticut lập luận rằng trong ngắn hạn, giá cả tăng và người dân hoặc phải trả giá cao hơn hoặc chuyển sang các sản phẩm khác, điều này sẽ gây ra hiệu ứng lan tỏa khắp nền kinh tế. Bà nêu vấn đề: "Giả sử những người nông dân bị giảm năng suất. Khi đó, họ sẽ không có nhiều tiền để chi tiêu. Bởi vậy, những người làm việc tại các cửa hàng sẽ mất việc, và họ không thể mua sản phẩm và các mặt hàng khác".

Một giải pháp mà các nhà nghiên cứu lưu ý là phát triển các giống lúa chịu được lũ lụt.

Tuy nhiên, bà Connolly cho rằng lúa có tầm quan trọng về mặt văn hóa và việc cộng đồng thay thế một giống lúa khác với giống lúa đã được tiêu thụ trong nhiều thế hệ có thể là bất khả thi. Bà bổ sung: "Về mặt văn hóa, lúa gạo rất quan trọng. Bởi vậy, bạn sẽ thấy rất nhiều hộ gia đình bị ảnh hưởng bởi điều này". Ngoài ra, hạt giống biến đổi gene thường có giá thành cao hơn.

Theo nhiều nhà khoa học, biến đổi khí hậu đang khiến các hiện tượng tự nhiên trở nên cực đoan hơn. Điều này đang xảy ra ở các quốc gia phải đối mặt với sụt giảm đáng kể nhất về sản lượng lúa gạo. Các nhà khoa học cho biết biến đổi khí hậu do con người gây ra đang khiến các hiện tượng mưa cực đoan trở nên thường xuyên và dữ dội hơn. Kết quả là, những trận mưa mạnh này làm tăng tần suất và quy mô lũ lụt.

Theo Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO), vào năm 2023, hơn 80% mối nguy hiểm khí tượng thủy văn được báo cáo ở châu Á là lũ lụt và bão. WMO nhận định châu Á vẫn là khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của thiên tai từ các mối nguy hiểm liên quan đến thời tiết, khí hậu và nước.

Hà Linh/Báo Tin tức và Dân tộc