Luật Điều ước Quốc tế đáp ứng yêu cầu chính trị, đối ngoại trong bối cảnh mới

Cắt giảm, đơn giản hóa quy trình, thủ tục

Thảo luận tại Tổ về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Điều ước quốc tế, đại biểu Quốc hội Lò Thị Luyến (Điện Biên) cho biết, Luật hiện hành đã có những "điểm nghẽn", ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng thực hiện các điều ước quốc tế, đặc biệt là những vấn đề cấp bách hoặc liên quan đến nguồn vốn ODA và các nguồn vốn vay ưu đãi khác. Nhìn từ thực tế của tỉnh Điện Biên, địa phương cũng có nguồn vốn này, nhưng cả một nhiệm kỳ vừa qua là không làm được. Lý do là bởi các thủ tục đàm phán thực hiện theo yêu cầu của nhà tài trợ sau đó lại phải làm lại các quy trình theo Luật Đầu tư công. Điều này đã làm chậm tiến độ thực hiện, nhiều khi đã hết thời hạn thực hiện các cam kết với nhà tài trợ và lại phải quay trở lại quy trình đàm phán.

Do đó, việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Điều ước quốc tế là cần thiết và phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng về đổi mới, hội nhập quốc tế và xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới; tạo hành lang pháp lý đồng bộ, minh bạch, phù hợp với yêu cầu cải cách hành chính và chuyển đổi số; đồng thời khắc phục những "điểm nghẽn" trong quá trình thực hiện luật hiện hành, đại biểu Quốc hội Lò Thị Luyến khẳng định.

Trình bày Tờ trình dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Điều ước quốc tế trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Hoài Trung cho biết, dự án Luật sửa đổi, bổ sung đối với 22 trong tổng số 80 điều của Luật Điều ước quốc tế năm 2016, bổ sung mới 2 điều, bãi bỏ 2 điều; sửa đổi, bổ sung 2 điều của Luật Tổ chức Chính phủ. Việc xây dựng dự án Luật là yêu cầu cấp thiết nhằm khắc phục các hạn chế, vướng mắc là “điểm nghẽn” trong quá trình thực hiện Luật Điều ước quốc tế.

Trong đó tập trung kịp thời thể chế hóa chủ trương của Đảng, Nhà nước theo các nghị quyết liên quan ban hành thời gian qua; bổ sung quy định đặc thù, rút gọn hơn thủ tục ký kết điều ước quốc tế đáp ứng yêu cầu chính trị, đối ngoại, hoạt động của lãnh đạo cấp cao; quy định về trình tự, thủ tục rút gọn cho ký kết điều ước quốc tế về vay hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) và vay ưu đãi nước ngoài; làm rõ một số quy định trong Luật Điều ước quốc tế để bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật.

Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại Lê Tấn Tới cho biết, Ủy ban tán thành với sự cần thiết ban hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Điều ước quốc tế. Việc sửa đổi Luật nhằm kịp thời thể chế hóa đường lối, chủ trương của Đảng, nhất là các Nghị quyết chuyên đề mà Bộ Chính trị vừa ban hành; đồng thời hoàn thiện thể chế, chính sách và pháp luật về hội nhập quốc tế trong tình hình mới; cải cách hành chính, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong ký kết điều ước quốc tế; khắc phục các “điểm nghẽn” trong Luật hiện hành, đáp ứng yêu cầu chính trị, công tác đối ngoại, hội nhập quốc tế của Đảng và Nhà nước.

Tuy nhiên, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại cho biết, một số ý kiến đề nghị bổ sung quy định về trách nhiệm, biện pháp xử lý trong trường hợp các quy định về thời hạn nêu trên không được tuân thủ; có ý kiến đề nghị sửa đổi quy định về kiểm tra, thẩm định điều ước quốc tế , theo hướng gộp quy trình thẩm định và kiểm tra điều ước quốc tế để giảm bớt quy trình, thủ tục. Về phân cấp, phân quyền, có ý kiến đề nghị tiếp tục nghiên cứu, rà soát các quy định để bảo đảm phân cấp, phân quyền rõ ràng, đúng đối tượng, phạm vi trong thực tiễn triển khai.

Toàn cảnh chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV ngày 31/10/2025

Bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật

Nêu quan điểm về các vấn đề cụ thể của dự thảo Luật, đại biểu Lò Thị Luyến nhất trí với phạm vi sửa đổi, bổ sung chủ yếu tập trung vào các nội dung liên quan đến ký kết, sửa đổi, bổ sung, gia hạn và tổ chức thực hiện điều ước quốc tế. Theo đại biểu, sửa đổi, bổ sung những quy định này không chỉ giúp khắc phục khó khăn trong thực tiễn mà còn góp phần đơn giản hóa quy trình, tăng cường phân quyền, từ đó nâng cao tính linh hoạt và hiệu quả trong công tác đối ngoại.

Đại biểu cũng cho rằng, các nội dung sửa đổi, bổ sung tại Điều 9, Điều 11, Điều 54, khoản 3 Điều 70 và bổ sung Điều 71A của dự thảo Luật thể hiện sự nỗ lực của Chính phủ trong việc quyết tâm cắt giảm các thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian xem xét và phê chuẩn điều ước quốc tế, tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ quan tổ chức và cá nhân trong nước tiếp cận, thực hiện các điều ước một cách nhanh chóng và minh bạch.

Bên cạnh đó, Luật hiện hành và dự thảo Luật lần này đều chưa thấy có quy định về trách nhiệm và chế tài xử lý. Đại biểu Tô Ái Vang (Cần Thơ) cũng đề nghị quy định rõ "10 ngày làm việc" nhằm đảm bảo cơ quan được lấy ý kiến có đủ thời gian xem xét nội dung pháp lý, chính trị, kinh tế và đối ngoại. Điều ước quốc tế có giá trị pháp lý cao, có yếu tố phức tạp, có sự ràng buộc quốc gia và có tính hậu quả pháp lý lâu dài nên cần phải có sự thẩm định kỹ lưỡng.

Bên cạnh đó, đại biểu Tô Ái Vang đề nghị tại khoản 1 Điều 41 cần làm rõ thêm về vai trò và trách nhiệm báo cáo của Chủ tịch nước và Chính phủ về việc gia nhập, phê chuẩn điều ước quốc tế trước Quốc hội, trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội để nâng cao vai trò kiểm soát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đối với việc ký kết các điều ước quốc tế, đặc biệt là các vấn đề có ảnh hưởng lớn đến quốc gia dân tộc.

Hương Giang