Luật hóa xử lý nợ xấu có 'độ trễ' đến năm 2026

Nghị quyết 42 vốn chỉ là cơ chế thí điểm, có hiệu lực trong giai đoạn 2017-2023, nên tiềm ẩn rủi ro chính sách khi hết hiệu lực. Việc đưa các nội dung cốt lõi của Nghị quyết này vào Luật TCTD sửa đổi 2024 đã giúp loại bỏ sự bất định, tạo nền tảng pháp lý ổn định, lâu dài cho công tác xử lý nợ xấu. Luật hóa Nghị quyết 42 còn giúp hệ thống ngân hàng Việt Nam tiệm cận hơn với thông lệ quốc tế, khi cơ chế xử lý tài sản bảo đảm ngoài tố tụng vốn đã được luật hóa từ lâu ở nhiều quốc gia. Việt Nam đang đi đúng hướng, từng bước rút ngắn khoảng cách pháp lý so với các nước có hệ thống ngân hàng phát triển, qua đó củng cố niềm tin của nhà đầu tư, nâng cao tính minh bạch thị trường tài chính và năng lực quản trị rủi ro.

Từ góc nhìn thực tiễn, ông Nguyễn Quốc Hùng - Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam nhận định, việc luật hóa Nghị quyết 42, đặc biệt tại Điều 198a của Luật TCTD sửa đổi 2024 cho phép các TCTD được quyền thu giữ tài sản bảo đảm khi khách hàng vi phạm nghĩa vụ có ý nghĩa rất quan trọng, là cơ sở pháp lý quan trọng hỗ trợ quá trình xử lý nợ xấu. Trước đây, Nghị quyết 42/2017/QH14 đã cho phép thí điểm việc thu giữ tài sản bảo đảm, nhưng đến cuối năm 2023, Nghị quyết này hết hiệu lực, khiến các TCTD gặp nhiều khó khăn trong thu hồi nợ. Không ít trường hợp khách hàng không có ý thức trả nợ, chưa tự nguyện bàn giao tài sản dù tài sản đó đã được thế chấp hợp pháp, dẫn đến quá trình xử lý nợ kéo dài. “Luật mới quy định rõ hơn quyền thu giữ tài sản bảo đảm của TCTD, đồng thời giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết việc thực hiện. Đây được xem là bước tiến quan trọng giúp các ngân hàng chủ động hơn trong xử lý nợ xấu, khơi thông dòng vốn bị ách tắc”, ông Hùng khẳng định. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh, ngân hàng không mong muốn phải thu giữ tài sản mà kỳ vọng khách hàng thực hiện đúng nghĩa vụ trả nợ, hoặc trong trường hợp không còn khả năng thanh toán, tự nguyện bàn giao hoặc phát mại tài sản để xử lý nợ. “Khi ý thức trách nhiệm và tuân thủ pháp luật của người vay được nâng cao, việc thu hồi và xử lý nợ xấu sẽ hiệu quả hơn, góp phần đưa dòng vốn quay trở lại nền kinh tế, tạo điều kiện giảm chi phí vốn và hạ lãi suất cho khách hàng”, ông Hùng chia sẻ thêm.

Dù việc luật hóa Nghị quyết 42 là bước đi đúng hướng, nhưng FiinRatings nhận định, vẫn còn một số thách thức pháp lý cần tháo gỡ. Các vấn đề nổi bật bao gồm: quyền thu giữ tài sản, định giá tài sản, và thẩm quyền xử lý khi có nhiều chủ nợ cùng liên quan. Ngoài ra, trong thực tiễn, các ngân hàng còn gặp khó khăn khi thu giữ tài sản do phải chờ sự xác minh, hỗ trợ từ công an, UBND hoặc chính quyền địa phương. Sự thiếu đồng bộ pháp lý: cơ chế của Nghị quyết 42 nhiều khi mâu thuẫn hoặc chưa được tích hợp đầy đủ với các luật liên quan như Bộ luật Dân sự, Luật Thi hành án... Điều này dẫn đến quy trình thu hồi nợ xấu còn chưa thật sự nhất quán và có thể làm giảm hiệu quả trong quá trình triển khai.

Liên quan đến công tác thi hành án, ông Hùng cũng thẳng thắn nhìn nhận, hiện vẫn còn nhiều vụ việc bản án đã có hiệu lực nhưng việc thi hành rất khó khăn do nhiều nguyên nhân: người vay bỏ trốn, chống đối, hoặc cơ quan thi hành án chưa có biện pháp kiên quyết. Do vậy, thời gian tới cần nâng cao trách nhiệm của cả người thi hành án và người bị thi hành án. Chỉ khi việc thi hành án được thực hiện hiệu quả thì quyền thu giữ tài sản bảo đảm của ngân hàng mới phát huy được hiệu quả, góp phần đẩy nhanh tiến độ xử lý nợ xấu.

Cùng với việc hoàn thiện khung pháp lý, để giảm thiểu nợ xấu phát sinh, các ngân hàng cần tập trung nâng cao chất lượng thẩm định, đánh giá phương án vay và hiệu quả dự án kinh doanh. Tài sản bảo đảm chỉ là yếu tố hỗ trợ, quan trọng hơn là xác định được khả năng hoàn vốn của phương án kinh doanh. Khi thẩm định chặt chẽ, nợ xấu phát sinh sẽ giảm đáng kể, giúp hệ thống ngân hàng hoạt động an toàn hơn.

Theo FiinRatings, việc luật hóa Nghị quyết 42 cho thấy nỗ lực hoàn thiện khung pháp lý nhằm xử lý căn cơ các điểm nghẽn về nợ xấu. Tuy nhiên tác động tích cực của việc luật hóa sẽ cần một khoảng thời gian nhất định để mang lại kết quả rõ rệt vào thực tiễn hoạt động của hệ thống ngân hàng. “Chúng tôi cho rằng tác động tích cực dự kiến sẽ chỉ thực sự phát huy hiệu quả từ nửa cuối năm 2026, khi khuôn khổ pháp lý mới đã vận hành ổn định và các tổ chức tín dụng đã có đủ thời gian điều chỉnh quy trình thu hồi nợ xấu để phù hợp theo quy định”, FiinRatings nhận định.

Nguyễn Vũ