Lưu giữ mạch nguồn báo chí Việt Nam

Bút sắc, lòng trong, tâm sáng

Bảo tàng Báo chí Việt Nam là bảo tàng chuyên ngành nằm trong hệ thống bảo tàng quốc gia, trực thuộc Hội Nhà báo Việt Nam. Hơn 700 tư liệu, hiện vật gốc được chọn lọc giới thiệu tại không gian trưng bày đã phần nào khắc họa quá trình hình thành và phát triển của báo chí cách mạng Việt Nam thông qua các loại hình báo chí gồm báo in, báo nói, báo hình và báo điện tử.

Ấn tượng đầu tiên của tôi khi đến tham quan Bảo tàng Báo chí Việt Nam chính là không gian khánh tiết, nơi biểu tượng “Bút Sen” luôn được thắp sáng. Ngòi bút đặt trên cánh sen, hai bên cánh sen được kết bởi tên các cơ quan báo chí và các tờ báo có từ trước cho đến nay.

Chị Nguyễn Thu Hiền, công tác tại Bảo tàng Báo chí Việt Nam, giới thiệu về một số không gian trưng bày tại bảo tàng. Ảnh: H.THẢO

Chị Nguyễn Thu Hiền, công tác tại Phòng Nghiệp vụ (Bảo tàng Báo chí Việt Nam) cho hay, “Bút Sen” mang thông điệp bút sắc, lòng trong, tâm sáng, đó cũng chính là tâm niệm của những người làm báo. Bút sắc, thể hiện sự sắc bén trong tư duy, khả năng phân tích và ngòi bút tinh tường của người làm báo phản ánh một cách chân thực, khách quan và có chiều sâu. Lòng trong thể hiện sự trong sáng, trung thực, nói đúng sự thật, viết đúng sự thật, không bẻ cong ngòi bút và đó chính là đạo đức nghề nghiệp của người cầm bút, là nền tảng để xây dựng niềm tin của công chúng vào báo chí. Tâm sáng biểu trưng cho sự minh bạch, thiện lương và trách nhiệm của người cầm bút với công chúng.

Đồng hành cùng lịch sử

Bảo tàng Báo chí Việt Nam được thiết kế dẫn dắt người xem đi qua các mốc son lịch sử quan trọng, tái hiện một cách chân thực hành trình của báo chí cách mạng. Không gian trưng bày báo chí được chia theo các giai đoạn lịch sử gồm 1865 - 1925; 1925 - 1945; 1945 - 1954; 1954 - 1975 và giai đoạn từ năm 1975 đến nay.

Kể từ năm 1865, khi tờ báo tiếng Việt đầu tiên là Gia Định Báo được khai sinh tại Sài Gòn - Gia Định, báo chí quốc ngữ bắt đầu lan rộng ra khắp ba miền Nam - Trung - Bắc. Năm 1925, báo Thanh Niên - tờ báo do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập ra số đầu tiên đã đánh dấu cho sự ra đời của nền báo chí cách mạng Việt Nam. Từ đây, bên cạnh việc phản ánh hiện thực xã hội, với tinh thần chấn hưng dân khí và cổ vũ dân trí, với vũ khí sắc bén, hữu hiệu là ngòi bút, các nhà báo cách mạng đã góp phần rất lớn vào sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước.

Một số hiện vật đã nhuốm màu thời gian trưng bày tại bảo tàng. Ảnh: THU HIỀN

Đi qua hai cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc, báo chí trở thành vũ khí sắc bén trên mặt trận tư tưởng. Những chiếc máy ảnh ghi lại các khoảnh khắc lịch sử từ chiến trường hay những tờ báo in bằng tay, những bản tin tốc ký, những bức ảnh tư liệu quý giá được phóng viên chiến trường ghi lại trong bom đạn... đã thể hiện sự dũng cảm và tinh thần không lùi bước của những người làm báo. Một số máy đánh chữ thời chiến với những vết mòn do sử dụng liên tục đã minh chứng cho tinh thần làm việc, sự cống hiến không ngừng nghỉ của những người làm báo cách mạng.

Theo dòng thời gian, báo chí tiếp tục đồng hành cùng đất nước trong công cuộc đổi mới và hội nhập. Các hiện vật trưng bày phản ánh sự phát triển của công nghệ làm báo với sự xuất hiện của máy tính, máy ảnh kỹ thuật số và các thiết bị truyền thông hiện đại. Những thành tựu của báo chí Việt Nam trên các nền tảng số đã khẳng định vị thế của báo chí trong kỷ nguyên số.

Những hiện vật “biết nói”

Xúc động biết bao khi đứng trước những kỷ vật đã nhuốm màu thời gian được trưng bày tại bảo tàng. Mỗi kỷ vật là câu chuyện xúc động về hành trình của người sử dụng.

Đó là chiếc Thẻ nhà báo nhỏ nhắn, xinh xắn của nhà báo Nguyễn Khoa Bội Lan, nữ nhà báo hiếm hoi trở thành đặc phái viên của báo Cứu Quốc ở Khu 4 năm 1948. Kỷ vật này được nhà báo Nguyễn Khoa Bội Lan mang bên mình suốt nửa thế kỷ.

Đó là cuốn nhật ký màu nâu cũ, với độ dày hàng trăm trang được ghi chép hằng ngày với nét chữ nhỏ xinh, cẩn thận của nhà báo Lệ Thu. Cuốn nhật ký đã ghi chép chân thực về chiến trường của một nữ nhà báo bám thực địa. Nhà báo nguyên là phóng viên, biên tập viên của Đài Tiếng nói Việt Nam (1964 - 1972). Từ 1973 - 1975, nữ nhà báo Lệ Thu được điều động sang làm phóng viên, biên tập viên của Đài Phát thanh Giải phóng, trực tiếp tác nghiệp tại chiến trường Nam Trung Bộ, chủ yếu là ở Bình Định. Chính trong thời gian này, cuốn nhật ký là người bạn tâm tình, chia sẻ buồn vui, sự khốc liệt của cuộc chiến, nỗi nhớ nhà, nhớ con của nữ nhà báo.

Nhiều hiện vật ghi lại một thời làm báo được trưng bày tại bảo tàng. Ảnh: H.THẢO

Tại khu vực tầng 2 của bảo tàng có trưng bày chiếc xe đạp Thống Nhất của nhà báo, liệt sĩ Đặng Loan. Chị Thu Hiền cho biết, nhà báo Đặng Loan sinh năm 1917, quê ở xã Thanh Bình (nay là xã Phong Thịnh), huyện Thanh Chương (Nghệ An). Ông là cán bộ tiền khởi nghĩa, trải qua nhiều vị trí, ông được tăng cường làm Trưởng ban Tuyên huấn kiêm Chủ bút báo Miền Tây Nghệ An. Trong những năm tháng chiến tranh ác liệt, ông vẫn kiên cường bám cơ sở, cùng với phóng viên lấy thông tin, biên tập phát hành báo đầy đủ, kịp thời, phục vụ cho công tác tuyên truyền. Chiếc xe đạp Thống Nhất được Nhà nước cấp cho nhà báo Đặng Loan sử dụng làm phương tiện đi lại cá nhân và phục vụ công việc làm báo những năm 1964 - 1965 khi ông làm Tổng Biên tập Báo Miền Tây Nghệ An. Ngày 24/3/1965, ông và nhà báo Trần Văn Thông đang làm nhiệm vụ tại cơ quan thì máy bay Mỹ oanh tạc. Ông đã chỉ huy lực lượng tự vệ cơ quan đánh trả quyết liệt và anh dũng hy sinh. Ông được truy tặng danh hiệu liệt sĩ và được Hội Nhà báo Việt Nam truy tặng Huy chương Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam.

HUỲNH THẢO - THU HIỀN