Lý do xuất khẩu cà phê, cá ngừ gặp khó

Cà phê còn nhiều nút thắt

Nửa đầu năm nay, kim ngạch xuất khẩu cà phê Việt Nam đạt mức kỷ lục nhờ sự tăng trưởng mạnh mẽ của dòng sản phẩm Arabica và cà phê chế biến sâu. Với đà tăng trưởng hiện tại, ngành kỳ vọng cán mốc 7 tỷ USD trong năm nay, một cột mốc quan trọng khẳng định vị thế cà phê Việt trên thị trường toàn cầu. Tuy nhiên, đằng sau kết quả ấn tượng đó là những thách thức đang dần bộc lộ, đặc biệt trong bối cảnh nhiều thị trường xuất khẩu lớn áp dụng rào cản kỹ thuật mới.

Cụ thể, Mỹ áp thuế nhập khẩu lên tới 20% đối với cà phê, trong khi châu Âu thực thi Quy định chống phá rừng (EUDR) với yêu cầu khắt khe về truy xuất nguồn gốc và sản xuất bền vững. Điều này buộc ngành cà phê trong nước phải chuyển hướng đầu tư vào các vùng trồng chất lượng cao, kiểm soát tốt quy trình canh tác và đẩy mạnh chế biến sâu để nâng cao giá trị gia tăng.

Dự kiến xuất khẩu cà phê cả năm có thể cán mốc 7 tỷ USD.

Bên cạnh đó, việc xây dựng thương hiệu quốc gia, phát triển các sản phẩm đặc trưng như cà phê đặc sản, cà phê có chứng chỉ bền vững và thân thiện với môi trường cũng được xem là hướng đi cần thiết để duy trì thị phần tại các thị trường cao cấp như EU.

Các chuyên gia nhấn mạnh, muốn đi đường dài, ngành cà phê cần một chiến lược tổng thể từ vùng nguyên liệu đến truyền thông thương hiệu. Việc bảo hộ chỉ dẫn địa lý, chẳng hạn như “Cà phê Buôn Ma Thuột”, kết hợp với việc kể câu chuyện văn hóa qua các chương trình xúc tiến thương mại sẽ giúp cà phê Việt không chỉ cạnh tranh về giá mà còn về giá trị văn hóa và trách nhiệm môi trường - yếu tố đang ngày càng được người tiêu dùng quốc tế coi trọng.

Cá ngừ xuất khẩu giảm do thiếu nguyên liệu

Trong khi cà phê đang nỗ lực mở rộng chuỗi giá trị thì ngành cá ngừ lại đang đối mặt với bài toán thiếu nguyên liệu. Số liệu cho thấy, xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam sang thị trường Đức trong 5 tháng đầu giảm tới 33% so với cùng kỳ, chỉ đạt gần 11 triệu USD. Đáng chú ý, nhóm hàng có kim ngạch giảm sâu nhất là cá ngừ chế biến và đóng hộp (mã HS16), giảm tới 48%. Nguyên nhân chủ yếu đến từ việc không đảm bảo nguồn cung nguyên liệu trong nước.

Ngành cá ngừ đang đối mặt với bài toán thiếu nguyên liệu.

Một số doanh nghiệp đã tìm cách nhập khẩu nguyên liệu từ các nước EU để duy trì sản xuất. Tuy nhiên, việc này không chỉ làm tăng chi phí đầu vào mà còn khiến sản phẩm mất đi lợi thế cạnh tranh về giá - trong bối cảnh người tiêu dùng Đức có xu hướng thắt chặt chi tiêu vì áp lực kinh tế. Mặt khác, cá ngừ là mặt hàng bị kiểm soát rất chặt về chứng nhận khai thác và nguồn gốc đánh bắt, khiến nhiều lô hàng dù có nhu cầu cũng không thể xuất đi do vướng thủ tục cấp giấy tờ trong nước.

Nhiều chuyên gia cho rằng, doanh nghiệp Việt cần mở rộng sang thị trường EU và châu Á. Tuy nhiên, để làm được điều đó, Nhà nước cần tháo gỡ điểm nghẽn trong việc cấp chứng từ xác nhận nguồn khai thác và hỗ trợ xây dựng vùng nguyên liệu ổn định cho ngành cá ngừ - một trong những mặt hàng thủy sản chiến lược của Việt Nam.

Chính phủ gỡ khó

Trước những phản ánh từ báo chí và doanh nghiệp, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì, phối hợp với các bộ ngành liên quan khẩn trương đề xuất giải pháp tháo gỡ khó khăn trong cả hai lĩnh vực cà phê và cá ngừ.

Thủ tướng yêu cầu các đơn vị liên quan tập trung vào một số trụ cột chính: Hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư vào chế biến sâu, phát triển vùng nguyên liệu có thể truy xuất nguồn gốc và xây dựng chuỗi liên kết theo mô hình bền vững. Đây là những yếu tố then chốt để nâng cao giá trị gia tăng và đảm bảo năng lực cạnh tranh lâu dài của nông sản, thủy sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Chỉ đạo của Thủ tướng được kỳ vọng sẽ giúp hai ngành chủ lực là cà phê và cá ngừ không chỉ vượt qua giai đoạn khó khăn trước mắt mà còn tạo nền tảng vững chắc để vươn xa hơn trên thị trường toàn cầu.

Thanh Huyền