Ma trận 'hàng hiệu giá rẻ'

Vi phạm bản quyền thương hiệu không còn là hiện tượng đơn lẻ, mà đang trở thành “vết sẹo” dai dẳng trong môi trường kinh doanh Việt Nam, gây tổn hại nghiêm trọng đến uy tín hàng Việt, xói mòn lòng tin người tiêu dùng và đẩy doanh nghiệp làm ăn chân chính vào thế yếu.

Hàng nhái công khai tuồn ra từ chợ đầu mối

Đầu tháng 5/2025, trong vai một khách buôn săn hàng thời trang giá rẻ, phóng viên có mặt tại chợ Ninh Hiệp (Gia Lâm, Hà Nội), nơi được mệnh danh là “thiên đường thời trang” nhưng cũng nổi danh với cái tên không mấy đẹp đẽ: “điểm đen hàng giả, hàng nhái”. Ngay từ cổng chợ, hàng loạt biển hiệu bắt mắt san sát hiện ra với những cái tên đình đám toàn cầu như “Zara”, “Nike”, “Adidas”, “Chanel”, “Gucci”, “Dior”… khiến nơi đây chẳng khác gì một trung tâm thương mại cao cấp giữa lòng thủ đô.

Bộ quần áo logo của Nike với tem mác và chất lượng cực kém được phóng viên mua với giá chỉ 70 nghìn đồng.

Nhưng điều khiến bất kỳ ai cũng phải choáng váng lại không nằm ở vẻ ngoài hào nhoáng, mà chính là mức giá không tưởng: áo hoodie “Nike” chỉ 70.000 đồng, túi “Chanel” 120.000 đồng, kính “Rayban” 50.000 đồng. Những món đồ “gắn mác hàng hiệu” bị chất đống, đóng bao, bày bán la liệt... Người bán hồ hởi mời chào không chút e ngại, kèm theo lời cam đoan chắc nịch: “Cứ lấy thoải mái, in logo y như thật, khách Tây còn chẳng phân biệt nổi!”.

Không dừng lại ở đó, một số tiểu thương còn chủ động “gợi ý” dịch vụ đặt hàng nhái theo yêu cầu, cam kết mẫu mã chuẩn đến 95% hàng chính hãng, thời gian sản xuất chỉ tính bằng ngày. Từ các tỉnh thành đổ về, các mối buôn gom hàng ồ ạt để bán online, hình thành nên một chuỗi cung ứng ngầm, vận hành bài bản và trơn tru như một hệ thống công nghiệp.

Thế nhưng, chỉ một tuần trở lại đây, không khí náo nhiệt ấy bỗng biến mất lạ thường. Tầng 1 của chợ chỉ lác đác vài kiốt mở cửa, tầng 2 rơi vào trạng thái “ngủ đông”, nhiều gian hàng phủ bạt, im lìm như bị bỏ hoang. Những dãy mặt tiền từng tấp nập kẻ bán người mua giờ trơ trọi, vắng bóng tiểu thương.

Nhiều tiểu thương thừa nhận họ đang tạm nghỉ để tránh đoàn kiểm tra, đồng thời chuyển sang hình thức bán hàng online cho “an toàn”. Nhiều kiốt dán giấy “tạm nghỉ”, “đóng cửa sửa chữa” như một cách che chắn trước sự kiểm tra gắt gao từ lực lượng chức năng.

Chị H., tiểu thương có thâm niên hơn 10 năm buôn bán tại chợ, cho biết chưa từng thấy cảnh cả dãy sạp đồng loạt ngưng hoạt động như lần này. Không chỉ vì nỗi lo kiểm tra thuế, nhiều tiểu thương còn thẳng thắn chia sẻ rằng thị trường tiêu thụ đang sụt giảm, khách chuyển dần sang mua online. Phần lớn hàng hóa hiện đến từ các xưởng nội địa, không có giấy tờ hợp pháp, càng khiến giới buôn bán thêm lo ngại trước các đợt “càn quét” hàng giả, hàng nhái.

Tương tự, tại chợ Thổ Tang (huyện Vĩnh Tường, Vĩnh Phúc), một trong những trung tâm buôn sỉ hàng tiêu dùng lớn nhất miền Bắc cũng đang chứng kiến làn sóng tiểu thương “đóng cửa”.

Sự vắng lặng gần đây là kết quả từ đợt kiểm tra diện rộng do Chi cục Quản lý thị trường Vĩnh Phúc phối hợp với Công an tỉnh triển khai tại chợ Thổ Tang. Hàng loạt vi phạm liên quan đến buôn lậu, hàng giả, thực phẩm không đạt chất lượng đã bị phát hiện và xử lý. Trong đợt cao điểm này, lực lượng chức năng đã phát hiện 4 vụ buôn bán hàng hóa giả mạo nhãn hiệu nổi tiếng, tịch thu tang vật gồm: 1.415 túi xách, 300 mỹ phẩm, 304 quần áo và dép. Các chủ cửa hàng bị xử phạt tổng cộng 64 triệu đồng và buộc tiêu hủy toàn bộ số hàng vi phạm trị giá hơn 40,3 triệu đồng.

Ngoài ra, lực lượng liên ngành còn ghi nhận các hành vi gian lận khác như bán bánh kẹo thay đổi hạn sử dụng, đồ chơi trẻ em không đúng nhãn mác, kinh doanh sản phẩm động vật chết, chưa qua kiểm dịch, không rõ nguồn gốc, tổng khối lượng lên tới 2.053 kg, bị xử phạt 26,5 triệu đồng.

Không gian mạng, “mặt trận” mới của hàng giả, hàng nhái

Nếu như trước đây, hàng giả, hàng nhái chủ yếu tồn tại tại các chợ đầu mối thì nay, “cuộc chiến” ấy đã chuyển địa bàn. Và, không gian mạng đang trở thành một “đại bản doanh” mới, nơi hàng giả ngự trị công khai, lộng hành mà khó ai kiểm soát nổi. Từ các sàn thương mại điện tử lớn như Shopee, Lazada, TikTok Shop cho đến các hội nhóm trên mạng xã hội, không mặt hàng nào thoát khỏi vòng vây hàng nhái: từ thời trang, phụ kiện, mỹ phẩm đến thực phẩm, đồ gia dụng. Chúng được "ngụy trang" dưới lớp vỏ hào nhoáng với những cụm từ đánh lừa như “rep 1:1”, “like auth”, “full box”… những mỹ từ giả dối, dùng để hợp thức hóa cho hàng giả.

Chỉ cần vài cú click với từ khóa “Nike giá rẻ” trên Shopee, người dùng lập tức bị “tấn công” bởi hàng loạt sản phẩm: giày Nike Air Max “rep 1:1” chỉ 179.000 đồng, áo hoodie Nike “chính hãng – bao đẹp” giá 89.000 đồng. Những con số rẻ đến phi lý đánh trúng tâm lý sính hàng hiệu nhưng thiếu hiểu biết và ham giá rẻ, đặc biệt là giới trẻ, học sinh, sinh viên. Nhiều gian hàng không ngần ngại đăng tải hình ảnh logo Nike thật, kèm lời quảng cáo nửa thật nửa giả: “Cam kết giống 95%”, “Xưởng chuẩn Âu – Mỹ”, “Nike nội địa Trung”… Nhưng sự thật là: không hóa đơn, không chứng từ, không một minh chứng nào cho thấy nguồn gốc hợp pháp.

Chợ Ninh Hiệp đang rơi vào cảnh im ắng lạ thường.

Có những shop còn ghi rõ trong phần mô tả: “Form chuẩn hãng, tem mác như real, giá tốt vì lấy từ xưởng nội bộ”. Những lời mập mờ nhưng đánh vào lòng tin ấy đang từng ngày biến sàn thương mại điện tử thành mảnh đất “màu mỡ” cho hàng giả nở rộ. Các sản phẩm vi phạm bản quyền không chỉ lừa gạt người tiêu dùng mà còn đâm thẳng vào lợi ích chính đáng của các thương hiệu chân chính – những doanh nghiệp đã đổ hàng tỷ đồng vào R&D, xây dựng hình ảnh và kiểm soát chất lượng.

Nguy hiểm hơn, hoạt động buôn bán “rep 1:1”, “super fake” đang diễn ra công khai với hàng ngàn lượt mua, đánh giá 5 sao, khiến không ít người ngộ nhận đây là hàng thật đang được giảm giá “sốc”. Sự buông lỏng kiểm duyệt, thiếu cơ chế hậu kiểm nghiêm minh trên các nền tảng đang gián tiếp hợp pháp hóa cho vi phạm, làm lệch lạc thị trường và bào mòn niềm tin người tiêu dùng.

Trên Lazada, chỉ với từ khóa như “túi Dior học sinh” hay “Chanel nữ đẹp”, người mua dễ dàng tìm thấy hàng loạt sản phẩm giả mạo, giá chỉ từ 70.000 – 150.000 đồng. Ảnh chụp long lanh, thiết kế mô phỏng tinh vi, mô tả hấp dẫn với các cụm từ gây hiểu nhầm như “hàng loại 1”, “full phụ kiện”, “hộp – túi – tag – thẻ bài đầy đủ”, khiến người tiêu dùng lầm tưởng đây là hàng chính hãng được giảm sâu hoặc thanh lý hợp pháp.

Đáng nói, trên giấy tờ và tuyên bố chính thức, Lazada khẳng định mạnh mẽ: “Nói không với hàng giả”. Theo cam kết, mọi sản phẩm trên nền tảng phải là hàng chính hãng, do nhà phân phối hoặc chủ sở hữu thương hiệu xác nhận. Lazada thậm chí yêu cầu nhà bán cam kết về quyền sở hữu nhãn hiệu, bằng sáng chế… Nhưng trái ngược hoàn toàn với những lời tuyên bố này là thực tế nhức nhối: hàng giả nhan nhản, tìm mua dễ như trở bàn tay.

Ví dụ điển hình: túi Gucci Neo Vintage GG Supreme Belt Bag chính hãng được niêm yết tại Hà Nội với giá 27,5 triệu đồng. Trong khi đó, trên Lazada, sản phẩm có mẫu mã gần giống, thậm chí ghi rõ “Gucci – xuất xứ Trung Quốc” lại chỉ được rao bán với giá từ 85.000 – 140.000 đồng – rẻ gấp gần 300 lần. Hàng nghìn sản phẩm tương tự đã được bán ra, mang nhãn Gucci nhưng tuyệt nhiên không có hóa đơn, giấy tờ hay bằng chứng về quyền sử dụng thương hiệu.

Để kiểm chứng, phóng viên đặt mua bộ đồ thể thao in logo Nike với giá 70.000 đồng. Kết quả: chất vải kém, đường may lỏng lẻo, tem mác sơ sài, không có nhãn mác ghi thông tin theo quy định pháp luật như tên cơ sở sản xuất, thành phần, hướng dẫn sử dụng, những yêu cầu cơ bản đối với hàng hóa hợp pháp tại Việt Nam.

Không chỉ quần áo, túi xách, hàng nhái còn tràn lan trong các phụ kiện như ốp điện thoại, giày dép, nón mũ, với logo Apple, Adidas, Louis Vuitton... được in công khai. Những gian hàng vi phạm vẫn hoạt động mỗi ngày mà không gặp bất kỳ trở ngại nào, cho thấy rõ: Lazada đang lỏng lẻo trong kiểm duyệt, chỉ xử lý vi phạm khi bị người dùng tố cáo, một cơ chế bị động, yếu ớt và thiếu hiệu quả.

Tệ hơn, dù ban hành quy định cấm hàng giả, Lazada lại tuyên bố miễn trừ trách nhiệm về chất lượng hàng hóa, giao hết quyền xác minh cho người bán. Khi phát hiện vi phạm, người mua chỉ được đề nghị “báo cáo”, hoặc “chat với bộ phận hỗ trợ”. Giải pháp nửa vời này chẳng khác gì mở toang cánh cửa cho hàng giả hoành hành.

Trên TikTok Shop, tình trạng còn trắng trợn hơn: các shop livestream quay cận cảnh từng mẫu giày “Adidas fake 1:1”, túi “Louis Vuitton rep”, đồng hồ “Rolex bản cao cấp” và “review” chuyên nghiệp đến mức đánh lừa cảm giác. Có nơi còn “dạy” khách phân biệt giữa “rep cao cấp” và “fake rẻ tiền”, như thể đang kinh doanh một dòng sản phẩm “hợp pháp về đạo đức”.

Mặc dù các nền tảng đều cấm bán hàng giả trong quy định, nhưng kiểm duyệt chủ yếu dựa vào tố cáo của người dùng. Shop vi phạm bị đánh dấu vẫn tồn tại; nếu bị xóa, chúng chỉ cần lập tài khoản mới, tiếp tục livestream và bán hàng. Một số còn vận hành nhiều shop dự phòng để “né” cơ chế khóa, một chiêu bài tinh vi nhưng phổ biến.

Bảo Phương