Mâm cúng Tết Đoan Ngọ: 3 món ăn không thể thiếu để cầu may mắn, tài lộc

Tết Đoan Ngọ, diễn ra vào mùng 5 tháng 5 âm lịch hằng năm, là một trong những ngày lễ truyền thống quan trọng của người Việt. Hôm nay (31/5) là ngày Tết Đoan Ngọ.

Không chỉ là dịp để “diệt sâu bọ” theo quan niệm dân gian, Tết Đoan Ngọ còn là thời điểm gia đình quây quần bên mâm cơm cúng tổ tiên, cầu mong một năm bình an, mạnh khỏe và thịnh vượng.

Mâm cúng Tết Đoan Ngọ. (Ảnh sưu tầm)

Trong đó, mâm cúng chính là linh hồn của ngày lễ, mang đậm nét văn hóa tâm linh và tinh hoa ẩm thực truyền thống.

Mâm cúng Tết Đoan Ngọ không quá cầu kỳ nhưng đòi hỏi sự tinh tế và cân bằng giữa các món ăn truyền thống. Những thành phần quen thuộc không thể thiếu bao gồm: rượu nếp, bánh ú tro, trái cây mùa hè và các món mặn như thịt vịt hoặc thịt quay.

Cơm rượu nếp

Đây là món ăn đặc trưng nhất của Tết Đoan Ngọ, được cho là có khả năng “giết sâu bọ” trong cơ thể khi ăn vào buổi sáng sớm.

Cơm rượu nếp có thể được làm từ nếp cẩm hoặc nếp trắng, ủ lên men vừa đủ để giữ hương vị thơm nồng nhưng không quá cay nồng, thích hợp cho cả người lớn và trẻ nhỏ.

Cơm rượu nếp là món ăn không thể thiếu trong mâm cúng Tết Đoan Ngọ. (Ảnh sưu tầm)

Cơm rượu nếp là món ăn truyền thống phổ biến trong dịp Tết Đoan Ngọ trên khắp Việt Nam, nhưng mỗi vùng miền lại có cách chế biến và hương vị khác nhau, tạo nên những nét đặc trưng riêng:

Miền Bắc

Ở miền Bắc, cơm rượu nếp thường được làm từ nếp cái hoa vàng. Đây là loại nếp dẻo thơm đặc trưng. Sau khi đồ chín, nếp được trộn với men rượu và ủ khoảng 2-3 ngày.

Cơm rượu miền Bắc thường khô, rời hạt, có vị ngọt nhẹ và cay nồng, không nhiều nước. Người ta ăn cơm rượu như một món ăn riêng biệt, vừa ngon vừa có tác dụng tiêu thực, “diệt sâu bọ”.

Cơm rượu nếp cái hoa vàng. (Ảnh sưu tầm)

Miền Trung

Miền Trung ít phổ biến cơm rượu trong Tết Đoan Ngọ, nhưng nếu có, người dân thường làm cơm rượu tương tự miền Bắc, nhưng dùng nếp trắng hoặc nếp lứt. Hương vị nghiêng về mặn ngọt nhẹ và cay nồng, phù hợp khẩu vị địa phương.

Miền Nam

Ở miền Nam, cơm rượu được gọi là cơm rượu nếp nước. Cách chế biến khác biệt: cơm nếp được viên tròn, ủ với men và có nhiều nước rượu hơn. Khi ăn, người ta thường múc cả cơm và nước, có vị ngọt, thơm, mềm, rất được ưa chuộng trong ngày Tết Đoan Ngọ.

Cơm rượu nếp nước phổ biến ở miền Nam. (Ảnh sưu tầm)

Bánh ú tro

Loại bánh được gói bằng lá dong, nhân đậu xanh hoặc không nhân, có màu vàng trong đặc trưng. Bánh ú tro mang ý nghĩa thanh lọc cơ thể và tượng trưng cho sự trong sạch, nhẹ nhàng trong tâm hồn.

Bánh ú tro mang ý nghĩa thanh lọc cơ thể và tượng trưng cho sự trong sạch, nhẹ nhàng trong tâm hồn. (Ảnh sưu tầm)

Trên mâm cúng còn có trái cây mùa hè như mận, vải, xoài, dưa hấu.... Đây không chỉ là lễ vật dâng lên tổ tiên mà còn thể hiện lòng biết ơn với thiên nhiên đã ban tặng vụ mùa bội thu.

Mâm cúng Tết Đoan Ngọ còn có các loại trái cây mùa hè. (Ảnh minh họa)

Thịt vịt

Ngoài ra, ở nhiều vùng miền, thịt vịt cũng là món ăn thường xuất hiện trong mâm cúng Tết Đoan Ngọ. Người xưa tin rằng ăn thịt vịt vào thời điểm này giúp cơ thể “hạ nhiệt”, chống lại các bệnh mùa hè, đồng thời cầu chúc cho gia đạo sung túc, đủ đầy.

Nhiều nơi còn có món thịt vịt trong mâm cúng Tết Đoan Ngọ. (Ảnh sưu tầm)

Tùy theo phong tục từng vùng, mâm cúng có thể thêm các món như chè trôi nước, xôi vò, trứng vịt luộc hay cơm rượu nếp than. Dù khác nhau về thành phần, nhưng điểm chung lớn nhất vẫn là sự chăm chút, tỉ mỉ trong từng món ăn, thể hiện lòng thành kính của con cháu với tổ tiên và khát vọng hướng đến một cuộc sống viên mãn.

Ngày nay, dù cuộc sống hiện đại có nhiều thay đổi, nhưng giá trị tinh thần của mâm cúng Tết Đoan Ngọ vẫn được gìn giữ trong nhiều gia đình Việt.

Đó không chỉ là nghi lễ mang tính tâm linh mà còn là dịp để các thế hệ sum vầy, gắn kết tình thân qua từng món ăn truyền thống. Mâm cúng không chỉ dâng lễ vật, mà còn là lời chúc an khang, thịnh vượng gửi vào từng hương vị thân quen.

Hoàng Minh