Mang bitcoin, ethereum, tín chỉ carbon… thế chấp ngân hàng để vay vốn?

Ngày 20/11/2024, Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch hành động quốc gia về phát triển kinh tế số giai đoạn 2024 - 2025. Đầu năm nay, Thủ tướng cũng ban hành Quyết định số 232/QĐ-TTg ngày 24/01/2025 phê duyệt Đề án thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam... Điều này thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc từng bước định hình hệ sinh thái cho các loại tài sản mới nổi như tài sản số và tín chỉ carbon.

Tài sản số, tín chỉ carbon ngày càng được chấp nhận rộng rãi, nhất là trong bối cảnh Bộ Tài chính đang được xây dựng khung pháp lý về tài sản số. Theo kế hoạch, đến năm 2028, sàn giao dịch thí điểm tín chỉ carbon cũng được thành lập.

Câu hỏi đặt ra là các ngân hàng có thể chấp nhận các tài sản mới này như là tài sản đảm bảo cho khoản vay hay không?

Phát biểu tại Hội thảo “Tài sản bảo đảm ngân hàng - Những vấn đề quan tâm hiện nay” do Thời báo Ngân hàng tổ chức sáng 28/5 tại Hà Nội, ông Giacomo Merello, Chủ tịch Hội đồng Thúc đẩy Kinh doanh tài sản Kỹ thuật số Antigua & Barbuda; đặc phái viên Kinh tế đặc biệt của Thủ tướng Antigua & Barbuda tại Singapore cho hay, trên thế giới, một số nước đã cho phép sử dụng tài sản số nói chung, tiền mã hóa nói riêng làm tài sản thế chấp tại các ngân hàng.

Thông thường, các loại tiền mã hóa được sử dụng để thế chấp tại ngân hàng là stablecoin (một loại tiền điện tử được tạo ra để theo dõi giá trị của một tài sản hoặc đồng tiền khác, thường tính theo đơn vị đô la Mỹ hoặc Euro, đơn cử như USDT, USDC...) hoặc một số loại tiền điện tử có giá trị lớn như bitcoin, ethereum. Đơn cử, Thụy Sĩ cho phép các ngân hàng cung cấp khoản vay được bảo lãnh bằng tiền mã hóa, song dịch vụ này chủ yếu cung cấp cho các quỹ đầu tư, các doanh nghiệp lớn, không áp dụng cho cá nhân nhỏ lẻ.

Tại Việt Nam, theo TS. Lê Thị Giang, Trường Đại học Luật Hà Nội, khung pháp lý cho tài sản số vẫn đang trong quá trình xây dựng. Đáng chú ý, Dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số đã bước đầu xác lập khái niệm tài sản số và quyền sở hữu với tài sản này. “Đây là bước đi quan trọng mở đường cho việc xác lập và giao dịch bảo đảm đối với tài sản số trong tương lai”, bà Giang nhấn mạnh.

Riêng với tín chỉ carbon, đây là loại tài sản gắn với xu hướng chuyển đổi xanh và được quan tâm ngày càng nhiều trong lĩnh vực tài chính. Tuy nhiên, việc xác lập giao dịch bảo đảm đối với tín chỉ carbon vẫn chưa có quy định cụ thể trong pháp luật Việt Nam.

Chính vì vậy, chuyên gia này cho rằng, nếu coi tài sản số, tín chỉ carbon là tài sản bảo đảm ngân hàng, ngân hàng sẽ e ngại bởi khi thực hiện bất kỳ giao dịch nào phải dựa trên cơ sở pháp lý được quy định rõ ràng. Hiện chưa có quy định pháp luật nào chỉ ra, ngoài các tài sản bảo đảm thông thường, truyền thống thì tín chỉ carbon, tài sản số có thể coi là tài sản bảo đảm.

Dù chưa có khung pháp lý hoàn chỉnh, song một số quy định hiện hành đã manh nha định hướng cho việc này. Tại điểm 8, Nghị định số 21/2021/NĐ-CP của Chính phủ hướng dẫn Bộ luật Dân sự về bảo đảm thực hiện nghĩa vụ quy định tài sản bảo đảm bao gồm tài sản hiện có và tài sản hình thành trong tương lai trừ tài sản đang bị cấm mua bán, cấm chuyển nhượng, cấm chuyển giao. Vì vậy hoàn toàn có thể khẳng định, Luật đã quy định rất rộng về tài sản bảo đảm.

Nếu đối chiếu với quy định này, có thể thấy Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đã trực tiếp đề cập đến tín chỉ carbon. Hiện nay, tại Việt Nam, hoạt động giao dịch tín chỉ carbon đang ngày càng phổ biến và không bị cấm mua bán, chuyển nhượng.

Do đó, có thể hiểu rằng việc nhận bảo đảm bằng tài sản là tín chỉ carbon là hoàn toàn khả thi. Tuy nhiên, việc triển khai trên thực tế lại là một bài toán vô cùng khó đối với các ngân hàng. Với tài sản truyền thống như đất đai, nhà ở, các ngân hàng đã có nhiều kinh nghiệm nghiệp vụ, thì tín chỉ carbon còn là một loại tài sản rất mới mẻ, nên việc nhận tài sản bảo đảm là carbon sẽ là thách thức không nhỏ đối với những ngân hàng tiên phong trong lĩnh vực này.

TS. Luật sư Vũ Văn Tính đề nghị, Việt Nam nên nghiên cứu ban hành luật hoặc Nghị định riêng về tài sản số, quy định rõ trách nhiệm của các bên liên quan như: nhà phát hành, sàn giao dịch, nhà đầu tư và yêu cầu cấp phép hoạt động. Mặt khác, tăng cường giám sát chống rửa tiền và tài trợ khủng bố, yêu cầu sàn giao dịch đăng ký với cơ quan quản lý.

Ngoài ra, cần công khai thông tin về các rủi ro, phí giao dịch, và tiêu thụ năng lượng của các dự án tài sản số để bảo vệ người tiêu dùng và môi trường; Phát triển cơ chế pháp lý cho hợp đồng thông minh, đảm bảo tính ràng buộc pháp lý khi sử dụng trong thế chấp tài sản số; Cho phép thế chấp tài sản số trong giao dịch bất động sản, giảm rào cản cho nhà đầu tư nước ngoài và tối ưu hóa thuế…

Trong giai đoạn trước mắt có thể ban hành quy chế thử nghiệm sandbox cho phép một số ngân hàng hoặc tổ chức tài chính thí điểm cho vay thế chấp bằng tài sản số trong 3-5 năm; Đánh giá kết quả thí điểm để điều chỉnh khung pháp lý, đảm bảo cân bằng giữa đổi mới và kiểm soát rủi ro; Ưu tiên các tài sản số có tính thanh khoản cao trong giai đoạn thử nghiệm; xem xét thành lập cơ quan chuyên trách giám sát thị trường tài sản số, đảm bảo tuân thủ quy định về vốn, quản trị rủi ro, và chống rửa tiền. Một trong những nội dung cần triển khai chương trình giáo dục người dân về rủi ro của tài sản số và cách sử dụng an toàn các nền tảng thế chấp số; xây dựng hệ thống cảnh báo và hỗ trợ pháp lý cho nhà đầu tư gặp rủi ro trong giao dịch tài sản số.

Thùy Liên