Mảnh ghép hoàn hảo của khung pháp lý thúc đẩy khoa học và đổi mới sáng tạo
Nghị định 267/2025, một văn bản cốt lõi cụ thể hóa Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới Sáng tạo. Nghị định này, cùng với các văn bản pháp luật khác, tạo nên một hành lang pháp lý đồng bộ, vững chắc, đẩy mạnh các hoạt động nghiên cứu, phát triển trong bối cảnh nền kinh tế số.
Chính phủ đã chính thức ban hành Nghị định số 267/2025/NĐ-CP. Văn bản pháp lý quan trọng này không chỉ là sự cụ thể hóa trực tiếp các điều khoản của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới Sáng tạo, (KH, CN và ĐMST) mà còn là một phần thiết yếu trong bộ khung pháp lý đồng bộ, tạo đà cho sự bứt phá của hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D) trong nước.
Nghị định này, cùng sự đồng bộ của Nghị định 265/2025/NĐ-CP và Nghị định 88/2025/NĐ-CP, đang kiến tạo một hành lang pháp lý toàn diện, thông thoáng, và hiệu quả cho cộng đồng khoa học và doanh nghiệp.
Định chuẩn và khuyến khích
Theo khoản 1, điều 5 của nghị định, nhiệm vụ KH, CN và ĐMST phải đảm bảo các điều kiện cơ bản, bao gồm: có mục tiêu, tính khả thi về nội dung, phương pháp thực hiện, kế hoạch triển khai, kết quả dự kiến, kinh phí và thời gian thực hiện. Điều này nhằm sàng lọc các đề xuất, tập trung ngân sách vào những dự án có khả năng thành công cao và có tác động thiết thực.
Khoa học, Công nghệ và Chuyển đổi số được coi là mũi nhọn phát triển trong kỷ nguyên số. Ảnh Báo Chính phủ
Đặc biệt, về việc lựa chọn đơn vị thực hiện, khoản 3, điều 9 quy định chi tiết về điều kiện đối với tổ chức đề nghị tài trợ hoặc đặt hàng thực hiện nhiệm vụ sử dụng ngân sách nhà nước. Các tổ chức này, ngoài các điều kiện chung, còn phải đáp ứng các tiêu chuẩn chuyên biệt tương ứng với từng loại hình nhiệm vụ do cơ quan quản lý chuyên ngành quy định, đảm bảo tính chuyên môn và năng lực thực thi.
Cơ chế tài chính linh hoạt và hậu kiểm
Sự hiệu quả của Nghị định 267/2025 được củng cố bởi Nghị định số 265/2025, cũng được ban hành vào ngày 14.10.2025, tập trung vào tài chính và đầu tư trong KH, CN và ĐMST.
Nghị định 265/2025 thể hiện sự đổi mới căn bản trong cơ chế chi tiêu. Cụ thể, điều 12 quy định về nguyên tắc khoán chi và cơ chế quản lý tài chính linh hoạt hơn đối với các nhiệm vụ KH,CN và ĐMST. Điều này nhằm gỡ bỏ những rào cản hành chính và kế toán đã từng gây khó khăn cho các nhà khoa học, cho phép họ tự chủ hơn trong việc phân bổ kinh phí theo tiến độ và tính chất đặc thù của hoạt động nghiên cứu.
Hơn nữa, về việc huy động vốn, điều 19của nghị định này quy định chi tiết về cơ chế quản lý và sử dụng các Quỹ Phát triển KH&CN, bao gồm Quỹ Phát triển KH&CN Quốc gia, tạo điều kiện thuận lợi hơn để doanh nghiệp và tổ chức khai thác nguồn vốn này, thúc đẩy đầu tư từ khu vực tư nhân vào R&D.
Khung pháp lý đồng bộ
Các nhà làm luật đánh giá, sức mạnh thực sự của Nghị định 267/2025 không nằm ở tính đơn lẻ, mà ở vị trí của nó trong một hệ thống các văn bản pháp lý hỗ trợ. Nếu Nghị định 267/2025 xác định "cái gì cần làm" (tiêu chí nhiệm vụ), thì các văn bản khác lại giải quyết triệt để vấn đề "làm như thế nào" (tài chính) và "tạo cơ chế vượt trội" (thí điểm).
Điển hình là Nghị định số 265/2025/NĐ-CP, được ban hành cùng thời điểm. Nghị định này giải quyết toàn bộ vấn đề cơ chế tài chính và đầu tư trong lĩnh vực KH, CN và ĐMST. Nó tạo ra sự linh hoạt cần thiết trong quản lý, chi tiêu ngân sách dành cho hoạt động nghiên cứu, giảm bớt các rào cản hành chính và kế toán đã từng kìm hãm sự sáng tạo. Hai Nghị định này kết hợp hoàn hảo, đảm bảo các nhiệm vụ chất lượng (theo 267) sẽ có được nguồn lực tài chính thông thoáng (theo 265).
Ngoài ra, Nghị định 267/2025 còn được hỗ trợ bởi các quy định mang tính đột phá từ Quốc hội và Chính phủ như Nghị quyết 193/2025/QH15 về thí điểm cơ chế, chính sách đặc biệt và Nghị định 88/2025/NĐ-CP hướng dẫn thi hành. Các văn bản này cho phép áp dụng các chính sách vượt trội, tạo điều kiện cho các tổ chức nghiên cứu lớn, trường đại học trọng điểm tăng tính tự chủ, thu hút nhân tài và thương mại hóa kết quả nghiên cứu hiệu quả hơn.
Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, Nghị định 267/2025/NĐ-CP, cùng với sự đồng bộ của Nghị định 265/2025/NĐ-CP và Nghị định 88/2025/NĐ-CP, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong việc hoàn thiện thể chế cho hoạt động KH, CN và ĐMST ở Việt Nam. Hệ thống pháp lý này không chỉ tạo ra sự minh bạch, giảm thiểu rủi ro mà còn là một bệ phóng mạnh mẽ, khơi thông nguồn lực, khuyến khích sáng tạo và đổi mới.
