Miễn học phí là một bước tiến quan trọng đảm bảo công bằng trong giáo dục

Vừa qua, Bộ Chính trị đã quyết định thực hiện miễn toàn bộ học phí cho học sinh từ mầm non đến hết trung học phổ thông công lập trên phạm vi cả nước, thực hiện từ đầu năm học mới 2025-2026.

Thông tin này nhận được sự ủng hộ, đồng tình của học sinh, phụ huynh và các trường trên cả nước.

Miễn học phí giúp giảm gánh nặng tài chính cho phụ huynh

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Nguyễn Nam Thái - Hiệu trưởng Trường Tiểu học và Trung học cơ sở xã Tân Đoàn (huyện Văn Quan, tỉnh Lạng Sơn) nhận định, chính sách miễn học phí cho học sinh từ mầm non đến trung học phổ thông công lập trên cả nước thể hiện sự quan tâm sâu sắc của Đảng và Nhà nước đối với ngành giáo dục.

Thầy Nguyễn Nam Thái - Hiệu trưởng Trường Tiểu học và Trung học cơ sở xã Tân Đoàn (huyện Văn Quan, tỉnh Lạng Sơn). (Ảnh: Nhân vật cung cấp)

Theo thầy Thái, chính sách này không chỉ là sự hỗ trợ thiết thực giúp giảm bớt gánh nặng tài chính cho các gia đình, mà còn góp phần tạo ra cơ hội học tập công bằng hơn cho học sinh ở mọi vùng miền, đặc biệt là những gia đình có hoàn cảnh khó khăn. Nhờ chính sách miễn học phí, nhiều học sinh đang có nguy cơ bỏ học vì lý do tài chính sẽ có cơ hội tiếp tục đến trường, từ đó giúp nâng cao mặt bằng dân trí và góp phần phát triển nguồn nhân lực trong tương lai.

“Tuy nhiên, khi học phí không còn là rào cản, nhiều phụ huynh sẽ có xu hướng cho con em theo học tại các trường công lập, làm gia tăng sự cạnh tranh trong tuyển sinh đầu cấp, đặc biệt ở các thành phố lớn. Những trường trung học phổ thông công lập có chất lượng tốt sẽ thu hút nhiều học sinh đăng ký thi, dẫn đến điểm chuẩn đầu vào có xu hướng tăng.

Bên cạnh đó, chính sách này cũng có tác động nhất định đến các trường tư thục. Khi trường công lập trở nên hấp dẫn hơn nhờ miễn học phí, một số trường tư có thể mất đi một lượng học sinh, đặc biệt là những em có điều kiện tài chính trung bình, không đủ khả năng theo học các trường tư thục chất lượng cao.

Còn đối với các trường có yếu tố quốc tế và những cơ sở giáo dục chất lượng cao, chính sách này có thể không gây ra tác động lớn, vì học sinh ở đây chủ yếu đến từ các gia đình có điều kiện kinh tế tốt, họ quan tâm nhiều hơn đến chất lượng giáo dục, môi trường học tập và dịch vụ đi kèm thay vì học phí.

Do đó, sự phân hóa trong hệ thống giáo dục tư thục sẽ trở nên rõ nét hơn. Cụ thể, các trường tư thục chất lượng cao tiếp tục phát triển, trong khi những trường tư có mức học phí trung bình có thể gặp khó khăn trong việc duy trì lượng tuyển sinh”, thầy Thái nêu quan điểm.

Cùng bàn về vấn đề này, thầy Nông Thế Huân - Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Đồng Văn (huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang) bày tỏ, chính sách miễn học phí đối với học sinh từ bậc mầm non đến trung học phổ thông công lập áp dụng từ năm học 2025-2026 được đánh giá là một bước tiến quan trọng trong việc đảm bảo công bằng giáo dục và hỗ trợ những gia đình có hoàn cảnh khó khăn.

Thầy Nông Thế Huân - Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Đồng Văn (huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang). (Ảnh: website nhà trường)

Theo thầy Huân, chính sách miễn học phí giúp giảm gánh nặng tài chính cho phụ huynh, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa còn nhiều khó khăn. Với nhiều gia đình, dù mức học phí không cao, nhưng nếu cộng thêm các chi phí khác như sách vở, đồng phục, ăn bán trú, vẫn là một khoản chi đáng kể hàng năm. Do đó, miễn học phí có thể giúp nhiều học sinh duy trì việc học và giảm nguy cơ bỏ học vì lý do khó khăn về tài chính.

“Trên thực tế, học phí của trường công lập hiện nay cũng không phải là con số quá lớn. Đối với nhà trường, mức học phí mỗi học sinh chỉ khoảng hơn 6.000 đồng/ tháng. Với mức học này, phần lớn phụ huynh đều có thể chi trả.

Một trong những lo ngại lớn của giáo dục vùng cao là tình trạng học sinh bỏ học. Tuy nhiên, qua thực tế tại trường tôi, nguyên nhân chính của tình trạng nghỉ học giữa chừng không đến từ vấn đề học phí. Nhiều học sinh vẫn bỏ học giữa chừng vì những lý do khác như theo bố mẹ đi làm ăn xa, thiếu động lực học tập hoặc áp lực từ hoàn cảnh gia đình.

Ngược lại, những em thực sự muốn học thì ngay cả khi thu học phí, các em vẫn cố gắng theo đuổi việc học. Điều này cho thấy, ngoài chính sách miễn học phí, chúng ta cần có những biện pháp hỗ trợ khác để giúp học sinh duy trì việc học”, thầy Huân nêu quan điểm.

Thầy Huân cho hay, khi học phí trường công lập được miễn, nhiều phụ huynh sẽ ưu tiên gửi con vào trường công, dẫn đến tình trạng quá tải lớp học.

“Tuy nhiên, mỗi năm, chỉ tiêu tuyển sinh của các trường công lập đều được quy định chặt chẽ. Học sinh muốn vào học phải đạt đủ điểm chuẩn hoặc nằm trong khu vực tuyển sinh. Vì vậy, dù nhu cầu tăng, nhưng số lượng tuyển sinh của trường công cũng không thể vượt quá mức quy định, do đó, áp lực quá tải là có nhưng không nghiêm trọng đến mức gây xáo trộn hệ thống giáo dục.

Ngoài ra, việc miễn học phí không ảnh hưởng đến ngân sách hoạt động của nhà trường, bởi nhà nước đã có chính sách cấp bù. Do đó, chất lượng giáo dục tại trường công lập vẫn được đảm bảo”, thầy Huân cho biết.

Nhiều phụ huynh có thể sẽ ưu tiên cho con học trường công

Theo thầy Nguyễn Công Phong - Phó Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Việt Đoàn (huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh), Bộ Chính trị quyết định thực hiện miễn, giảm toàn bộ học phí cho học sinh từ mầm non đến trung học phổ thông công lập trên phạm vi cả nước từ năm học 2025-2026 là một bước đi mang tính đột phá, góp phần đảm bảo quyền tiếp cận giáo dục cho tất cả học sinh, đặc biệt là những em có hoàn cảnh khó khăn.

“Trong bối cảnh nhiều gia đình còn gặp khó khăn về kinh tế, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, miền núi hay những khu vực có thu nhập thấp, việc miễn học phí sẽ giúp giảm bớt gánh nặng tài chính, tạo điều kiện cho các em đến trường đầy đủ, không bị gián đoạn việc học vì lý do kinh tế.

Tuy nhiên, chính sách này cũng đặt ra nhiều thách thức cho ngành giáo dục, đặc biệt là đối với các trường công lập. Một trong những vấn đề đáng quan tâm là áp lực gia tăng sĩ số học sinh. Khi học phí không còn là vấn đề lo ngại, nhiều phụ huynh có thể sẽ ưu tiên cho con học trường công thay vì các trường tư thục hoặc dân lập, dẫn đến số lượng học sinh đăng ký tăng mạnh.

Điều này có thể khiến các trường công lập gặp khó khăn trong việc đảm bảo đủ chỗ học, phòng học, giáo viên và cơ sở vật chất. Hiện nay, ở nhiều khu vực, đặc biệt là các thành phố lớn, tình trạng sĩ số lớp học cao đã là một vấn đề và nếu không có sự chuẩn bị tốt, chính sách miễn học phí có thể làm tăng thêm áp lực này”, thầy Phong cho biết.

Đồng quan điểm trên, Hiệu trưởng Trường Tiểu học và Trung học cơ sở xã Tân Đoàn (huyện Văn Quan, tỉnh Lạng Sơn) bày tỏ, với một chính sách mang tính chiến lược, Nhà nước chắc chắn đã có những tính toán kỹ lưỡng về nguồn lực tài chính để đảm bảo các trường công lập trên cả nước có đủ kinh phí để hoạt động. Các khoản hỗ trợ từ ngân sách sẽ đóng vai trò bù đắp nguồn thu bị mất đi, giúp duy trì hoạt động của nhà trường.

Một tiết học tại Trường Tiểu học và Trung học cơ sở xã Tân Đoàn, huyện Văn Quan, tỉnh Lạng Sơn. (Ảnh: NTCC)

“Theo tôi, vấn đề đặt ra là làm sao để các nguồn ngân sách này được phân bổ hợp lý, đầy đủ và kịp thời, tránh tình trạng thiếu hụt kinh phí làm ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục. Nếu số lượng học sinh vào trường công lập tăng lên có thể tạo ra một số áp lực đối với giáo viên và hệ thống giáo dục. Trong bối cảnh đó, các trường cần có những biện pháp cụ thể để giảm tải áp lực cho giáo viên, đồng thời đảm bảo chất lượng dạy học không bị ảnh hưởng.

Đối với đơn vị trường tôi thuộc huyện miền núi, cả huyện chỉ có trường công lập, nên chính sách này giúp cho học sinh yên tâm học tập hơn, đặc biệt là các em thuộc gia đình khó khăn. Còn đối với các địa phương khác, hằng năm các đơn vị đều xây dựng kế hoạch tuyển sinh đầu cấp và được cấp có thẩm quyền phê duyệt, kế hoạch tuyển sinh này dựa trên số lượng học sinh có trên địa bàn, số lượng đội ngũ và cơ sở vật chất, có sự phân luồng tuyển sinh để đảm bảo huy động tối đa học sinh có thể được học tại mỗi nhà trường. Do đó, nếu các trường tuyển sinh theo đúng kế hoạch thì sẽ không có áp lực gì đáng kể”, thầy Thái cho hay.

Theo thầy Thái, để đảm bảo chính sách miễn học phí phát huy hiệu quả tối đa, Nhà nước cần có những biện pháp bổ sung kịp thời và hợp lý. Cụ thể, việc cấp ngân sách thay thế nguồn học phí bị cắt giảm cần được thực hiện chặt chẽ và minh bạch, đảm bảo mỗi trường nhận được nguồn tài chính đầy đủ để duy trì hoạt động. Bên cạnh đó, Nhà nước tiếp tục đẩy mạnh các chính sách hỗ trợ cho đội ngũ giáo viên nhằm khuyến khích họ tiếp tục gắn bó với nghề.

Đồng quan điểm trên, Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Đồng Văn (huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang) cho biết, để chính sách miễn học phí thực sự phát huy hiệu quả cần kết hợp với một số giải pháp bổ trợ khác.

Thứ nhất, các trường học vùng cao cần tăng cường công tác hướng nghiệp. Hiện nay, nhiều học sinh bỏ học vì không thấy giá trị của việc học hoặc không biết học để làm gì. Nếu có các chương trình hướng nghiệp thực tế, giúp học sinh hiểu rõ con đường học tập và nghề nghiệp trong tương lai, số lượng học sinh bỏ học có thể giảm.

Thứ hai, khi số lượng học sinh tăng, chất lượng giáo dục cần được đảm bảo bằng cách tăng cường cơ sở vật chất, bổ sung giáo viên và điều chỉnh chương trình giảng dạy để phù hợp với tình hình mới.

“Chính sách miễn học phí là một bước tiến quan trọng trong việc đảm bảo công bằng giáo dục, giúp giảm bớt gánh nặng tài chính cho phụ huynh và tạo cơ hội học tập cho nhiều học sinh.

Tuy nhiên, với thực tế tại địa phương, đây không phải là yếu tố quyết định việc học của học sinh, bởi học phí vốn đã thấp và nguyên nhân bỏ học chủ yếu đến từ văn hóa gia đình hoặc thiếu định hướng học tập”, thầy Huân nhấn mạnh.

Thu Thủy