Miễn học phí, phụ huynh vẫn chưa hết những nỗi lo

Việc miễn học phí sẽ giúp giảm bớt gánh nặng tài chính cho hàng triệu gia đình, đặc biệt là các hộ nghèo và cận nghèo. Ảnh minh họa.

"Phao cứu sinh" với nhiều phụ huynh

Biết thông tin từ năm học tới con em mình sẽ được miễn học phí, chị Lý Thị Dừa (SN 1979, trú tại xã Bộc Nhiêu, huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên) rất phấn khởi. Chị chia sẻ với Báo PNVN rằng chị cảm thấy gánh nặng vơi đi nhiều.

Chị Lý Thị Dừa bị khiếm thị từ năm lên 8 tuổi. Chị là mẹ đơn thân đang nuôi 2 con gái là cháu Lý Thùy Dương (SN 2006) và Hà Thị Châu Anh (SN 2012). Sống trong "bóng tối" nên chị Dừa không thể đi làm thuê hoặc trồng trọt, chăn nuôi để kiếm tiền trang trải cuộc sống. Kinh tế của gia đình phụ thuộc hoàn toàn vào việc làm tẩm quất, cạo gió tại nhà.

"Thỉnh thoảng có khách, tôi cũng kiếm được lúc 10.000, lúc 20.000 đồng để rau cháo cho các con qua ngày. Mấy năm nay, sức khỏe tôi yếu đi, làm cũng không được nên cuộc sống của 3 mẹ con phụ thuộc vào số tiền trợ cấp hơn 1 triệu đồng", chị Dừa bộc bạch.

Là người khiếm thị, lại không được học hành đầy đủ nên chị Dừa hiểu rõ được tầm quan trọng của việc học. Dù gia đình có hoàn cảnh rất khó khăn nhưng chị vẫn cố gắng lo cho 2 người con gái ăn học đến nơi đến chốn. Tuy nhiên, theo chị Dừa, trong những lúc "gia đình không còn nổi đấu gạo để nấu cơm", chị từng nghĩ đến việc cho 1 trong 2 người con nghỉ học.

"Cháu lớn nhà tôi đang học ở cao đẳng y dưới Thái Nguyên. Hàng ngày, sau mỗi giờ lên lớp, cháu cũng có thể đi làm thêm để có tiền trang trải cuộc sống đỡ đần mẹ. Cháu nhỏ nhà tôi đang học ở Trường THCS xã Bộc Nhiêu. Vào năm học mới, tiền học phí, các thứ cũng mất hơn 2 triệu đồng, trong khi gia đình không có nguồn thu. Biết được hoàn cảnh khó khăn của gia đình nên các thầy cô cũng tạo điều kiện để cháu được đóng học phí dần dần", chị Dừa chia sẻ.

Những ngày gần đây, khi biết được thông tin từ năm học tới, người con gái út của chị sẽ được miễn học phí theo như quyết nghị của Bộ Chính trị khiến chị Dừa như trút đi được gánh nặng. Chị Dừa ví von, chính sách miễn học phí thật sự là "chiếc phao" cứu việc học hành của con gái chị đang có nguy cơ lỡ dở. "Được học hành đầy đủ thì tương lai của các cháu sẽ rộng mở hơn. Các cháu cũng sẽ có nhiều cơ hội để vươn lên, thay đổi cuộc sống", chị Dừa tâm sự.

Ở xã Hua Thanh (huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên), gia đình chị Quàng Thị Tâm (40 tuổi) được xếp vào hộ đặc biệt khó khăn khi kinh tế gia đình chỉ trông chờ vào việc canh tác trên nương, rẫy. Thu nhập bấp bênh nên nhiều năm qua, vợ chồng chị phải gồng gánh mãi mới đảm bảo được cuộc sống sinh hoạt gia đình và lo cho 2 người con ăn học.

Chị Tâm chia sẻ, cứ gần đến thời điểm năm học mới, vợ chồng chị phải chạy vạy, vay mượn ngược xuôi mới có đủ tiền mua đồ dùng học tập, sách vở rồi đến các khoản phí đóng đầu năm học cho 2 người con đang trong tuổi ăn học. Gánh nặng kinh tế nên vợ chồng chị Tâm đã có dự định cho người con gái lớn nghỉ học đi làm để phụ giúp kinh tế gia đình.

Việc miễn học phí sẽ giúp đảm bảo quyền được học tập của mọi trẻ em. Ảnh: Nguyễn Duẩn

Thế nên, khi biết thông tin từ năm học tới, 2 người con đi học sẽ không phải đóng học phí, vợ chồng chị Tâm rất phấn khởi: "Gia đình tôi có 2 cháu, cháu lớn học lớp 10, cháu út đang học lớp 7. Khoản tiền đóng học phí hàng năm không nhiều nhưng với những gia đình có thu nhập bấp bênh như gia đình tôi thì đó là cả một vấn đề. Cơ hội để các con được học hành sẽ mở rộng hơn", chị Tâm chia sẻ.

Mặc dù không phải là một khoản chi tiêu lớn, nhưng học phí cũng là một phần gánh nặng đối với không ít gia đình, nhất là những gia đình công nhân, người lao động có thu nhập thấp, bấp bênh. Bởi vậy, việc Bộ Chính trị quyết định miễn toàn bộ học phí cho học sinh từ bậc Mầm non đến hết Trung học phổ thông tại các trường công lập trên toàn quốc đã khiến đông đảo công nhân, người lao động phấn khởi.

Trẻ được học hành đầy đủ thì không chỉ thay đổi tương lai của bản thân mà còn có ảnh hưởng tích cực đến gia đình và cộng đồng. Ảnh: Nguyễn Duẩn.

Đối mặt với công việc không tăng ca từ đầu năm 2025, cuộc sống của 4 người trong gia đình chị Bùi Thị Lan (30 tuổi, quê quán tại xã Hoàng Giang, huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa) ngày càng thêm khó khăn. Chị Lan cùng chồng làm công nhân tại Khu Công nghiệp Thăng Long (huyện Đông Anh, Hà Nội). Người phụ nữ cho biết, từ đầu năm tới nay công ty không tăng ca nên thứ Bảy, Chủ nhật vợ chồng chị đều phải ở nhà.

Không tăng ca đồng nghĩa với việc thu nhập cơ bản của vợ chồng chị Lan bị giảm sút nghiêm trọng. "Nếu như trước đây tăng ca đều đặn, thưởng năng suất làm việc thì tổng thu của vợ chồng tôi cũng khoảng hơn 20 triệu đồng. Còn hiện tại, thu nhập cộng lại cũng chỉ khoảng gần 15 triệu. Với mức chi tiêu như ở Hà Nội cộng với nuôi 2 con nhỏ đang học lớp 8 và lớp 3 thì thật quá sức", chị Lan chia sẻ.

Cũng giống như nhiều gia đình có con đi học, khoảng thời gian đầu năm là thời điểm mà vợ chồng chị Lan áp lực nhất. Mặc dù đã cố gắng chi tiêu dè sẻn, dự trù các khoản kinh phí nhưng hầu như năm nào, vợ chồng chị cũng phải chạy vạy khắp nơi mới đủ tiền trang trải các khoản cho con. "Cháu lớn tổng các khoản thu đầu năm là hơn 4 triệu đồng, chưa kể tiền ăn bán trú. Cháu nhỏ cũng gần 3 triệu đồng. Công nhân lương thấp trong khi đủ khoản tiền từ tiền nhà trọ, tiền học của con cái nên vợ chồng tôi rất áp lực", chị Lan cho biết thêm.

Kinh tế eo hẹp nên khi biết thông tin học sinh công lập được miễn toàn bộ học phí, vợ chồng chị Lan không giấu được vui mừng. Theo chị Lan, mặc dù số tiền học phí không nhiều nhưng đã thể hiện sự quan tâm của Đảng và Nhà nước đến cuộc sống của người dân. Về lâu dài chính sách này sẽ có những tác động tích cực đến mỗi cá nhân, gia đình và xã hội.

Thực tế cho thấy, phụ nữ và trẻ em gái là những đối tượng được hưởng lợi trực tiếp từ chính sách miễn học phí. Bởi thực tế, nhiều phụ nữ dù muốn vẫn phải buộc cho con nghỉ học khi không đủ điều kiện kinh tế; trẻ em gái ở vùng sâu, vùng xa, không thể tiếp tục đi học do không đủ điều kiện tài chính. Do đó, chính sách miễn học phí sẽ giúp đảm bảo quyền được học tập của mọi trẻ em, góp phần thúc đẩy bình đẳng trong giáo dục và tạo cơ hội phát triển đồng đều cho tất cả học sinh.

Nỗi lo "phụ phí"

Vợ chồng ông Hà Công Nghiệp (SN 1973) cũng là một trong số nhiều người dân tại xã Nam Thượng (huyện Kim Bôi, Hòa Bình) phấn khởi khi đón nhận thông tin miễn học phí từ năm học mới. "Từ năm học tới, vợ chồng tôi sẽ không phải lo chạy vạy, vay mượn xóm giềng để lo tiền đóng học phí cho con nữa", ông Nghiệp bộc bạch.

Vợ chồng ông Nghiệp có 4 người con, trong đó, 2 người con lớn đã lập gia đình, hiện tại, dù tuổi đã cao, sức khỏe yếu nhưng vợ chồng ông vẫn phải nuôi 2 người con sinh đôi đang học tiểu học. Thu nhập gần như không có nên mỗi khi vào năm học mới, vợ chồng ông như ngồi trên đống lửa vì các khoản tiền phải đóng để các con có thể tiếp tục đi học.

Cũng giống như nhiều người khác, ông Nghiệp đánh giá quyết sách miễn học phí là hết sức nhân văn. Khi biết thông tin, ông và nhiều người dân trong thôn rất vui mừng. "Đời sống bà con còn nhiều khó khăn, kinh tế chủ yếu là nông nghiệp nên đỡ một khoản phí là bớt một gánh nặng để yên tâm sản xuất. Con em chúng tôi cũng được trao cơ hội để tiếp tục học tập, hy vọng có thể thoát được nghèo đói", ông Nghiệp chia sẻ.

Vui mừng vì quyết định miễn học phí nhưng theo ông Nghiệp, thời điểm bước vào năm học mới, những phụ huynh như ông vẫn cần đóng thêm cả triệu, thậm chí vài triệu đồng để phục vụ cho việc học của hai con ở trường. "Con được miễn học phí, nhưng tiền cơ sở vật chất, tiền điện nước hay đủ thứ phí khác ở trường vẫn không được miễn, chúng tôi vẫn cần phải đóng nên nỗi lo vẫn còn đó", ông Nghiệp tâm sự.

Ngoài trăn trở về các khoản phụ phí vào đầu năm học mới, những phụ huynh có con đang theo học tại Hà Nội như chị Nguyễn Thị Trang (37 tuổi, trú tại phường Phương Canh, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội) cũng đặt câu hỏi về việc khi học phí được miễn, liệu tình trạng quá tải ở trường công lập có tăng hay không? Chị Trang lo lắng rằng từ năm học tới, các gia đình sẽ đổ xô đăng ký cho con vào trường công, khiến tỷ lệ chọi tăng lên, các con vất vả ôn tập, phụ huynh cũng mệt mỏi để có thể "giành giật" một suất học cho con.

GS.TS Phạm Tất Dong cho rằng, ngoài việc miễn học phí cũng cần kiểm soát tốt việc thu "phụ phí" tại các trường học.

Nhiều năm theo sát sự vận động của nền giáo dục nước nhà, GS.TS Phạm Tất Dong, nguyên Phó Chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam cũng cho rằng, miễn học phí là chính sách lớn có ý nghĩa nhân văn, nhưng song song với đó cần kiểm soát tốt việc thu "phụ phí" tại các trường học, ở nhiều nơi đây mới là khoản tiền lớn, đôi khi vượt quá khả năng chi trả khiến phụ huynh bức xúc.

Hầu như đầu năm học nào tại các địa phương cũng xảy ra tình trạng lạm thu, trên mạng xã hội, phụ huynh vẫn chụp ảnh cả danh sách dài các khoản thu ngoài học phí lên đến hàng triệu, thậm chí gần chục triệu đồng mỗi kỳ học.

Việc thu các khoản ngoài học phí có thể nhân danh hội cha mẹ học sinh, nhiều phụ huynh không đồng tình nhưng để tránh ảnh hưởng đến con em mình thì "nhắm mắt" nộp tiền cho đủ. Do đó, GS.TS Phạm Tất Dong cho rằng, cần có sự quản lý, giám sát chặt chẽ và xử phạt nghiêm tình trạng lạm thu tại các cơ sở giáo dục để tránh những áp lực không đáng có cho phụ huynh.

Đồng quan điểm, TS. Nguyễn Tùng Lâm, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Tâm lý - Giáo dục Việt Nam cũng thẳng thắn thừa nhận, ở nhiều trường hiện nay, học phí so với các khoản thu khác chẳng đáng là bao. Do đó, để chính sách miễn học phí thực sự có ý nghĩa, không mang tính hình thức nhất quyết phải ngăn chặn được lạm thu và có các giải pháp hỗ trợ đồng bộ từ Chính phủ, bao gồm cả việc đầu tư vào chất lượng giáo dục, xây dựng cơ sở hạ tầng ở các khu vực khó khăn, hỗ trợ tài chính, vật chất cho học sinh; đảm bảo giám sát và đánh giá chính sách thường xuyên...

(Còn nữa)

Nhóm PV