Mô hình nào để ngành nông nghiệp giảm hàng trăm nghìn tấn rác thải nhựa
Các lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi và thủy sản của ngành nông nghiệp mỗi năm đều tạo ra áp lực lớn với môi trường từ bao bì nhựa, ni lông và các chất thải rắn, cần có các hành động chuyển biến mạnh mẽ.
Tàu cá ở Quảng Bình thu gom rác vào bờ. Ảnh: Chi cục Thủy sản Quảng Bình.
Sáng 31/5, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) phối hợp cùng UNDP Việt Nam, Chương trình đối tác hành động Quốc gia về Nhựa (NPAP) và Mạng lưới Kinh tế tuần hoàn Việt Nam chủ trì hội thảo “Quản lý chất thải nhựa ngành nông nghiệp, thực trạng và giải pháp”.
Theo báo cáo tổng kết ngành nông nghiệp Việt Nam cho biết, năm 2022, kim ngạch xuất khẩu toàn ngành đạt trên 53,22 tỷ USD với sự gia tăng đáng kể trong các lĩnh vực từ nông nghiệp, lâm nghiệp, chăn nuôi và thủy sản. Các hoạt động sản xuất nông nghiệp góp phần thiết yếu trong bảo đảm an ninh lương thực quốc gia, ổn định đời sống và an sinh xã hội.
Tuy nhiên, hoạt động này cũng tạo áp lực lớn cho môi trường, trong đó có vấn đề chất thải nhựa trong ngành. Tổng lượng chất thải rắn (bao gồm chất thải nhựa) phát sinh từ trồng trọt khoảng 661,5 nghìn tấn /năm. Trong đó, có 550 nghìn tấn ni lông, 77,49 nghìn tấn vỏ bao bì phân bón và 33,98 nghìn tấn vỏ bao bì thuốc bảo vệ thực vật.
Rác thải từ chăn nuôi là 67,93 triệu tấn, với 77 nghìn tấn chất thải nhựa vỏ bao bì thức ăn. Từ thủy sản là 880 nghìn tấn bùn thải và 273 nghìn tấn chất thải từ bao bì thức ăn, vỏ thuốc thú y và các loại chất rắn khác.
Hội thảo “Quản lý chất thải nhựa ngành nông nghiệp, thực trạng và giải pháp”, ngày 31/5. Ảnh: Phương Thảo.
Trước các con số này, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến nêu rõ, cần có những chia sẻ kinh nghiệm nhằm thúc đẩy các giải pháp hành động giảm thiểu chất thải nhựa ngành nông nghiệp một cách có hệ thống.
Đồng thời, huy động nguồn lực của tất cả các bên nhằm tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong hoạt động sản xuất, hướng tới phát triển nền sản xuất nông nghiệp có trách nhiệm, hiện đại, hiệu quả và bền vững và thân thiện với môi trường.
Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cũng cho biết, Việt Nam đã có các giải pháp phát triển nông nghiệp bền vững được đề ra trong Chiến lược phát triển nông nghiệp và nông thôn bền vững giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 để thực hiện các mục tiêu này.
Để thực hiện thành công kế hoạch quốc gia về giảm thiểu chất thải nhựa trong ngành nông nghiệp và thủy sản, bà Ramla Khalidi, Trưởng Đại diện thường trú UNDP tại Việt Nam khuyến nghị, Việt Nam đẩy nhanh các giải pháp hiệu quả hướng tới kế hoạch quốc gia.
Bên cạnh đó, ngành nông nghiệp cần xây dựng dữ liệu cơ sở về ô nhiễm nhựa, chất thải nhựa từ cấp quốc gia đến cấp tỉnh, để đánh giá quá trình giảm thiểu chất thải nhựa trong lĩnh vực nông nghiệp.
Ngoài ra, bà Ramla Khalidi cũng cho rằng, ngành nông nghiệp Việt Nam cần thúc đẩy những mô hình thu gom và tái chế hiệu quả, sử dụng vật liệu đóng gói thay thế cho nhựa dùng một lần trên đồng ruộng. Tổ chức các buổi tập huấn người dân và các bên liên quan trong nông nghiệp về tác động đến môi trường của nhựa, cũng như sự sẵn có của các giải pháp thay thế.
Túi lưới giữ rác thải trên tàu cá được trình bày tại hội thảo. Ảnh: Phương Thảo
Nhiều giải pháp khắc phục rác thải nhựa
Chia sẻ kinh nghiệm tại địa phương mình, bà Lê Ngọc Linh, Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản tỉnh Quảng Bình cho biết, mỗi năm lượng rác thải trên các tàu bình quân khoảng từ 70 - 80 kg/tàu. Lượng rác thải ước tính từ tàu cá khai thác xa bờ Quảng Bình khoảng 80 - 100 tấn/năm.
Rác thải nhựa phát sinh trong hoạt động sản xuất thủy sản ở tỉnh Quảng Bình chủ yếu đến từ hoạt động khai thác thủy sản, ngư lưới cụ hư hỏng, thất thoát, trôi nổi trên biển và sản xuất nuôi trồng thủy sản ven biển.
Để khắc phục tình trạng này, Chi cục Thủy sản Quảng Bình đã động viên ngư dân ký cam kết thu gom rác từ biển vào bờ trong mỗi chuyến đi biển. Mỗi tàu thuyền sẽ được cấp phát 2 túi lưới đựng rác để ngư dân có thể đựng rác trên thuyền và sau đó mang về bờ.
Chi cục Thủy sản Quảng Bình cũng tổ chức tập huấn kỹ thuật đan túi lưới cho các ngư dân và phụ nữ để đi chợ thay cho túi nhựa, nilong.
Đối với ngành chăn nuôi, PGS. TS. Ngô Thị Kim Cúc, Viện Chăn nuôi cho biết, số hộ chăn nuôi trên cả nước là 9,58 triệu hộ.
Nguồn rác thải nhựa trong các hộ chăn nuôi đến từ vật liệu dùng cho chuồng trại, bao bì thức ăn chăn nuôi và các vật dụng khác: xô, chậu, thùng nhựa đựng nước, bạt ủ thức ăn, bạt ủ phân... Ước tính riêng khối lượng vỏ bao đựng cám xấp xỉ 96.192 tấn nhựa/năm.
Do đó, Viện Chăn nuôi đã đưa ra giải pháp cần thực hiện trước tiên là chuyển đổi phương thức chăn nuôi từ quy mô nhỏ/nông hộ thành trang trại hiện đại. Việc này sẽ hạn chế bao bì dùng đựng thức ăn, rác nhựa từ bạt che nắng mưa. Vật nuôi ít bị bệnh do quy trình vệ sinh tốt hơn sẽ tiêu thụ ít đi các vỏ thuốc thú y.
Ngoài ra, Viện Chăn nuôi cũng đang vận động các hộ thay đổi quy mô, phương thức chế biến, bảo quản thức ăn chăn nuôi và tái sử dụng, thu gom và tái chế vật dụng/bao, túi bằng nhựa.
