'Mở khóa' kinh tế số

Mở rộng không gian, triển khai xã hội số

Được coi là một trong những trụ cột quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng, nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập quốc tế, Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị đã khẳng định: Đột phá về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực then chốt để Việt Nam phát triển nhanh, bền vững và toàn diện. Đồng thời, Chiến lược quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số đến năm 2025, định hướng đến 2030 đã đặt mục tiêu kinh tế số đóng góp 20% GDP vào năm 2025, 30% vào năm 2030, coi hạ tầng số, công nghệ số và công nghiệp số là trụ cột dẫn dắt phát triển, góp phần xây dựng nền kinh tế hiện đại, sáng tạo và hội nhập sâu rộng.

Chia sẻ tại Diễn đàn “Phát triển kinh tế số: Cơ hội và thách thức trong Kỷ nguyên mới” do Báo Kinh tế & Đô thị tổ chức ngày 21/11, ông Nguyễn Phú Tiến, Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế số và Xã hội số (Bộ Khoa học và Công nghệ) nhấn mạnh khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đang trở thành động lực trung tâm của kinh tế số.

Theo ông, kinh tế số Việt Nam hiện tăng trưởng khoảng 20% mỗi năm, nhanh nhất Đông Nam Á và cao gấp ba lần tốc độ tăng GDP. Động lực này chỉ có thể duy trì khi Việt Nam làm chủ các công nghệ nền tảng như AI, dữ liệu lớn, điện toán đám mây và các nền tảng số “made in Vietnam”.

Kinh tế số thay đổi căn bản cách thức sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng.

Ông Tiến cho rằng chuyển đổi số cần được triển khai đồng bộ ở chính phủ số, doanh nghiệp số và xã hội số để đưa toàn bộ nền kinh tế lên môi trường số, giảm chi phí tuân thủ, nâng cao minh bạch và mở rộng không gian phát triển. Đây cũng là yếu tố giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu, đồng thời hình thành lực lượng công dân số và nguồn nhân lực chất lượng cao.

Ở lĩnh vực thương mại điện tử, ông Nguyễn Hữu Tuấn – Giám đốc Trung tâm Phát triển Thương mại điện tử và Công nghệ số (Bộ Công Thương) cho biết, thương mại điện tử đang là lĩnh vực tăng trưởng nhanh nhất, đóng vai trò dẫn dắt chuyển đổi số doanh nghiệp, đặc biệt là nhóm nhỏ và vừa. Trong khi đó, TS Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Hà Nội phân tích rằng, SMEs đang đối mặt nhiều thách thức về hạ tầng số, kỹ năng quản trị và tiếp cận vốn. Ông đề xuất tăng đào tạo nhân lực số, tư vấn chuyển đổi số và kết nối doanh nghiệp với các nền tảng công nghệ…

Chính quyền đô thị phải là “xương sống” chuyển đổi số

Tham luận tại diễn đàn, TS Nguyễn Đức Kiên, nguyên Phó Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng nhận định kinh tế số đang trở thành không gian phát triển quan trọng bậc nhất của các đô thị lớn trên thế giới. Tuy nhiên, để kinh tế số thực sự tạo ra giá trị gia tăng và tăng trưởng bền vững, chính quyền đô thị phải giữ vai trò tiên phong trong chuyển đổi, từ thể chế, tổ chức bộ máy đến chất lượng dịch vụ công.

TS Nguyễn Đức Kiên chỉ ra, quá trình chuyển đổi số tại nhiều địa phương, trong đó có Hà Nội vẫn gặp không ít rào cản mang tính hệ thống. Sự thiếu liên thông dữ liệu giữa các cơ quan, lối tư duy quản lý truyền thống và quy trình xử lý công việc dựa nhiều trên văn bản giấy tờ khiến DN và người dân vẫn phải chịu chi phí giao dịch cao, thời gian chờ đợi kéo dài. Trong bối cảnh đó, hiệu quả của kinh tế số bị suy giảm, thậm chí tạo ra sự chênh lệch lớn về khả năng tiếp cận dịch vụ giữa các nhóm dân cư.

Ông nhấn mạnh rằng chính quyền đô thị phải là “xương sống” của toàn bộ nỗ lực chuyển đổi số. Điều này thể hiện ở việc đưa dịch vụ công lên môi trường điện tử, xây dựng mô hình quản trị dựa trên dữ liệu, tăng tính minh bạch và giảm tối đa thủ tục hành chính. Một đô thị thông minh chỉ có thể hình thành khi bộ máy quản lý thay đổi thực chất, vận hành linh hoạt và tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo. Kinh tế số không thể phát triển trong môi trường thiếu nhất quán, thiếu minh bạch và chậm thay đổi.

“Kinh tế số chỉ phát triển khi môi trường số đủ thông thoáng, minh bạch và thân thiện. Môi trường ấy phải xuất phát từ chính quyền đô thị, từ cách quản trị đến cách tiếp cận với người dân và doanh nghiệp” – TS Kiên nhấn mạnh.

Từ góc nhìn của chuyên gia, việc thúc đẩy kinh tế số ở Hà Nội không thể tách rời nhiệm vụ hoàn thiện mô hình chính quyền đô thị hiện đại, phục vụ và minh bạch hơn. Khi chính quyền điều hành dựa trên dữ liệu, quy trình số hóa và tương tác trực tuyến trở thành thông lệ, toàn bộ hệ sinh thái từ DN, người dân đến các đơn vị hạ tầng sẽ thay đổi theo hướng đồng bộ. Hà Nội đang sở hữu nhiều điều kiện thuận lợi như hạ tầng viễn thông phát triển, thanh toán số phổ biến, sự lớn mạnh của các doanh nghiệp công nghệ và sự năng động của khu vực kinh tế tư nhân. Tuy nhiên, nếu thiếu sự dẫn dắt của chính quyền đô thị, các tiềm năng này khó chuyển hóa thành động lực tăng trưởng thực chất.

TS Nguyễn Đức Kiên đưa ra ba nhóm nhiệm vụ cấp bách cần được chính quyền đô thị, trong đó có Hà Nội cần ưu tiên triển khai. Theo ông, đây là chìa khóa để Thủ đô tăng tốc trong kỷ nguyên số. Nhiệm vụ đầu tiên là xây dựng TP thông minh theo hướng lấy người dân làm trung tâm. Nhiệm vụ thứ hai là chính quyền phải đồng hành cùng người dân trong thực thi pháp luật, đặc biệt với khu vực kinh tế hộ gia đình - một lực lượng quan trọng trong đô thị. Nhiệm vụ thứ ba là xây dựng chính quyền đô thị số nhằm giải bài toán đa mục tiêu. Theo TS Kiên, chuyển đổi số chỉ thành công khi cả chính quyền và người dân đều có tư duy số. “Chuyển đổi số không chỉ giúp hoàn thiện nền kinh tế số mà còn góp phần bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, bảo đảm an sinh xã hội và làm rõ hơn đặc trưng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa”, TS Kiên nhấn mạnh.

Hà An