Mở rộng 'chiếc áo cơ chế' để TP.HCM thực sự trở thành phòng thí nghiệm thể chế
Đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội) cho rằng TP.HCM cần một thể chế riêng, rộng hơn để tự do sáng tạo và phát triển.
Ngày 8.12, Quốc hội thảo luận về Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị quyết số 98/2023/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP.HCM.
TP.HCM cần một "chiếc áo cơ chế" rộng hơn
Đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội) nhận định thành phố cần một thể chế riêng, rộng hơn, để tự do sáng tạo và phát triển, thay vì áp dụng chung một "chiếc áo" như các địa phương khác.
Dự thảo cũng cần rà soát, loại bỏ những quy định cho phép HĐND thành phố sử dụng ngân sách nhưng lại kèm điều kiện tuân thủ quy định pháp luật. "Nếu tuân thủ quy định pháp luật thì không cần xin cơ chế đặc thù", đại biểu lập luận.
ĐBQH Hoàng Văn Cường
Tiếp theo, dự thảo không nên liệt kê danh sách cứng các dự án, vì sẽ phát sinh thêm dự án mới trong tương lai dẫn đến phải xin điều chỉnh. Thay vào đó, nên quy định các nguyên tắc, tiêu chí và giao HĐND thành phố tự quyết định.
Ngoài ra, cần bổ sung cơ chế tương tự như Hà Nội vào Nghị quyết của TP.HCM. Trong trường hợp cần thiết, HĐND TP.HCM được quyền quyết định các biện pháp khác với quy định pháp luật hiện hành, báo cáo Chính phủ và Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, sau đó báo cáo Quốc hội.
Theo đại biểu Hoàng Văn Cường, việc trao quyền này sẽ biến TP.HCM thực sự trở thành "phòng thí nghiệm về thể chế", tạo không gian sáng tạo và bứt phá cho cả nước.
ĐBQH Nguyễn Văn Lợi (TP.HCM) cũng cho rằng thay vì liệt kê chi tiết từng tên công trình, mức đền bù giải tỏa (gấp 2 hay 3 lần) vào trong nghị quyết, Quốc hội nên trao quyền cho địa phương tự quyết định dựa trên quy hoạch đã được duyệt.
"Nếu quy định quá cụ thể, khi thực tế thay đổi, địa phương lại phải đi xin điều chỉnh, rất mất thời gian", đại biểu Lợi nhấn mạnh.
Ông Lợi đề xuất một số giải pháp để các "siêu đô thị" sau sáp nhập như TP.HCM hay các tỉnh thành lớn có thể phát huy hết tiềm năng.
Cụ thể, giao quyền cho địa phương điều chỉnh quy hoạch cục bộ sau khi đã sắp xếp lại đơn vị hành chính, không để tình trạng doanh nghiệp và người dân phải "chờ quy hoạch" gây lãng phí nguồn lực. Ngoài ra, HĐND và UBND cấp tỉnh quyết định toàn bộ các dự án nội vùng, đặc biệt là hạ tầng chiến lược và kết nối với Trung ương (như cao tốc, cảng biển, khu thương mại tự do). Trung ương chỉ cần quản lý quy hoạch và hậu kiểm.
ĐBQH Nguyễn Văn Lợi (TP.HCM)
Ông Lợi cũng kiến nghị để lại 100% nguồn thu vượt dự toán và nguồn thu từ đất cho các địa phương này tái đầu tư. Song song đó là đẩy mạnh chống tham nhũng, bởi việc phân cấp mạnh mẽ phải đi đôi với cơ chế giám sát chặt chẽ, đảm bảo dòng vốn được sử dụng hiệu quả.
Đại biểu Trịnh Xuân An (Đồng Nai) cho rằng cần có "luật riêng" cho TP.HCM thay vì chỉ là các nghị quyết thí điểm. Tuy nhiên, trước mắt, cần mở rộng phạm vi áp dụng cơ chế đặc thù ra cả vùng Đông Nam Bộ, đặc biệt là sự kết nối với Đồng Nai.
Đại biểu dẫn chứng, sân bay Long Thành là cực tăng trưởng lớn của Đồng Nai và cả vùng, nhưng nếu không kết nối được với TP.HCM và sân bay Tân Sơn Nhất thì hiệu quả sẽ giảm sút nghiêm trọng.
Đại biểu Trịnh Xuân An (Đồng Nai)
Ông An đề xuất bổ sung vào khoản 4, Điều 3 Nghị quyết 98 các dự án đường sắt kết nối vùng như tuyến Metro Bến Thành - Suối Tiên kéo dài về Sân bay Long Thành, tuyến Tham Lương - Bến Thành.
"Các dự án này dù nằm trên địa bàn Đồng Nai nhưng có vai trò sống còn với TP.HCM, nên cần được hưởng cơ chế đặc thù (về TOD, về đầu tư công) như các dự án nội đô TP.HCM", đại biểu An kiến nghị.
Mọi giao dịch với khu vực tư nhân cần tuyệt đối minh bạch
Đại biểu Trần Khánh Thu (Hưng Yên) ủng hộ việc bổ sung 2 nhóm dự án trọng điểm.
Thứ nhất, nhóm dự án y tế, văn hóa, thể thao, bao gồm các dự án y tế chuyên sâu, khu liên hợp thể thao, công viên văn hóa, công viên chuyên đề với vốn đầu tư trên 6.000 tỉ đồng. Theo đại biểu, TP.HCM cần trở thành trung tâm y tế, văn hóa tầm khu vực và quốc tế để nâng cao chất lượng sống và năng lực cạnh tranh đô thị.
Thứ 2 là bổ sung nhóm dự án cải tạo, di dời nhà trên và ven kênh rạch. Đây được xác định là nút thắt lớn nhất trong phát triển đô thị của thành phố nhiều thập kỷ qua.
“Việc thu hút nhà đầu tư chiến lược vào lĩnh vực này sẽ giúp giải quyết dứt điểm vấn đề môi trường, cảnh quan và an sinh xã hội, tạo ra không gian đô thị văn minh, an toàn”, bà Thu nói.
Để các cơ chế đặc thù thực sự đi vào cuộc sống, đại biểu Trần Khánh Thu kiến nghị cần thay đổi tư duy trong tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư chiến lược. Thay vì chỉ chú trọng vào cấu trúc vốn hay năng lực tài chính, cần quan tâm đến giải pháp và công nghệ mà dự án mang lại.
Bà Thu khuyến nghị cần xây dựng cơ chế "thỏa thuận đầu tư" giữa Nhà nước và nhà đầu tư. Trong đó cam kết rõ tiến độ, trách nhiệm, nghĩa vụ pháp lý. Ai vi phạm sẽ bị xử lý. Điều này giúp chọn đúng nhà đầu tư có năng lực thực chất.
ĐBQH Thạch Phước Bình phát biểu
Liên quan đến việc thanh toán hợp đồng BT bằng quỹ đất, đại biểu Thạch Phước Bình cảnh báo nguy cơ thất thoát nếu không kiểm soát chặt chẽ, vì đất công tại các đô thị lớn là "tài sản không tái tạo".
Ông Bình kiến nghị việc thanh toán phải tuân thủ nguyên tắc: Định giá đất tiệm cận giá thị trường, kiểm toán độc lập bắt buộc và công khai danh mục quỹ đất thanh toán. "Mọi giao dịch với khu vực tư nhân cần tuyệt đối minh bạch", đại biểu nhấn mạnh.
Về vấn đề thu hồi đất, ông Bình lo ngại về tác động xã hội khi TP.HCM hiện có hơn 32.000 hộ dân sống tại các khu ven sông, kênh rạch.
Do đó, việc thu hồi đất phải có tiêu chí rõ ràng (tác động lan tỏa, tạo việc làm, tiêu chuẩn môi trường xã hội ESG...) để tránh thu hồi tràn lan; cần quy định bắt buộc đối thoại với cộng đồng dân cư bị ảnh hưởng trước khi hành chính hóa việc thu hồi đất, tương tự cách làm của Hàn Quốc hay Đức.
