Mọi điều chúng ta biết về lực lượng phòng không của Houthi

Lực lượng tên lửa của Houthi.

Làm thế nào mà một lực lượng dân quân đến từ một trong những quốc gia nghèo nhất thế giới, nhiều người trong số họ chiến đấu bằng chân trần, có thể tạo ra một hệ thống phòng không đủ tinh vi để thách thức một siêu cường? Cùng tờ Izvestia khám phá.

Mỹ và Anh đã chỉ trích việc lực lượng Houthi hạ gục một máy bay không người lái MQ-9 Reaper trị giá 31 triệu USD mỗi chiếc của Mỹ. Loại máy bay này đã khiến ít nhất 16 người thiệt mạng (hầu hết là dân thường) và làm bị thương 35 người khác trong các cuộc không kích đêm quy mô lớn ở Sanaa, tỉnh Hodeidah và Taiz vào rạng sáng 30 tháng 5.

Thành viên Bộ Chính trị Houthi, Ali al-Qahoum, tuyên bố rằng lực lượng dân quân sẽ trả đũa bằng phản ứng đau đớn đối với các hành động xâm lược của Mỹ-Anh, đồng thời cảnh báo rằng liên minh Mỹ-Anh sẽ không thể ngăn cản các phản ứng của Houthi.

Nasruddin Amer, một thành viên khác của Bộ Chính trị Houthi, nói rằng: "Ngay cả khi cả thế giới tấn công Sanaa, chúng tôi sẽ không bao giờ từ bỏ Gaza", – ám chỉ việc lực lượng dân quân đang phong tỏa một phần Biển Đỏ và Biển Ả Rập đối với Israel, Mỹ, Anh trong tình đoàn kết với người Palestine trong bối cảnh hoạt động quân sự của Israel ở Dải Gaza.

Một máy bay không người lái khác hít bụi

Các cuộc tấn công Mỹ-Anh diễn ra chưa đầy 48 giờ sau khi lực lượng Houthi bắn hạ một máy bay không người lái Reaper khác - lần thứ sáu kể từ khi cuộc khủng hoảng Hamas-Israel leo thang vào tháng 10 năm ngoái.

Đoạn phim được đăng lên mạng xã hội cho thấy một chiếc Reaper nằm trên sa mạc thuộc tỉnh Marib, phần đuôi của nó bị hỏng một phần, nhưng chiếc máy bay không người lái vẫn còn nguyên vẹn, cùng với một nhóm dân quân, hai người trong số họ đi chân trần, đứng trên chiến lợi phẩm.

Chiếc MQ-9 Reaper này không có dấu hiệu rõ ràng, cho thấy nó có thể đã được CIA sử dụng - cơ quan đã dùng Reaper không rõ danh tính trên bầu trời Yemen kể từ những năm 2000, đầu tiên là chống lại những lực lượng khủng bố al-Qaeda ở phía đông nam đất nước, và sau đó là chống lại Houthi.

Kể từ đó, số lượng Reaper bị lực lượng Houthi bắn hạ rất ấn tượng, bao gồm:

- Một chiếc MQ-9 bị bắn hạ vào ngày 1 tháng 10 năm 2017 trên bầu trời Sanaa.

- Một chiếc Reaper khác bị phá hủy vào ngày 6 tháng 6 năm 2019 gần Sanaa bằng hệ thống tên lửa đất đối không tầm trung 2K12 Kub đã được sửa đổi từ thời Liên Xô, theo Bộ Tư lệnh Trung ương Mỹ (CENTCOM).

- Chiếc Reaper thứ ba bị bắn rơi vào ngày 21 tháng 8 năm 2019 trên bầu trời Dhamar, tây nam Yemen, lần này sử dụng một biến thể nội địa cải tiến của Kub được gọi là Fater-1 (Innovator-1).

- Một chiếc MQ-9 khác của Không quân Mỹ bị phá hủy trên Biển Đỏ vào ngày 8 tháng 11 năm 2023.

- Chiếc Reaper thứ năm bị bắn rơi ở thành phố al-Hudaydah, phía tây Yemen vào ngày 19 tháng 2 năm 2024.

- Chiếc MQ-9 thứ sáu bị phá hủy trên tỉnh Saada ở tây bắc Yemen ngay sau đó.

- Một chiếc Reaper khác được bắn lên từ bầu trời vào ngày 17 tháng 5 năm 2024 ở tỉnh Marib.

- Chiếc MQ-9 thứ tám bị phá hủy ở Sanaa vào ngày 24 tháng 5.

- Và chiếc Reaper thứ chín nói trên đã loại bỏ Marib vào ngày 29 tháng 5.

Nói cách khác, từ năm 2017 đến nay, lực lượng dân quân đã hạ gục Reaper trị giá tổng cộng 279 triệu USD, trở thành mối đe dọa lớn nhất đối với chương trình máy bay không người lái sát thủ của Mỹ ngoài tai nạn và hỏng hóc cơ học.

Máy bay khác bị mất hoặc bị hư hại bởi Houthi

Reaper không phải là máy bay duy nhất do Mỹ và NATO sản xuất tỏ ra dễ bị tổn thương trước lực lượng Houthi, lực lượng đã tham gia vào một cuộc chiến lâu dài chống lại liên minh các nước vùng Vịnh đang cố gắng khôi phục chính phủ bị lật đổ của Yemen kể từ tháng 3 năm 2015.

Theo một thống kê được công bố bởi Islam World News trong tuần này, Reaper chiếm chưa đến 1/10 số máy bay phương Tây, có người lái hoặc không người lái, đã bị bắn hạ hoặc bị hư hại khi chiến đấu với Ansar Allah và các tác nhân khác ở Yemen. Những máy bay khác bao gồm:

- Một chiếc trực thăng UH60 Black Hawk của Mỹ bị mất tích ngoài khơi Yemen trong một 'nhiệm vụ huấn luyện' bí ẩn vào ngày 26 tháng 8 năm 2017.

- Ba máy bay chiến đấu F-16 do Mỹ sản xuất (thuộc Maroc, Bahrain và Jordan, lần lượt bị mất ở Yemen vào tháng 5 năm 2015, tháng 12 năm 2015 và tháng 2 năm 2017).

- Ít nhất 64 máy bay không người lái trinh sát, tấn công và trực thăng, chủ yếu do lực lượng liên minh vùng Vịnh vận hành nhằm vào lực lượng Houthi, bao gồm cả máy bay không người lái MQ-1 Predators, Scan Eagles, máy bay không người lái giám sát Seeker 400 và các máy bay không người lái khác do Mỹ và châu Âu sản xuất.

- 11 máy bay có người lái của liên minh vùng Vịnh do phương Tây sản xuất (F-16 đã nói ở trên), bao gồm Mirage 2000, Eurofighter Typhoon, F-15 và Tornado, cũng như các máy bay Ah-64 Apache, AH-60, S-70 Black Hawk và trực thăng SA-365.

Làm thế nào Houthi có được sức mạnh phòng không đáng sợ đó?

Yemen thời hiện đại bắt đầu phát triển hệ thống phòng không nhờ Liên Xô. Moscow đã ký các hiệp ước hữu nghị và hợp tác với cả Cộng hòa Ả Rập Yemen (chiếm phần lớn Yemen do Houthi kiểm soát ngày nay) và Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Yemen, một quốc gia riêng biệt ở miền nam Yemen ngày nay, vào những năm 1960.

Đi kèm với hỗ trợ ngoại giao và hỗ trợ kinh tế và cơ sở hạ tầng lớn, tình hữu nghị với Liên Xô có nghĩa là vũ khí - bao gồm tên lửa đạn đạo tinh vi, phòng thủ bờ biển, công nghệ tên lửa chống tăng và phòng không bao gồm:

- Hệ thống tên lửa dẫn đường 2K12 Kub/Kvadrat (NATO phân loại SA-6 Gainful) được Houthi hiện đại hóa thành FrankenSAM sử dụng tên lửa 3M9 được gọi là Fater-1.

- S-75 Dvina (định danh của NATO SA-2 Guideline), một hệ thống phòng không tầm cao.

- SAM tầm ngắn S-125 Neva/Pechora (NATO định danh là SA-3 Goa), các biến thể nâng cấp của loại này được biết là đã được chuyển giao cho Yemen trong những năm 70 và 80.

- Hệ thống SAM gắn trên xe tầm thấp tầm ngắn 9K31 Strela-1 (NATO định danh SA-9 Gaskin).

- R-60 Molniya (tên mã NATO AA-8 Aphid) - một hệ thống tên lửa không đối không từng được sử dụng bởi các máy bay MiG-21, MiG-29 và Su-22M3 của Yemen, được chuyển đổi phóng từ thùng xe tải. Công việc chuyển đổi do các kỹ sư từ Cơ quan Nghiên cứu và Phát triển Tên lửa Yemen thực hiện.

- R-73 (tên mã NATO AA-11 Archer) – một tên lửa không đối không khác của Liên Xô được sửa đổi thành SAM, được gọi là Thaqib-1 (lit. 'Piercer').

- R-27 và R-77 (NATO phân loại AA-10 Alamo và AA-12 Adder) tên lửa không đối không ngoài tầm nhìn, được Yemen chuyển đổi thành Thaqib-2 và Thaqib-3.

- Các hệ thống tên lửa đất đối không cầm tay 9K32 Strela-2, 9K34 Strela-3 và 9K38 Igla (tên mã NATO SA-7 Grail, SA-14 Gremlin và SA-18 Grouse, tương ứng).

- Pháo phòng không kéo 12,7 và 14,5 mm của Liên Xô và pháo phòng không hai nòng ZU-23 kéo 22 mm - số lượng của chúng ở Yemen ước tính lên tới hàng trăm.

Liên Xô cũng cung cấp cho Yemen một loạt radar giám sát và phát hiện mục tiêu, bao gồm:

- Hệ thống radar UHF 2d P-18 (tên mã NATO Spoon Rest D) và P-19 Danube (tên mã NATO Mặt phẳng B).

- Radar 1S91 SURN (NATO định danh là Straight Flush) băng tần G/H 26 kW với tầm bắn lên tới 75 km dành cho hệ thống tên lửa Kub và Kvadrat.

- Radar đo độ cao (đo độ cao) PRV-13 (tên mã NATO) của Liên Xô – được phát hiện tại cuộc duyệt binh ở Sanaa năm 2022.

SAM Liên Xô đơn giản, bền bỉ Hoàn hảo cho môi trường khó khăn ở Yemen

"Trong thời kỳ Xô Viết, các chuyên gia và cố vấn quân sự của chúng tôi hoạt động rộng rãi ở Iraq, Yemen, Libya", Trung tướng Aytech Bizhev, cựu phó chỉ huy Hệ thống phòng không chung CIS nói về sự phổ biến của vũ khí phòng không Liên Xô ở Yemen.

"Các nước Trung Đông nằm trong vùng lợi ích của Liên Xô. Đây là những quốc gia mà chúng tôi có quan hệ rất thân thiện. Vì vậy, chúng tôi đã giúp đỡ, hỗ trợ chế tạo hệ thống phòng không cho họ.

Chúng tôi tạo ra nó và họ mua vũ khí của chúng tôi, và họ vẫn giữ chúng ở đó đến ngày nay. Họ đã vận hành hiệu quả trong điều kiện khí hậu rất khó khăn – trong bão cát, dưới cái nắng như thiêu đốt, họ thực hiện các nhiệm vụ được đặt ra trước mắt một cách hoàn hảo", tướng Bizhev nói.

Ông Bizhev lưu ý rằng Kub tỏ ra đặc biệt bền bỉ ở Yemen nhờ tính đơn giản và độ tin cậy của nó.

Tướng Bizhev giải thích: "Khi chúng ta nói về máy bay không người lái, việc bắn hạ chúng không quá khó khăn vì chúng có diện tích bề mặt phản xạ khá lớn, hầu như luôn bay ở tốc độ tương đối chậm".

Chuyên gia này nói thêm rằng lực lượng Houthi rõ ràng đã tìm ra cách chuyển đổi tên lửa phòng không thời Liên Xô của họ sang sử dụng nhiên liệu mới thay vì nhiên liệu đẩy truyền thống – vốn đòi hỏi các nhà máy chuyên dụng mới có thể sản xuất.

Chuyển giao công nghệ

Việc cung cấp vũ khí của Liên Xô đã dừng lại vào đầu những năm 1990 khi Yemen thống nhất và Liên Xô sụp đổ, và người ta không biết Nga đã cung cấp cho quốc gia miền nam Ả Rập này thiết bị phòng không với số lượng vũ khí đáng kể nào trong nhiều năm và nhiều thập kỷ kể từ đó.

Hơn ba mươi năm trôi qua, rõ ràng là các hệ thống của Liên Xô mà Houthi kế thừa sẽ không đủ để cho phép lực lượng dân quân nhắm mục tiêu hàng loạt vào máy bay không người lái, máy bay và trực thăng tinh vi của phương Tây.

Thiết bị phòng không tiên tiến có xu hướng trở nên lỗi thời, tên lửa hết tuổi thọ, phụ tùng thay thế trở nên khan hiếm và kỹ thuật viên dịch vụ không có sẵn.

Do đó, Houthi đã tăng cường khả năng phòng không của mình với một chút trợ giúp từ những người bạn Iran.

Nói rõ hơn: Tehran đã chính thức bác bỏ tuyên bố của Mỹ và Anh rằng họ đang cung cấp vũ khí cho lực lượng dân quân Yemen, gọi những cáo buộc đó không khác gì "một cái cớ được Washington và London sử dụng để thúc đẩy kế hoạch chính trị của họ và để biện minh và xác nhận các hành động bất hợp pháp của họ tại Yemen".

Không cung cấp vũ khí, Iran đã không ngần ngại cung cấp hỗ trợ kỹ thuật cho các đối tác thuộc Trục Kháng chiến của mình, khi hãng thông tấn bán chính thống Tasnim của Iran công bố một báo cáo chấn động trong tuần này xác nhận rằng bí quyết kỹ thuật của Iran để sản xuất tên lửa chống hạm hiện đang được lực lượng Houthi Yemen sử dụng.

Tasnim tiết lộ rằng việc Iran cung cấp cho các nhóm kháng chiến trong khu vực các công nghệ hiện đại đã dẫn đến sự hình thành một trung tâm chỉ huy và kiểm soát tích hợp trong khu vực, đặc biệt là trong lĩnh vực máy bay không người lái và tên lửa.

Điều này có ý nghĩa gì đối với hệ thống phòng không của Houthi? giới chuyên gia đã phát hiện ra những bản sao tên lửa Iran do Yemen sản xuất như hệ thống tên lửa tầm trung Taer, radar do Iran thiết kế, radar Matla ul-Fajr-2 và Kashef-2, Misagh-2015 MANPADS tên lửa phòng không lai Saqr-1 độc đáo và đạn lảng vảng.

Do Iran đã quen thuộc với một loạt hệ thống phòng không của Liên Xô nhờ hợp tác hàng thập kỷ với Nga trong lĩnh vực này, không thể loại trừ rằng các chuyên gia Iran có thể đã đưa ra những lời khuyên quan trọng cho Houthi về việc hiện đại hóa các hệ thống radar và SAM của Liên Xô cũ kỹ của họ.

Công nghệ không có ý nghĩa gì nếu không có người sử dụng nó

Lực lượng Houthi đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm chống lại vũ khí của NATO, bao gồm cả Reaper, sử dụng cả thiết bị cũ và thiết bị được sửa đổi và hiện đại hóa bởi các chuyên gia trong và ngoài nước, nhưng SAM của lực lượng dân quân sẽ chẳng có ý nghĩa gì nếu không có những chiến binh giàu kinh nghiệm điều khiển chúng, cựu nhà phân tích của Bộ Quốc phòng Mỹ Trung tá Không quân Karen Kwiatkowski nói.

"Những chiến binh Houthi này có kinh nghiệm sử dụng các thiết bị cũ để chống lại một số thiết bị hiện đại. Họ có cách theo dõi các máy bay như Reaper và về cơ bản sử dụng khả năng của mình ở mức tối đa có thể.

Điều gì xảy ra khi Houthi có một đội ngũ binh sĩ và chuyên gia phòng không giàu kinh nghiệm. Câu trả lời rõ nhất là số lượng Reaper và những máy bay khác bị bắn hạ

Tôi không nói rằng thiết bị họ có là hàng đầu, nhưng sự kết hợp của những binh sĩ rất giàu kinh nghiệm, những người không chỉ hiểu rõ công nghệ phương Tây mà cả chiến thuật phương Tây và cách sử dụng thiết bị như Reaper, tất cả kết hợp với nhau và tạo nên thành công với chi phí rất thấp so với thiết bị rất đắt tiền mà chúng tôi có", bà Kwiatkowski nói.

Chuyên gia Kwiatkowski nói thêm, lực lượng Houthi cũng đã chứng tỏ được năng lực kỹ thuật của họ và sẽ là sai lầm nếu đánh giá thấp trình độ của lực lượng dân quân trong việc sửa đổi và kiểm tra thiết bị, bao gồm cả vũ khí thu được.

"Không chỉ vậy...họ còn có bạn bè và bạn bè của họ có thể hỗ trợ trong mọi cuộc kiểm tra, phân tích và có khả năng đảo ngược kỹ thuật đối với những vũ khí đó. Và đây không phải là chiếc máy bay không người lái Reaper đầu tiên mà họ đã hạ gục", bà lưu ý và chỉ ra rằng UAV đã được chứng minh là không phù hợp cho các hoạt động ở những khu vực có lực lượng phòng không dày đặc hoạt động.

Bà Kwiatkowski cho biết, Lầu Năm Góc đã cho thấy sự chủ quan một cách nguy hiểm khi đánh giá thấp đối thủ của mình, trong đó lực lượng Houthi cũng không phải là ngoại lệ.

Trung tá Mỹ tóm tắt: "Quân đội Mỹ vẫn cho rằng lực lượng Houthi tại Yemen chẳng là gì cả. Chà, nhưng trên chiến trường đó, Houthi là đối thủ gần như ngang hàng".

Clip các chiến binh Houthi đứng lên chiến lợi phẩm là một chiếc MQ-9 Reaper.

Kiên Bùi