Mời doanh nhân, chuyên gia vào bộ máy công vụ

Bộ Nội vụ đang hoàn thiện dự thảo Nghị định về hợp đồng thực hiện nhiệm vụ của công chức, nhằm bảo đảm hiệu quả công việc và chất lượng bộ máy công vụ bằng người có năng lực chuyên môn cao, kinh nghiệm công tác ngoài khu vực công vào làm việc trong cơ quan nhà nước, thông qua cơ chế hợp đồng có thời hạn.

Thiết lập cơ chế linh hoạt

Theo cơ quan soạn thảo, nhiều nước đã áp dụng mô hình hợp đồng ngoài công vụ cho các vị trí chuyên môn cao. Thực tiễn cho thấy nhiều cơ quan nhà nước ở Việt Nam đang có nhu cầu tuyển người thực hiện các nhiệm vụ mang tính thời vụ, đặc thù hoặc không thường xuyên - như chuyển đổi số, dịch vụ công nghệ thông tin, xây dựng cơ sở dữ liệu…

Việc thuê chuyên gia ngoài hệ thống công vụ giúp đáp ứng nhanh yêu cầu nhiệm vụ, đồng thời giảm áp lực biên chế và chi phí vận hành bộ máy. Cơ quan soạn thảo cho rằng một số nhiệm vụ như xây dựng, thi hành pháp luật, quản trị kinh tế, phân tích dữ liệu… đòi hỏi năng lực chuyên môn cao mà đội ngũ công chức hiện nay chưa thể đáp ứng tốt.

Nhiều doanh nhân bày tỏ mong muốn cống hiến cho đất nước nếu được trọng dụng. Minh họa AI: GIANG NAM

Trong khi đó, quy định việc ký hợp đồng lao động (HĐLĐ) hiện nay phải phù hợp với biên chế được giao và định mức chi ngân sách thường xuyên gây khó khăn cho việc ký hợp đồng, khi nhu cầu thực tế vượt quá định mức được cấp; chưa có cơ chế linh hoạt trong xử lý tình huống phát sinh khi cần bổ sung HĐLĐ ngắn hạn.

Do đó, tại dự thảo nghị định, Bộ Nội vụ đề xuất cơ chế hợp đồng có thời hạn nhằm thu hút nhà quản lý, doanh nhân, luật sư, chuyên gia đầu ngành vào làm việc tại cơ quan nhà nước. Đồng thời, đề xuất các công việc thực hiện hợp đồng, gồm: nhóm nhiệm vụ quản lý, lãnh đạo và nhóm nhiệm vụ chuyên môn, nghiệp vụ thực hiện theo danh mục vị trí việc làm của công chức. Việc ký kết có thể triển khai dưới dạng HĐLĐ hoặc hợp đồng dịch vụ.

Theo Bộ Nội vụ, đối tượng được ký hợp đồng gồm: nhà quản lý, doanh nhân xuất sắc; luật sư, chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành; người có đủ tiêu chuẩn, kinh nghiệm phù hợp với vị trí chuyên môn. Đối tượng ký kết HĐLĐ không thuộc biên chế được giao của cơ quan, tổ chức, đơn vị. Thời hạn ký kết hợp đồng tối đa 24 tháng với HĐLĐ tại vị trí lãnh đạo, chuyên môn; tối đa 36 tháng với hợp đồng dịch vụ nhiệm vụ chuyên môn.

Tại buổi trao đổi với báo chí, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết cơ quan soạn thảo kỳ vọng khai thác tối đa kinh nghiệm và năng lực chuyên môn của doanh nhân, nhà khoa học và chuyên gia, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, tinh gọn bộ máy và đẩy mạnh cải cách hành chính. Theo Bộ trưởng, sự tham gia trực tiếp của nguồn nhân lực xã hội chất lượng cao vào công vụ sẽ góp phần tăng cường hiệu suất hoạt động của hệ thống nhà nước.

Lãnh đạo Bộ Nội vụ cũng nêu rõ chúng ta sở hữu một nguồn lực phong phú gồm các trí thức, chuyên gia, doanh nhân trong nước và người Việt Nam ở nước ngoài, sẵn lòng cống hiến cho đất nước. "Song, họ thường gặp khó khăn hoặc không muốn tham gia vào hệ thống công chức, viên chức do các rào cản về thủ tục, điều kiện và chế độ. Do đó, cần thiết lập cơ chế mới linh hoạt, minh bạch, dựa trên kết quả công việc để thu hút và huy động nguồn lực này" - Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà nhấn mạnh.

Đổi mới tư duy quản trị công, cần cơ chế mới

Đề xuất nêu trên nhận được sự quan tâm của dư luận, đặc biệt là các chuyên gia, luật sư và giới doanh nhân. Họ cho rằng những người được nhắm đến thường trải qua khởi nghiệp, nếm trải được - mất trong cơ chế thị trường đầy khốc liệt và đã chứng tỏ giá trị của mình bởi sự thừa nhận của xã hội.

Bà Phạm Lan Khanh - Giám đốc Công ty CP Truyền thông số Flamingo, doanh nhân khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ - nhận định đề xuất này là bước đi đột phá trong chiến lược thu hút nhân tài vào khu vực công. Theo bà, đây là tín hiệu cho thấy sự mạnh dạn và cởi mở của nhà nước trong việc hợp tác với khu vực ngoài nhà nước, tạo điều kiện để nguồn lực chất lượng cao có thể đóng góp cho công cuộc cải cách hành chính và phát triển đất nước. Đặc biệt, cơ chế này có thể vượt qua những rào cản từ quy định tuyển dụng công chức truyền thống, tạo thêm nhiều dư địa cho đổi mới tư duy quản trị công.

Tuy vậy, vấn đề trên cũng đặt ra nhiều thách thức. Đầu tiên là làm sao để bảo đảm tính khách quan, minh bạch trong quy trình tuyển chọn. Việc kiểm soát quyền lực và xung đột lợi ích cũng khó tránh khỏi khi người thành công ở khu vực tư tiếp quản nhiệm vụ lãnh đạo trong khu vực công. Làm thế nào để hòa nhập văn hóa làm việc giữa công chức và người chưa từng là công chức...

Do đó, nhà nước cần có cơ chế lương, thưởng, đánh giá hiệu quả công việc rõ ràng và công bằng. "Việc tuyển chọn nên dựa trên năng lực, thành tích, uy tín và hiệu quả thực tiễn, thông qua quy trình đánh giá, lựa chọn kỹ lưỡng. Có thể áp dụng chế độ hợp đồng có thời hạn, thay vì bổ nhiệm lâu dài như cách làm truyền thống" - bà Khanh đề xuất.

Chủ tịch một tập đoàn giáo dục quốc tế tại TP HCM chia sẻ rằng ông đã điều hành doanh nghiệp gần 20 năm, trải qua nhiều thăng trầm qua các chu kỳ kinh tế của đất nước và từng làm việc với nhiều cơ quan nhà nước ở các cấp, vì vậy ông thấu hiểu sâu sắc cả môi trường khu vực công lẫn tư.

Theo ông, đề xuất mời doanh nhân, chuyên gia tham gia bộ máy lãnh đạo, quản lý trong khu vực công là một tín hiệu tích cực, thể hiện tư duy đổi mới và tinh thần cầu thị của Chính phủ. Nhưng để ý tưởng này đi vào thực tiễn, cần vượt qua nhiều rào cản, từ tư duy, cơ chế đến văn hóa công vụ.

Ông nhấn mạnh nếu được tin tưởng giao trọng trách, ông không cần vào biên chế hay hưởng lương công chức. Điều ông cần là môi trường làm việc thật sự hiệu quả, nơi người lãnh đạo có thể ra quyết định, chịu trách nhiệm và không bị ràng buộc bởi những thủ tục hành chính rườm rà.

"Sẵn sàng cống hiến nhưng tôi muốn được làm việc như một người có giá trị thực sự, chứ không chỉ để làm hình thức. Nếu nhà nước muốn thay đổi và biết cách dùng người thì những người từng dạn dày thương trường như chúng tôi sẽ không đứng ngoài cuộc" - ông nói.

Dốc lòng phụng sự đất nước

Đồng quan điểm, luật sư Trần Văn Tuấn, Giám đốc Công ty TNHH Luật Nhật Việt, cho biết rất quan tâm đến đề xuất trên của Bộ Nội vụ. "Tôi đánh giá rất cao đề xuất này và coi đây là một bước đi rất đúng thời điểm. Đó không chỉ là lời mời gọi mà còn là một tín hiệu cho thấy đất nước đang chuyển mình, mở rộng cửa cho trí thức, hiền tài mong muốn cống hiến cho đất nước từ khu vực tư" - luật sư Tuấn bày tỏ.

Ông Tuấn là luật sư với hơn 15 năm đồng hành với doanh nghiệp, người dân và chính quyền ở nhiều cấp để tháo gỡ các vướng mắc pháp lý, bảo vệ công lý và thúc đẩy tinh thần thượng tôn pháp luật. Qua hàng ngàn vụ việc lớn nhỏ, luật sư Tuấn hiểu rõ những khoảng cách không nhỏ giữa pháp luật và đời sống thực tế.

Ông cũng cho biết nếu được trọng dụng, ông cũng không cần vào biên chế, cũng không đòi hỏi đặc quyền. Điều ông cần là một cơ chế rõ ràng, minh bạch và đủ thực quyền. Ông cũng kỳ vọng nếu nhà nước đã trao cơ hội thì cũng trao niềm tin. Có như thế, những người có năng lực và tâm huyết mới có thể dốc lòng, dốc sức phụng sự đất nước.

Nói về tính khả thi của đề xuất, luật sư Tuấn cho rằng cần cả sự thực tế, thận trọng lẫn thiện chí cải cách của Chính phủ. Theo ông, thách thức lớn nhất không phải là thiếu người giỏi sẵn sàng cống hiến, mà là việc thiết kế một "cơ chế đón nhận" đủ linh hoạt và minh bạch, để người ngoài hệ thống có thể phát huy vai trò mà không bị bó hẹp trong bộ máy vốn đã quen với cách vận hành cũ.

GIANG NAM - MINH CHIẾN