Moldova dễ trở thành 'con ngựa thành Troy' gây khó EU

Tuy nhiên, với tỷ lệ ủng hộ chỉ đạt 50,46%, cuộc bỏ phiếu cho thấy sự chia rẽ mạnh mẽ trong lòng quốc gia và đặt ra câu hỏi liệu Moldova có thể là "con ngựa thành Troy" cho ảnh hưởng của Kremlin trong lòng châu Âu hay không. Điều này phản ánh nguy cơ Moldova có thể trở thành điểm nóng trong cuộc đấu tranh ảnh hưởng giữa Nga và phương Tây.

Những người Moldova trẻ tuổi vẫy cờ EU và Moldova trong cuộc tuần hành tại thủ đô Chisinau để kỷ niệm Ngày châu Âu vào ngày 9.5.2024 - Ảnh: Getty

Chiến thắng tạm thời của phương Tây

Kết quả trưng cầu dân ý được thông qua sít sao được coi là một thắng lợi lớn của Tổng thống Maia Sandu, một chính trị gia thân phương Tây, trước sức ép từ Kremlin. Sandu đã cáo buộc các thế lực bên ngoài tác động vào kết quả bầu cử, sử dụng tiền mặt và truyền thông để tác động đến cử tri, đặc biệt là những người sống ngoài biên giới Moldova.

Bà Sandu không chỉ đang đối đầu với thách thức từ Nga mà còn với sự phản đối mạnh mẽ từ các khu vực có xu hướng thân Nga trong nội địa Moldova như Transnistria và Gagauzia. Bất chấp những động thái tích cực từ phía phương Tây, Moldova vẫn đứng trước nhiều thách thức nội bộ, trong đó có tình trạng bất ổn và sự phân hóa trong dân chúng. Những khu vực nói tiếng Nga đã phát triển một mạng lưới truyền thông thân Moscow, các tổ chức phi chính phủ và cả các doanh nghiệp do Nga hậu thuẫn, dẫn đến nguy cơ chia rẽ chính trị và khó khăn trong việc hội nhập.

Nga đã thể hiện vai trò là một quốc gia có ảnh hưởng mạnh mẽ trong các vấn đề chính trị của Moldova. Mặc dù bị cáo buộc can thiệp vào quá trình bầu cử, Moscow đã bác bỏ và yêu cầu bằng chứng cụ thể từ phương Tây về các cáo buộc này.

Điện Kremlin không chỉ coi Moldova là một đối tác chiến lược mà còn là một phần quan trọng trong chiến lược của mình tại châu Âu. Với sự ủng hộ từ các khu vực thân Nga như Transnistria và Gagauzia, Điện Kremlin có khả năng duy trì sự hiện diện và tác động sâu sắc tại đây. Trong khi phương Tây nhìn nhận Moldova là quốc gia có tiềm năng cho sự hội nhập, thì Nga lại thấy đây là một lá bài chiến lược để làm chậm tiến trình của phương Tây.

Nga có thể dễ dàng tìm thấy các quốc gia thành viên EU sẵn sàng chia sẻ quan điểm trung lập hoặc thân thiện với mình. Trường hợp của Hungary và Slovakia là minh chứng rõ ràng: hai quốc gia này đã thể hiện quan điểm độc lập, từ chối áp đặt lệnh trừng phạt khắt khe đối với Nga và cân nhắc kỹ lưỡng lợi ích năng lượng từ Nga. Nếu Moldova gia nhập EU với một chính phủ thân Nga, nước này có thể tạo nên sự thay đổi quan trọng trong các chính sách cốt lõi của EU, bao gồm cả an ninh, thương mại và chính sách năng lượng. Với những đồng minh tiềm năng như Hungary và Slovakia, Nga có thể sẽ tìm thấy lợi thế trong việc tác động gián tiếp đến các quyết định quan trọng của EU.

Những "pháo đài thân Nga" giữa lòng châu Âu

Transnistria và Gagauzia là hai vùng lãnh thổ tự trị và có xu hướng thân Nga rõ rệt. Với sự hiện diện của quân đội Nga tại Transnistria từ năm 1992, vùng lãnh thổ này đã tự xưng là độc lập và được Moscow xem là khu vực trọng yếu trong chính sách đối ngoại. Trong khi đó, Gagauzia cũng là nơi cư trú của một bộ phận lớn dân cư thân Nga và có quyền tự trị rộng rãi. Với thực tế này, EU sẽ đối mặt với nhiều rủi ro về an ninh khi tiếp nhận Moldova. Việc chấp nhận một quốc gia có các vùng lãnh thổ thân Nga như vậy có thể là một rủi ro lớn cho an ninh khu vực, làm phức tạp thêm các chính sách đối ngoại của Brussels.

Cuộc bầu cử quốc hội sắp tới của Moldova sẽ là yếu tố quyết định liệu nước này có thể duy trì được đường lối thân phương Tây hay không. Cristina Vanberghen từ Viện Đại học châu Âu nhận định rằng, đây là thời điểm quan trọng để Moldova củng cố nguyện vọng châu Âu, nhưng bà cũng cảnh báo rằng Kremlin xem đây là cơ hội cuối cùng để duy trì ảnh hưởng của mình tại Moldova. Với các phương tiện truyền thông thân Nga và mạng lưới tổ chức tại các vùng tự trị, Moscow có khả năng lớn để tiếp tục thuyết phục cử tri, củng cố sự hiện diện và ảnh hưởng của mình.

Việc Nga giữ vai trò dẫn dắt tại Moldova là một lợi thế chiến lược, không chỉ để ngăn chặn ảnh hưởng từ phương Tây mà còn để đảm bảo rằng một quốc gia tại vùng biên giới châu Âu vẫn nằm trong vòng kiểm soát của mình. Điều này có thể sẽ khiến các quốc gia châu Âu cảm thấy lo ngại về các biện pháp trừng phạt Nga hoặc các quyết định khác trong chính sách đối ngoại chung của EU.

Sự chỉ trích mạnh mẽ của phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov đối với tính minh bạch của cuộc bầu cử cho thấy Moscow luôn sẵn sàng bảo vệ lợi ích của mình tại Moldova. Ông Peskov nhấn mạnh rằng các lực lượng nước ngoài đã can thiệp và ủng hộ bà Sandu, đồng thời cáo buộc chính quyền Moldova hạn chế quyền tự do của phe đối lập. Đây là một chỉ dấu cho thấy Moscow không ngần ngại chỉ trích và sẵn sàng hành động để bảo vệ các lợi ích chiến lược của mình ở Moldova.

Với tình hình hiện tại, nếu Moldova gia nhập EU, Nga sẽ mất đi một đồng minh thân cận và đối mặt với nguy cơ bị cô lập hơn trong khu vực. Nga không chỉ coi Moldova là một phần trong chiến lược chính trị tại châu Âu mà còn là một quốc gia có vai trò quan trọng để bảo vệ lợi ích của mình. Nếu tình hình căng thẳng gia tăng, Nga có thể sẽ gia tăng các biện pháp để bảo vệ ảnh hưởng tại đây.

Lựa chọn tương lai của Moldova giữa Nga và EU

Sự gia nhập EU của Moldova là một phép thử quan trọng cho cả EU và Nga. Trong khi EU hy vọng mở rộng khối và tăng cường sự hiện diện của mình tại Đông Âu, Nga vẫn giữ quyền kiểm soát về mặt chính trị và văn hóa đối với Moldova, cùng với các vùng lãnh thổ tự trị như Transnistria và Gagauzia. Một số quốc gia châu Âu có thể sẽ thận trọng với viễn cảnh này, nhất là trong bối cảnh căng thẳng với Nga gia tăng.

Trong khi Brussels phải tính toán đến lợi ích an ninh khu vực và duy trì hòa bình, Nga cũng không ngừng củng cố vai trò của mình tại Moldova và các quốc gia lân cận. Việc chấp nhận Moldova có thể sẽ đem lại cho EU một thách thức lâu dài trong vấn đề đối phó với Nga, và đây là cơ hội để Moscow tận dụng tầm ảnh hưởng của mình tại khu vực này.

Tương lai của Moldova không chỉ phụ thuộc vào nguyện vọng gia nhập EU mà còn chịu ảnh hưởng từ các lợi ích lâu dài của Nga. Moldova không đơn thuần là một nước nhỏ Đông Âu, mà là một phần trong chiến lược rộng lớn hơn của Moscow trong việc duy trì ảnh hưởng tại châu Âu và đối trọng với các chính sách của phương Tây.

Hoàng Vũ