Môn võ của đặc nhiệm Nga được so sánh với tuyệt kỹ Lý Tiểu Long

Lực lượng đặc nhiệm Spetsnaz của Nga luyện tập Systema

Systema, hay còn gọi là Russian Systema, là một môn võ thuật có nguồn gốc sâu xa và triết lý độc đáo. Khác với nhiều môn võ khác có hệ thống kỹ thuật được quy chuẩn hóa rõ ràng.

Theo tạp chí võ thuật Black Belt, nguồn gốc của Systema có thể được truy ngược về thời kỳ đầu lịch sử nước Nga, khi nhiều nhóm dân tộc khác nhau trên vùng lãnh thổ rộng lớn này đã phát triển những kỹ năng chiến đấu riêng. Các kỹ thuật ấy chịu ảnh hưởng mạnh mẽ bởi môi trường khắc nghiệt, khí hậu và nhu cầu sinh tồn.

Môn võ đặc biệt của Nga

Người ta cho rằng nguồn cội của Systema bắt nguồn từ phong cách chiến đấu của người Cossack, nổi tiếng với khả năng quân sự và chiến đấu phi cấu trúc, linh hoạt, chú trọng vào hiệu quả — những yếu tố sau này trở thành đặc trưng của Systema.

Trong thời kỳ Liên Xô, đặc biệt là thế kỷ 20, các phương pháp chiến đấu truyền thống này được quân đội Liên Xô cải tiến và hệ thống hóa. Systema được điều chỉnh để phù hợp với chiến đấu nhanh, thực dụng và có sức sát thương cao, áp dụng trong mọi tình huống — có hoặc không có vũ khí. Môn võ này được giữ bí mật và chỉ truyền dạy cho các đơn vị đặc nhiệm như Spetsnaz.

Systema là môn võ đặc biệt của Nga

Sau khi Liên Xô tan rã năm 1991, Systema bắt đầu bước ra khỏi bóng tối. Mikhail Ryabko và Vladimir Vasiliev, hai cựu sĩ quan quân đội, đóng vai trò then chốt trong việc đưa Systema đến với công chúng. Họ bắt đầu giảng dạy cho dân thường ở Nga và quốc tế, nhấn mạnh các nguyên tắc chuyển động tự nhiên, thư giãn và thích ứng.

Trong những năm 1990–2000, Systema dần phổ biến trên toàn thế giới, đặc biệt ở phương Tây, nơi nó được xem là một lựa chọn thay thế cho các môn võ truyền thống cứng nhắc. Nhiều trường học và trung tâm huấn luyện Systema mọc lên ở châu Âu, Bắc Mỹ và các khu vực khác.

Sự phát triển này được thúc đẩy bởi danh tiếng của Systema như một hệ thống tự vệ hiệu quả, đồng thời mang tính triết lý và lợi ích sức khỏe tổng thể.

Mikhail Ryabko, chuyên gia về Systema, dạy các học viên của mình

Một số gương mặt nổi bật gắn liền với sự phát triển của Systema gồm có Mikhail Ryabko, cựu đại tá quân đội Nga, được xem là người sáng lập Systema hiện đại. Ông đã huấn luyện vô số học viên, từ quân nhân tinh nhuệ đến dân thường. Ngoài ra phải kể tới Vladimir Vasiliev, học trò của Ryabko, đã mang Systema ra thế giới khi thành lập trường Systema đầu tiên ở Toronto, Canada.

Điểm tương đồng với võ thuật của Lý Tiểu Long

Ngoài ra, Systema còn thu hút võ sĩ từ nhiều môn phái khác, quân nhân, cảnh sát, và cả người dân quan tâm đến tự vệ và phát triển bản thân.

Việc xem Systema là một môn võ truyền thống vẫn còn gây tranh cãi. Không giống các môn võ như Karate, Judo hay Kungfu, Systema không có khuôn mẫu cố định, bài quyền (kata), hay hệ thống cấp đai rõ ràng. Nó được xem như một triết lý và hệ thống nguyên tắc, hơn là một bộ kỹ thuật được chuẩn hóa.

Systema không có khuôn mẫu cố định

Tuy nhiên, Systema vẫn mang nhiều yếu tố truyền thống, đặc biệt là sự chú trọng vào hơi thở, chuyển động và sự thư giãn, những điều ăn sâu trong văn hóa và truyền thống quân sự Nga. Chính điều đó khiến nhiều người cho rằng Systema vẫn là một môn võ truyền thống phi quy tắc (non-conventional).

Systema được nhiều người học như môn võ tự vệ

Trong 1 bài viết của mình trên trang cá nhân, tiến sĩ John Raymond Baker (Mỹ) so sánh kỹ thuật của Systema với kỹ thuật của Lý Tiểu Long.

“Một trong những đòn đánh độc đáo của Systema có nhiều tên gọi: cú đấm sóng, cú đấm roi, cú đấm đạn đạo, và nhiều tên khác trong tiếng Nga. Về cơ bản, nó khiến tôi nhớ đến “cú đấm 1 inch và 3 inch” của Lý Tiểu Long. Cú đấm được tung ra với cánh tay đấm (và cơ thể) rất thư giãn cho đến khoảnh nắm đấm chạm vào mục tiêu, và vào lúc đó, nó căng cứng, với ý định đánh xuyên qua bề mặt”, John Raymond Baker viết.

Mikhail Ryabko hướng dẫn kỹ thuật đấm trong Systema

“Nguyên tắc sau này phổ biến trong nhiều môn võ phương Đông, đặc biệt là trong tameshiwara hoặc phá gạch/ván. Bạn không tập trung tối đa hóa lực và tốc độ vào thứ bạn đang phá, mà bạn tưởng tượng một điểm phía sau thứ bạn định phá”, John Raymond Baker viết tiếp.

Systema là một môn võ đầy sức hút, mang trong mình lịch sử phong phú và triết lý sâu sắc. Sinh ra từ môi trường khắc nghiệt của nước Nga, được quân đội Liên Xô rèn giũa, rồi lan rộng ra toàn cầu nhờ những người tâm huyết, Systema tiếp tục phát triển và thích ứng qua thời gian.

Dù không theo khuôn mẫu truyền thống, nhưng hiệu quả, tính linh hoạt và chiều sâu tinh thần của Systema đảm bảo rằng nó sẽ giữ vị trí đặc biệt trong thế giới võ thuật.

Sơn Tùng