Mong đợi gì từ cuộc gặp Mỹ - Trung sắp tới?

Tổng thống Mỹ Donald Trump gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Nhật Bản hồi năm 2019. Ảnh: Yonhap.

Cuộc gặp đầu tiên sau 6 năm giữa người đứng đầu hai nền kinh tế lớn nhất thế giới dự kiến diễn ra ngay trước Hội nghị Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) từ ngày 31/10-1/11 tại Hàn Quốc. Các nhà phân tích cho rằng những chủ đề trọng tâm trong cuộc gặp gồm khoáng sản đất hiếm, thuế quan, kiểm soát xuất khẩu, nhập khẩu đậu nành và đảo Đài Loan.

"Tôi cho rằng ông Tập Cận Bình sẽ cân nhắc kỹ lưỡng cho lợi ích của quốc gia, phong cách này sẽ không thay đổi trong một sớm một chiều. Ông ấy không dễ bị lay chuyển bởi cảm xúc hay tình cảm cá nhân. Tôi nghĩ chúng ta nên cân nhắc yếu tố này”, Ryan Hass - người đứng đầu bộ phận Trung Quốc thuộc Hội đồng An ninh Quốc gia dưới thời Tổng thống Mỹ Joe Biden - nhận định.

Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết ông kỳ vọng sẽ ký kết một thỏa thuận thương mại “tuyệt vời”, “tốt đẹp” và “công bằng” với ông Tập, mặc dù cuộc gặp từng vài lần đối diện khả năng bị hủy bỏ.

“Tôi nghĩ chúng tôi sẽ có một cuộc gặp rất thành công”, ông nói trong bữa trưa tại Nhà Trắng.

Sau đó, ông lại thay đổi: “Có thể điều đó sẽ không xảy ra. Có thể ai đó sẽ nói: ‘Tôi không muốn gặp’”.

"Nụ cười và cái bắt tay" khó xoay chuyển tình hình

Ông Trump từ lâu liên tục quảng bá về trực giác và linh cảm của bản thân, gạt bỏ phong cách truyền thống trong những vấn đề kinh doanh và đối ngoại. Ông chủ Nhà Trắng cho rằng cách tiếp cận này sẽ đặt đối thủ vào thế phòng thủ.

Ví dụ, hồi tháng 4, phóng viên đã hỏi về chiến lược chuyển từ áp đặt thuế quan sang đàm phán thương mại song phương. “Chủ yếu bằng trực giác. Bạn gần như không thể dùng bút viết ra giấy được, thực sự là dùng trực giác hơn mọi thứ khác”, ông Trump đáp.

Ông Trump cũng lặp lại những bình luận này trong nhiệm kỳ đầu tiên: “Linh cảm đôi khi còn cho tôi biết nhiều hơn bất cứ bộ óc nào ngoài kia”.

Lần cuối cùng ông Trump và ông Tập gặp nhau cách đây 6 năm. Ảnh: Reuters.

Tuy nhiên, lần này, ông Trump phải đối mặt với ông Tập, một nhà lãnh đạo có phong cách tỉ mỉ, kín đáo. Đặc biệt, trong những tuần gần đây, Trung Quốc cũng thể hiện đòn bẩy trước Mỹ thông qua sự kiểm soát chặt chẽ với khoáng sản đất hiếm và nam châm.

Theo chuyên gia, quyết định siết chặt kiểm soát xuất khẩu các vật liệu chiến lược dùng trong những sản phẩm công nghệ cao khó có thể đảo ngược bằng những nụ cười hay cái bắt tay ngoại giao.

“Trung Quốc đang đi trước. Đây là động thái chiến lược, không chỉ chú trọng vào mỗi vòng đàm phán tiếp theo”, Jonathan Czin - nghiên cứu viên tại Viện Brookings - nhận định.

Giới phân tích cho rằng bước vào các cuộc đàm phán, Trung Quốc dần dò xét được điểm yếu của Mỹ và đang cảm thấy tự tin.

“Trung Quốc sẽ thích thú với ý tưởng đồng thuận thống nhất trong giới lãnh đạo, trái ngược hẳn với một chính phủ Mỹ đang đóng cửa và không thể lên kế hoạch”, ông Czin nói.

Cái giá của sự tự tin của Mỹ

Tuy nhiên, các nhà phân tích cũng cho rằng cả Mỹ và Trung Quốc đều đang hơi nóng vội và dễ bị tổn thương hơn họ nghĩ.

“Các chính trị gia Mỹ rất tự tin. Các nhà lãnh đạo Trung Quốc cũng vậy. Dường như cả hai bên đều cho rằng không cần thiết phải thỏa hiệp hay xoa dịu đối phương. Song nhiều khả năng cả hai đều không mạnh như họ nghĩ và theo thời gian, lối suy nghĩ này sẽ tạo ra những vấn đề lớn và hiểu nhầm nghiêm trọng”, Zack Cooper, thành viên của Viện Doanh nghiệp Mỹ, cho biết.

GDP của Trung Quốc giảm xuống còn 4,8% trong quý III từ mức 5,2% trong quý II. Thị trường nhà đất suy giảm với tốc độ nhanh nhất trong 11 năm, mức tiêu dùng dao động, dân số già hóa hay tình trạng thất nghiệp ở giới trẻ vẫn là vấn đề đáng lo ngại về mặt chính trị và kinh tế.

Trong khi đó, nền kinh tế Mỹ đối mặt với những thách thức tiềm ẩn do nguy cơ lạm phát từ chính sách thuế quan. Quốc hội cũng gặp khó trong việc thông qua những đạo luật. Tỷ lệ thất nghiệp gia tăng và chuyên môn hành chính của chính phủ bị đình trệ.

Mỹ và Trung Quốc đều đối mặt những thách thức riêng về kinh tế. Ảnh: Reuters.

Rủi ro lớn nhất nằm ở việc hai bên không thể dự đoán được phản ứng của đối phương do thiếu kênh liên lạc hậu trường. Ví dụ rõ nét nhất là gần đây, Trung Quốc áp đặt các hạn chế xuất khẩu đất hiếm sau khi Mỹ tăng mạnh lệnh trừng phạt với các công ty Trung Quốc. Cả hai đều bất ngờ trước động thái của nhau.

“Bất ngờ kiểu này sẽ trở nên quen thuộc khi Mỹ - Trung vấp phải nhiều thách thức hơn so với họ nghĩ. Thách thức lớn sẽ là chu trình hành động và phản ứng sẽ vận hành ra sao khi cả hai bên đồng thời tái đánh giá bản thân và đối phương?”, ông Cooper nói.

Các nhà phân tích cho rằng Mỹ - Trung khó đạt thỏa thuận lớn trong những cuộc đàm phán sắp tới. Áp lực trước đây của Mỹ buộc Trung Quốc cải cách mô hình kinh tế, chấm dứt bán phá giá đã giảm đi, thay vào đó nghiêng về cách tiếp cận chú trọng giao dịch của ông Trump.

Ở phía Trung Quốc, nước này có thể chấp nhận hạn chế dòng chảy fentanyl, mua máy bay và đậu nành - những yếu tố ông Trump rất mong muốn trước bầu cử giữa kỳ năm 2026. Ngược lại, Mỹ sẽ xem xét hạn chế xuất khẩu công nghệ và nới lỏng thuế quan.

“Bắc Kinh vẫn muốn ký thỏa thuận thương mại với Washington, ngay cả khi thỏa thuận đó không cải thiện căn bản mối quan hệ song phương. Chủ yếu thỏa thuận xoay quanh giảm thuế quan, kiềm chế những nhân vật theo chủ nghĩa diều hâu thương mại chống Trung Quốc và mang lại mức độ ổn định tối thiểu”, Patricia Kim - học giả của Brookings - cho biết.

"Trung Quốc coi thỏa thuận thương mại là cách câu thời gian và không gian để thúc đẩy các mục tiêu dài hạn về tự chủ công nghệ và dẫn đầu trong các lĩnh vực tiên tiến. Đây là con đường thực sự để chiếm ưu thế trong cuộc cạnh tranh chiến lược với Mỹ”, bà nói thêm.

Trí Ân