Một bộ sách giáo khoa dùng chung: Hướng tới công bằng và phát triển bền vững trong giáo dục

Tiến tới miễn phí sách giáo khoa cho toàn bộ học sinh vào năm 2030. Ảnh: Hiền Thương

Cùng với đó, mục tiêu cung cấp miễn phí sách giáo khoa cho toàn bộ học sinh vào năm 2030 được kỳ vọng sẽ tạo ra chuyển biến tích cực, hướng tới một nền giáo dục công bằng và nhân văn hơn.

Nhu cầu thực tiễn

Từ năm 2020, chương trình Giáo dục phổ thông 2018 bắt đầu được triển khai theo phương thức cuốn chiếu từ lớp 1, với điểm mới là cho phép sử dụng nhiều bộ sách giáo khoa khác nhau theo cùng một chương trình khung.

Việc các nhà trường được lựa chọn sách giáo khoa phù hợp với điều kiện và đặc thù giảng dạy là một bước tiến trong tiếp cận giáo dục linh hoạt, đa chiều.

Nghị quyết số 71-NQ/TƯ về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo yêu cầu bảo đảm cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất trên toàn quốc. Ảnh: Lê Nguyễn

Tuy nhiên, cùng với sự phát triển đó, nhu cầu về sự thống nhất, đồng bộ trong triển khai chương trình cũng ngày càng rõ nét.

Ngày 22-8, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 71-NQ/TƯ về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, trong đó yêu cầu bảo đảm cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất trên toàn quốc và tiến tới miễn phí sách giáo khoa cho toàn bộ học sinh vào năm 2030.

Chủ trương này được nhiều chuyên gia, đại biểu Quốc hội và phụ huynh đánh giá là cần thiết, phù hợp với điều kiện hiện nay. Tại buổi thảo luận về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục mới đây, ông Nguyễn Đắc Vinh, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa - Xã hội của Quốc hội đề nghị nghiên cứu xây dựng một bộ sách giáo khoa dùng chung trên toàn quốc, trong khi các bộ sách khác có thể tồn tại như tài liệu tham khảo.

Việc xây dựng một bộ sách dùng chung không chỉ tăng tính đồng bộ, hiệu quả trong triển khai chương trình mà còn tạo thuận lợi lớn cho học sinh, giáo viên và phụ huynh. Với khoảng hơn 20 triệu học sinh trên cả nước, 12 khối lớp, số lượng sách giáo khoa cần in ấn, phân phối mỗi năm là vô cùng lớn. Một bộ sách thống nhất sẽ giúp tiết giảm chi phí sản xuất, dễ dàng trong khâu tái sử dụng, đồng thời hỗ trợ tốt hơn trong việc cứu trợ, hỗ trợ học sinh vùng khó khăn, đặc biệt là khi xảy ra thiên tai, dịch bệnh.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Thị An, nguyên đại biểu Quốc hội, chủ trương có một bộ sách giáo khoa thống nhất là phù hợp với yêu cầu thực tiễn hiện nay, đồng thời thể hiện sự chủ động của Nhà nước trong việc điều tiết và dẫn dắt hệ thống giáo dục phổ thông. Việc thống nhất sách không đồng nghĩa với sự khép kín, mà cần phát huy các giá trị ưu tú của các bộ sách hiện có, lựa chọn có chọn lọc, đồng thời khuyến khích sáng tạo trong phương pháp giảng dạy.

Đại diện nhiều nhà trường cũng cho rằng việc có một bộ sách chung sẽ giúp việc đào tạo giáo viên, xây dựng kế hoạch giảng dạy và tổ chức thi cử được thống nhất hơn, giảm tình trạng chênh lệch hoặc khó khăn trong việc chuyển đổi trường học, đặc biệt với học sinh có hoàn cảnh phải thay đổi nơi cư trú.

Tuy nhiên, Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Đào Trọng Thi, nguyên Chủ tịch Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh Thiếu niên Nhi đồng của Quốc hội lưu ý rằng: Theo tinh thần Nghị quyết 88/2014/QH13, các trường học cả nước đang thực hiện chủ trương một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa.

Trong bối cảnh đó, khái niệm một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc cần được định nghĩa rõ ràng và xác định mối quan hệ với các bộ sách giáo khoa hiện hành theo chương trình mới để bảo đảm tính nhất quán trong triển khai.

Ý kiến này cho thấy, bên cạnh sự đồng thuận cao về chủ trương, việc xây dựng bộ sách giáo khoa chung cũng cần được tiếp cận một cách thận trọng, khoa học, bảo đảm sự kế thừa và hài hòa với hệ thống sách hiện hành.

Miễn phí sách giáo khoa

Không chỉ dừng lại ở yêu cầu thống nhất sách giáo khoa, Nghị quyết của Bộ Chính trị còn đề ra mục tiêu phấn đấu đến năm 2030 cung cấp miễn phí sách giáo khoa cho toàn bộ học sinh.

Đây là một trong những bước tiến quan trọng, thể hiện rõ cam kết của Đảng và Nhà nước trong việc xây dựng một nền giáo dục công bằng và nhân văn.

Chủ trương miễn phí sách giáo khoa nhận được sự đồng tình cao. Ảnh: CTV

Các chuyên gia, nhà giáo nhận định rằng sách giáo khoa là “học liệu cốt lõi” có ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng dạy và học. Việc được cung cấp miễn phí sách không chỉ giúp học sinh giảm gánh nặng chi phí học tập mà còn góp phần bảo đảm cơ hội tiếp cận tri thức công bằng cho mọi vùng miền.

Trong bối cảnh hiện nay, sách giáo khoa không chỉ dừng lại ở phiên bản in mà cần được tích hợp công nghệ hiện đại, hướng tới sách giáo khoa số, có khả năng cá nhân hóa lộ trình học tập và tăng tính tương tác giữa học sinh - giáo viên - học liệu.

Với phụ huynh, chủ trương này cũng nhận được sự đồng tình. Chị Nguyễn Thị Mai, phụ huynh học sinh Trường Trung học phổ thông Hoàng Văn Thụ chia sẻ: “Chúng tôi hoàn toàn ủng hộ việc miễn phí sách giáo khoa cho học sinh. Điều đó giúp gia đình bớt đi một khoản chi đáng kể mỗi năm, nhất là với những gia đình đông con hoặc có thu nhập thấp.”

Giáo viên cũng kỳ vọng việc sử dụng một bộ sách chung sẽ giúp tăng tính hiệu quả trong công tác đào tạo, bồi dưỡng. Một bộ sách dùng chung giúp giáo viên tập trung nâng cao chuyên môn, vì không phải cập nhật hay làm quen với quá nhiều bộ sách khác nhau. Khi tài liệu đồng nhất, giáo viên có thể chia sẻ, trao đổi phương pháp giảng dạy thuận lợi hơn.

Việc chỉ đạo thống nhất sách giáo khoa và miễn phí cho học sinh cũng tạo điều kiện thuận lợi để ngành Giáo dục chuẩn hóa kiểm định, đẩy mạnh chuyển đổi số, và tăng cường tính minh bạch trong phát hành học liệu.

Bên cạnh đó, nếu được thiết kế theo hướng mở, bộ sách chung vẫn có thể tích hợp phần kiến thức địa phương, giúp đáp ứng linh hoạt nhu cầu vùng miền mà không làm mất đi tính thống nhất.

Thống Nhất