Một bộ sách giáo khoa dùng chung vì lợi ích học sinh

Phóng viên (PV): Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị đã nêu định hướng về việc xây dựng một bộ sách giáo khoa do Nhà nước chịu trách nhiệm biên soạn, phát hành. Theo ông, chủ trương này sẽ mang lại những điều gì cho giáo dục Việt Nam trong bối cảnh hiện nay?

PGS, TS Trần Xuân Nhĩ.

PGS, TS Trần Xuân Nhĩ: Trước khi nói về một bộ SGK, tôi muốn đề cập đến khái niệm “nhiều quyển SGK” và “nhiều bộ SGK”. Ban đầu, tinh thần chủ đạo của chúng ta là “một chương trình, nhiều quyển SGK”. Điều này có nghĩa là với một chương trình chung, một số môn học có thể cần nhiều hơn một quyển sách để phù hợp với đặc thù, thổ ngữ vùng miền hoặc cách tiếp cận khác nhau. Việc có nhiều quyển sách cho phép sự linh hoạt này trong giảng dạy. Như vậy, không phải tất cả môn học đều phải có nhiều quyển sách khác nhau. Tuy nhiên, việc hiểu và thực hiện thành “nhiều bộ SGK” đã dẫn đến các vấn đề phát sinh vừa qua.

Việc có một bộ SGK chung sẽ giải quyết được nhiều bất cập. Trước hết, nó chấm dứt tình trạng lộn xộn và tiêu cực trong việc lựa chọn sách. Một bộ sách thống nhất sẽ loại bỏ những áp lực này, giúp ngành giáo dục tập trung vào việc nâng cao chất lượng chuyên môn. Khi có một bộ sách duy nhất, quá trình phát hành sẽ rất thuận lợi, chỉ cần tính toán số lượng và đưa xuống các tỉnh, thành phố. Điều này cũng sẽ giảm đáng kể chi phí cho xã hội. Về mặt kinh tế, lợi ích của việc này là rất lớn. Với hàng chục triệu học sinh, việc in và phát hành nhiều bộ SGK mỗi năm gây ra sự lãng phí không cần thiết. Khi Nhà nước in và cung cấp sách miễn phí, học sinh có thể mượn sách để học và lưu giữ lại cho các năm tiếp theo, giúp giảm đáng kể chi phí cho xã hội và các gia đình.

PV: Để xây dựng một bộ sách giáo khoa không chỉ thống nhất mà còn đạt giá trị khoa học và văn hóa tốt nhất, ông có gợi ý gì về quy trình biên soạn, thẩm định để bảo đảm chất lượng cao nhất cho bộ sách này?

Học sinh Trường Tiểu học và Trung học cơ sở xã Hữu Liên (tỉnh Lạng Sơn). Ảnh: KHÁNH HÀ

PGS, TS Trần Xuân Nhĩ: Để có một bộ SGK chất lượng nhất, chúng ta không nên phủ nhận hoàn toàn các bộ sách đã có. Cách làm nhanh nhất và tiết kiệm nhất là Bộ GD-ĐT nên thành lập một hội đồng chuyên môn. Hội đồng này sẽ mời các tác giả của các bộ sách hiện tại đến trình bày và bảo vệ quan điểm về những ưu điểm của từng cuốn. Từ đó, hội đồng sẽ chắt lọc và chọn lấy những nội dung, cách thể hiện ưu việt nhất từ các bộ sách đó để tổng hợp thành một bộ SGK hoàn chỉnh. Cách làm này tận dụng tối đa nguồn lực đã được đầu tư, tránh lãng phí tiền bạc và thời gian, đồng thời bảo đảm chất lượng khoa học và tính ưu việt của bộ sách mới.

PV: Chúng ta liệu có thể bảo đảm sự linh hoạt, sáng tạo trong chương trình học dù chỉ dùng một bộ SGK không?

PGS, TS Trần Xuân Nhĩ: Theo tôi, một bộ SGK duy nhất không làm mất đi tính linh hoạt hay sáng tạo trong giáo dục. Vấn đề cốt lõi là ở phương pháp giảng dạy. Thay vì chỉ truyền thụ kiến thức một chiều, giáo viên cần chuyển sang vai trò là người gợi mở, đặt câu hỏi để học sinh tự tìm tòi và khám phá. Ngoài ra, SGK chỉ là một trong số nhiều tài liệu tham khảo. Ngày nay, học sinh có thể dễ dàng tiếp cận với vô vàn nguồn thông tin trên internet, từ đó mở rộng kiến thức và phát triển tư duy một cách chủ động.

PV: Làm thế nào để giữ gìn bộ SGK tốt nhất, truyền lại cho các học sinh kế tiếp, cũng như cách phân phối, cung cấp SGK sao cho hiệu quả?

PGS, TS Trần Xuân Nhĩ: Để giữ gìn SGK và tránh lãng phí, tôi cho rằng cần tách hẳn phần lý thuyết với phần thực hành, bài tập. Phần lý thuyết nên được in ấn bền hơn để có thể sử dụng lâu dài, trong khi phần bài tập có thể in riêng để học sinh viết và thay mới hàng năm.

Nhà nước sẽ chịu trách nhiệm in sách và cung cấp về các tỉnh, thành. Các trường học sau đó sẽ quản lý và lưu trữ sách tại thư viện, cho học sinh mượn để sử dụng. Điều này không chỉ giúp tiết kiệm mà còn giáo dục học sinh ý thức gìn giữ, bảo vệ tài sản chung.

Tôi cho rằng việc tích hợp công nghệ là xu hướng tất yếu và cần thiết. Trong tương lai, SGK điện tử có thể giải quyết nhiều vấn đề, từ gánh nặng sách vở cho học sinh đến việc mất sách do thiên tai, lũ lụt. Mặc dù có ý kiến cho rằng sách điện tử chỉ phục vụ được học sinh thành phố, nhưng chúng ta đang nỗ lực xóa bỏ khoảng cách này. Việc hoàn thiện hạ tầng công nghệ ở nông thôn sẽ giúp mọi học sinh đều có cơ hội tiếp cận với các học liệu số hiện đại, tối ưu hóa việc học và giảm gánh nặng cho người học và gia đình.

PV: Trân trọng cảm ơn đồng chí!

THÁI AN (thực hiện)