Một loại vitamin phổ biến có thể giúp bảo vệ phổi trước ô nhiễm không khí

Ô nhiễm không khí ngày càng trở thành mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng toàn cầu.

Ô nhiễm không khí, đặc biệt là bụi mịn PM2.5 - các hạt có đường kính nhỏ hơn 2,5 micromet - từ lâu đã được coi là “kẻ thù thầm lặng” của sức khỏe con người.
Với kích thước siêu nhỏ, PM2.5 có thể xâm nhập sâu vào phổi, gây viêm, tổn thương tế bào và làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh hô hấp mạn tính như hen suyễn, ung thư phổi, thậm chí ảnh hưởng đến tim mạch.

Trong bối cảnh đó, một nhóm nghiên cứu do Đại học Công nghệ Sydney (UTS, Australia) dẫn đầu đã đặt câu hỏi: liệu vitamin C - chất chống oxy hóa phổ biến - có thể giúp phổi chống lại những tổn thương do bụi mịn gây ra hay không?

Thí nghiệm trên chuột và mô người

Để tìm lời giải, các nhà khoa học đã tiến hành thí nghiệm trên chuột đực và các mô phổi người được nuôi cấy trong phòng thí nghiệm, cho tiếp xúc với nồng độ PM2.5 tương đương mức ghi nhận tại nhiều khu vực ở các quốc gia phát triển.

Kết quả cho thấy vitamin C giúp làm giảm một số dạng tổn thương tế bào điển hình do bụi mịn gây ra. Cụ thể, dưỡng chất này làm hạn chế sự suy giảm của ty thể - bộ phận được ví như “nhà máy năng lượng” của tế bào - đồng thời làm giảm phản ứng viêm và ngăn chặn stress oxy hóa. Những tác động này đặc biệt đáng chú ý bởi stress oxy hóa và viêm được xem là cơ chế trung tâm khiến bụi mịn gây tổn thương phổi kéo dài.

Nhóm nghiên cứu đã tiến hành một loạt thí nghiệm trên chuột đực và các mô phổi người được nuôi cấy trong phòng thí nghiệm. Ảnh: Environment International

Vitamin C từ lâu đã được biết đến với vai trò là một chất chống oxy hóa mạnh. Chính đặc tính này khiến các nhà khoa học đặt giả thuyết rằng vitamin C có thể giúp trung hòa một phần tác động của các chất ô nhiễm trong không khí, vốn thường gây tổn thương thông qua cơ chế oxy hóa.

“Việc bổ sung vitamin C đã cho thấy hiệu quả trong việc giảm thiểu các tác động bất lợi của việc phơi nhiễm PM2.5 ở mức độ thấp, và có thể được cân nhắc đối với các nhóm có nguy cơ cao”, nghiên cứu sinh Xu Bai của UTS cùng các cộng sự nhận định trong bài báo khoa học công bố trên tạp chí Environment International.

Một giải pháp tiềm năng, nhưng chưa phải “thuốc giải”

Tuy vậy, các nhà nghiên cứu cũng nhấn mạnh rằng những kết quả này mới chỉ được ghi nhận trong điều kiện phòng thí nghiệm và trên mô hình động vật. Cần thêm các nghiên cứu lâm sàng để xác định liệu liều vitamin C có thể áp dụng trong thực tế có mang lại hiệu quả tương tự đối với con người sống trong môi trường ô nhiễm hay không. Mức độ bụi mịn và liều lượng vitamin C trong thí nghiệm đã được kiểm soát chặt chẽ, trong khi mức phơi nhiễm ngoài đời thực có thể khác biệt đáng kể.

Các nhà khoa học cho rằng, vitamin C có thể giúp trung hòa một phần tác động của các chất ô nhiễm trong không khí, vốn thường gây tổn thương thông qua cơ chế oxy hóa. Ảnh: Unsplash

Theo nhà sinh học phân tử Brian Oliver, đồng tác giả nghiên cứu, việc sử dụng liều vitamin C cao nhất trong giới hạn cho phép có thể mang lại lợi ích tiềm năng, song không nên tự ý sử dụng. “Người dân cần tham vấn bác sĩ để đảm bảo dùng đúng loại thực phẩm bổ sung, đúng liều lượng, tránh nguy cơ quá liều hoặc tác dụng không mong muốn từ các thành phần khác trong sản phẩm không kê đơn”, ông Oliver khuyến cáo.

Trên thực tế, việc lạm dụng vitamin C liều cao trong thời gian dài có thể gây tác dụng phụ như rối loạn tiêu hóa hoặc tăng nguy cơ sỏi thận ở một số người.

Ngoài những phát hiện liên quan đến vitamin C, nghiên cứu còn đưa ra một cảnh báo đáng chú ý: ngay cả mức độ ô nhiễm PM2.5 tương đối thấp, tương đương với mức đang được ghi nhận tại nhiều quốc gia phát triển, cũng có thể gây ra sự suy thoái nghiêm trọng ở cấp độ tế bào. Điều này củng cố thêm nhận định của giới khoa học rằng không tồn tại “ngưỡng an toàn” đối với ô nhiễm không khí.

Không tồn tại “ngưỡng an toàn” với sức khỏe của con người đối với ô nhiễm không khí.

Các chuyên gia cho rằng, về lâu dài, giải pháp căn cơ vẫn là cải thiện chất lượng không khí thông qua các chính sách môi trường và năng lượng bền vững. Trong khi chờ đợi những thay đổi mang tính hệ thống, việc tăng cường dinh dưỡng, trong đó có vitamin C, có thể là một biện pháp hỗ trợ, giúp giảm phần nào tác động tiêu cực của ô nhiễm không khí đối với sức khỏe.

“Đây là lần đầu tiên chúng tôi đưa ra hy vọng về một biện pháp phòng ngừa chi phí thấp cho một vấn đề toàn cầu đang ảnh hưởng đến hàng trăm triệu người”, ông Oliver cho biết, đồng thời nhấn mạnh rằng ô nhiễm không khí tiếp tục là nguyên nhân gây viêm phổi, bệnh hô hấp và nhiều bệnh mạn tính khác, đặc biệt trong bối cảnh các vụ cháy rừng ngày càng gia tăng do biến đổi khí hậu.

Hồng Nhung